Fréttablaðið - 12.07.2018, Blaðsíða 20

Opið bréf til borgarstjórans í Reykjavík og Umboðsmanns Alþingis.
Síðastliðinn vetur talaði borgar-
stjórinn um að vandi heimilislausra
væri orðinn að samfélagsvanda. Að
heimilisleysi sé risastórt samfélags-
legt verkefni og að allir þurfi að
leggjast á eitt til þess að leysa þenn-
an vanda. Umboðsmaður Alþingis
er að eigin frumkvæði að athuga
húsnæðisvanda utangarðsfólks og
hefur sent sveitarfélögum landsins
erindi og óskað svara.
Hvað þýðir sú ranghugmynd að
heimilisleysi sé risastórt samfélags-
legt verkefni? Hverjir eru heim-
ilislausir – eingöngu utangarðs-
fólk? Hverjir eru utangarðs? Í lögum
stendur: „Húsnæðislaus er sá sem
ekki hefur aðgang að hefðbundnu
húsnæði, hann hefur ekki húsaskjól
að staðaldri á sama stað og gistir þar
sem kostur er hverja nótt, þar með
talið í gistiskýli, á gistiheimili eða
inni á öðru fólki. Þeir sem koma úr
tímabundnu húsaskjóli, svo sem úr
fangelsi eða úr vímuefnameðferð,
eiga sögu um margháttaða hús-
næðis- og félagslega erfiðleika og
eiga ekki tryggt húsaskjól einum til
tveimur mánuðum áður en þeir fara
úr hinu tímabundna húsnæði, eru
taldir hér með.“
Hvaða verkefni getur fólkið í
landinu unnið úti í samfélaginu og
hverjir eiga að vinna það verkefni?
Eiga þeir sem eru ekki heimilis-
lausir að aðstoða heimilislausa til
að eignast heimili? Hvernig? Eiga
heimilislausir sjálfir að útvega
sér húsnæði peningalausir, utan-
garðs, með fíknivanda, í fangelsi,
með langa áfallasögu og alls konar
annan vanda? Hvernig? Til hvers er
velferðarkerfið? Til hvers er félags-
lega kerfið? Til hvers starfa ótal
einstaklingar á fullum launum og
ýmsum fríðindum hjá borginni
sem eiga að þjónusta heimilislausa?
Á nú almenningur að starfa líka að
sama málefni án launa, án tengsla
við heimilislausa, án þekkingar á
vanda þeirra, án fagþekkingar og
meðferðarþekkingar?
Af hverju beinir borgarstjórinn
ekki sínum áhrifum og skyldu að
þeim starfsmönnum sem ráðnir
eru og sem er gert hátt undir höfði
vegna þekkingar og menntunar
sinnar til að aðstoða og þjónusta
heimilislausa?
Af hverju beinir Umboðsmaður
Alþingis ekki áhrifum sínum og
skyldu að borgarstjóranum og
sveitarfélögum landsins með þeim
tilmælum að taka á heimilisvanda í
landinu? Af hverju er Umboðsmað-
ur Alþingis ekki með skýra mynd á
hvaða hóp einstaklinga hann á við í
athugun sinni? Á hann við rónana
á Austurvelli, á hann við ungt fólk
sem býr heima og getur ekki stofnað
eigið heimili og þá sérstaklega þá
sem foreldrarnir henda út á götu, á
hann við einstæða foreldra og hjón
sem ná ekki endum saman og geta
ekki búið börnum sínum eðlilegt
heimili, á hann við þá sem lenda í
slysum og missa vinnu og húsnæði
sitt, á hann við þá sem veikjast og
missa vinnu og húsnæði sitt, á hann
við einstaklingana í Laugardalnum,
á hann við einstaklingana í Víði-
nesi, á hann við einstaklingana sem
koma á kaffistofu Samhjálpar og
nýta sér víðtækari þjónustu þeirra
og annara meðferðarstofnana?
Hverjir eru utangarðs og hverjir eru
heimilislausir?
