Morgunblaðið - 26.