Merkilegt orðalag „freistnivandi“
hjá borgarstjóranum í viðtali sl.
vetur. Eru alþingismenn ekki sífellt
að freistast til að borga sér hærri
laun og þar með viðhalda þeirri
fátækt sem komin er á og skapa
enn meiri fátækt? Ef ríkið myndi
fara eftir lagagreinum þeim sem
Umboðsmaður Alþingis nefnir í
bréfi sínu til sveitarfélaganna um
lagalega skyldu þeirra til að sjá til
þess að einstaklingar og fjölskyldur
lendi ekki í þeirri stöðu að verða
heimilislaus – þá væru einstakling-
arnir í samfélaginu ekki með þenn-
an umrædda freistnivanda!
Af hverju eru fjölskyldur ein-
staklinga sem lenda í kerfisvand-
anum örvæntingarfullar að mati
borgarstjórans? Getur það verið af
því að fólki í sjálfsvígshugleiðingum
er vísað frá geðdeildinni? Kannski
af því að of fá varanleg úrræði bíða
einstaklinga sem afplána og að þeim
hefur ekki verið hjálpað að takast á
við upprunalegan vanda sinn? Eða
kannski af því að barnavernd er ein-
göngu með úrræði ef skólakerfið til-
kynnir foreldra en ekki öfugt?
Hvort eru einstaklingar sem eru
í húsnæðisvanda á verri stað eða sá
sem hefur valdið til að leysa hús-
næðisvanda þeirra og er lagalega
skyldugur til þess?
Málefni heimilislausra í Reykjavík
Samtök ferðaþjónustunnar fagna nýútkominni skýrslu um færniþörf á vinnumarkaði en
Ísland hefur lengi verið eftirbátur
Evrópuríkja þegar kemur að því að
leggja mat á hæfni- og menntunar-
þörf á vinnumarkaði til skemmri
og lengri tíma. Skýrslan var unnin
af sérfræðingahópi fulltrúa frá SA,
ASÍ, Hagstofu Íslands og Vinnu-
málastofnun. Sérfræðingahópurinn
leggur til að tekið verði upp spáferli
um færniþróun á vinnumarkaði hér
á landi og að horft verði til reynslu
nágrannaþjóða í þeim efnum.
Markmið færnispár
Hver er svo tilgangurinn með færni-
spám? Í skýrslunni segir að mark-
miðið með þeim sé að aðstoða þá
sem koma að ákvarðanatöku um
menntun og þjálfun, auk lykilhags-
munaaðila á vinnumarkaði, og
einstaklinga til að taka upplýstar
ákvarðanir um menntun og færni
en þannig megi stuðla að betra og
skilvirkara atvinnulífi og auka sam-
keppnishæfni Íslands. Óhætt er
að segja að færni (hæfni) sé mikil-
vægur innviður í efnahagslífinu og
ákvarðanir varðandi færni einstakl-
inga hafi því mikil áhrif á velmegun
til framtíðar.
Skýrslan er jafnframt mikilvægt
skref í því að opna augu okkar fyrir
því að einblína ekki um of á form-
lega menntun starfsmanna, heldur
að menntunin og færnin henti
atvinnulífinu og þeim störfum sem
eru á vinnumarkaði. Frá hruni hefur
sú þróun orðið að vaxandi mis-
ræmi er milli menntunar og starfa
á vinnumarkaði. Þetta leiðir til þess
að einstaklingar ráða sig í störf sem
þeir eru annaðhvort of færir í eða
störf sem krefjast færni sem þá
skortir. Staða háskólamenntaðra
á vinnumarkaði hefur versnað
undanfarin ár en hér á landi er fjöl-
breytt framboð af háskólamenntun.
Tegund háskólamenntunar er þó
ekki endilega í samræmi við þau
störf sem verða til á vinnumarkaði
hér á landi.
Fjárfestum í hæfni
Gríðarlegur vöxtur hefur orðið í
ferðaþjónustu á undandförnum
árum en árið 2016 gaf Stjórnstöð
ferðamála með aðkomu Samtaka
ferðaþjónustunnar út skýrsluna
„Fjárfestum í hæfni starfsmanna“
með tillögum um mannafla, hæfni
og gæði í ferðaþjónustu. Helstu til-
lögur skýrslunnar snérust um að
menntun og þjálfun í ferðaþjónustu
yrði markvissari og miðaði að þörf-
um ferðaþjónustunnar. Jafnframt
var lögð áhersla á mikilvægi þrepa-
skipts starfsnáms í ferðaþjónustu
ásamt því að ferðaþjónustan yrði
arðsöm atvinnugrein sem nyti virð-
ingar og að eftirsótt yrði að starfa
innan hennar. Í skýrslunni er lögð
áhersla á að kortleggja betur störf í
ferðaþjónustu og að lagt verði mat
á hæfniþörf innan ferðaþjónust-
unnar til næstu ára og áratuga við
stefnumótun í atvinnu- og mennta-
málum.
Ný nálgun með Hæfnisetri
ferðaþjónustunnar
Til að sinna því verkefni var Hæfni-
setur ferðaþjónustunnar sett á
laggirnar. Hæfnisetur ferðaþjón-
ustunnar er samstarfsverkefni aðila
vinnumarkaðarins, fræðsluaðila og
stjórnvalda um heildstæðar lausnir
og úrbætur til að auka hæfni í ferða-
þjónustu á Íslandi á forsendum
greinarinnar. Setrið er vistað hjá
Fræðslumiðstöð atvinnulífsins ehf.
sem er í eigu aðila vinnumarkaðar-
ins.
Starfsemi Hæfnisetursins hefur
verið tryggð næstu þrjú árin, en
atvinnuvega- og nýsköpunarráðu-
neytið leggur rúmlega 50 m.kr.
árlega til verkefnisins. Fyrsta starfs-
ár Hæfniseturs ferðaþjónustunnar
er afstaðið. Óhætt er að fullyrða að
í heildina gangi verkefnið vel og að
það veki verðskuldaða athygli fyrir
nýja nálgun í þessari ört vaxandi
atvinnugrein og að hugsanlega geti
það orðið öðrum atvinnugreinum
til eftirbreytni, m.a. til eflingar á
þrepaskiptu starfsnámi í landinu.
Hægt er að kynna sér starfsemi
Hæfnisetursins nánar á vefsíðunni
hæfni.is.
Hugað að hæfni í ferðaþjónustu
Í Berufirði hefur verið rekið lax-eldi á vegum Fiskeldis Aust-fjarða í meirihlutaeigu norskra
eldis risa. Samkvæmt upplýsingum
frá Matvælastofnun var þar 1,1
milljón laxa í tíu opnum sjókvíum.
Álitið er að hrygningarstofn villtra
laxa sé um 100 þúsund fiskar á
Íslandi. Eldis fiskarnir í Berufirði
eru frjóir og af norskum stofni.
Bannað er í Noregi að nýta fram-
andi stofna í eldi.
En Fiskeldi Austfjarða hefur enga
heimild í leyfum í þessu eldi fyrir
laxi af norskum uppruna. Það er
klárt lögbrot og sambærilegt við
að kúabændur færu að flytja inn
norska erfðavísa án leyfis til að
nýta í ræktun íslenskra kúa – og
látið átölulaust. Sömuleiðis hefur
Fiskeldi Austfjarða enga heimild
í leyfum til að losa fosfór í sjóinn
sem er uppistaðan í mengandi
úrgangi frá eldinu. Þá hefur þessi
eldisiðja aldrei farið í umhverfis-
mat. Hvernig er hægt að taka mark
á opinberum eftirlitsstofnunum
sem láta þetta allt viðgangast eða er
verið að hygla eldisiðjunni umfram
aðra?
Laxeldið í Berufirði hefur orðið
fyrir alvarlegum áföllum. Í des-
ember gekk bálviðri yfir Austfirði
með kuldatíð í kjölfarið og lagðist
hart á eldið. Samkvæmt lýsingum
Matvælastofnunar þá losnaði um
festingar í einni kví, 285 tonn af
laxi sýktust og var slátrað og voru
urðuð að stærstum hluta á landi.
Nú hefur það gerst eftir hvass-
viðri, sem gekk yfir Austfirði um
miðjan júní, að stórar laxatorfur
sáust á stökki í Hvítárvík 21. júní
og aftur í Fossárvík 29. júní, en
báðir staðir eru skammt innan
við eldiskvíarnar í Svarthamars-
vík í Berufirði. Reynslan staðfestir
að eldis fyrirtækin tilkynna ekki
um slysasleppingar fyrr en þær
eru öllum ljósar seint og um síðir.
Laxa torfur við strendur Berufjarðar
hljóta að beina augum að eldiskví-
unum og slysasleppingum þaðan.
Þetta hefur verið tilkynnt Fiskistofu,
en óhægt er um vik með eftiráeftir-
lit, þegar strokufiskur hefur dreift
sér um allan sjó.
Það er því sjálfsögð krafa, til að
tryggja eftirlit eins og frekast má,
að eftirlitsfólk verði ráðið til Fiski-
stofu í full störf á allar eldisstöðvar
á kostnað eldisiðjunnar, svo grípa
megi strax til ráðstafana, þegar
fiskur sleppur, til að lágmarka
tjónið á lífríkinu og villtum laxa-
stofnum með sjúkdómasmiti og
erfðablöndun.
Alls staðar í veröldinni, þar sem
laxeldi fer fram í opnum sjókvíum,
sleppur fiskur. Það hefur reynslan
líka staðfest hér á landi. Þess vegna
vekur furðu hjá fagfólki á alþjóða-
vettvangi, að íslensk stjórnvöld
skuli leyfa opnar sjókvíar með
frjóum fiski af framandi stofni í
nýju fiskeldi í stað þess að allt eldi
fari í lokuð kerfi með geldfiski. Á
það stefna nágrannaþjóðir okkar
í ljósi dýrkeyptrar reynslu. Ætla
Íslendingar að sætta sig við úrelta
tækni í fiskeldi með óafturkræfum
skaða fyrir lífríkið og fórna villtum
laxastofnum? En norskir eldisrisar
sitja á íslenska fjósbitanum og brosa
breitt.
Laxeldi án heimilda
Frá hruni hefur sú þróun
orðið að vaxandi misræmi
er milli menntunar og starfa
á vinnumarkaði. Þetta leiðir
til þess að einstaklingar ráða
sig í störf sem þeir eru annað-
hvort of færir í eða störf sem
krefjast færni sem þá skortir.
Júlíus
Þórðarson
Garðar S.
Ottesen
stjórn Kær­
leikssam­
takanna
Sigurlaug
Guðný
Ingólfsdóttir
Af hverju beinir borgar-
stjórinn ekki sínum áhrifum
og skyldu að þeim starfs-
mönnum sem ráðnir eru og
sem er gert hátt undir höfði
vegna þekkingar og mennt-
unar sinnar til að aðstoða og
þjónusta heimilislausa?
María
Guðmundsdóttir
fræðslustjóri
Samtaka ferða­
þjónustunnar
og formaður
stýrihóps Hæfni­
seturs ferða­
þjónustunnar
Gunnlaugur
Stefánsson
formaður Veiði­
félags Breiðdæla
Alls staðar í veröldinni, þar
sem laxeldi fer fram í opnum
sjókvíum, sleppur fiskur.
Það hefur reynslan líka stað-
fest hér á landi. Þess vegna
vekur furðu hjá fagfólki á
alþjóðavettvangi, að íslensk
stjórnvöld skuli leyfa opnar
sjókvíar með frjóum fiski af
framandi stofni í nýju fisk-
eldi í stað þess að allt eldi fari
í lokuð kerfi með geldfiski.
Á það stefna nágrannaþjóðir
okkar í ljósi dýrkeyptrar
reynslu.
1 2 . j ú l í 2 0 1 8 F I M M T U D A G U R20 s k o ð U n ∙ F R É T T A B l A ð I ð
1
2
-0
7
-2
0
1
8

0
4
:5
3
F
B
0
5
6
s
_
P
0
3
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
2
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
2
5
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
0
5
E
-D
C
6
0
2
0
5
E
-D
B
2
4
2
0
5
E
-D
9
E
8
2
0
5
E
-D
8
A
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
B

F
B
0
5
6
s
_
1
1
_
7
_
2
0
1
8
C
M
Y
K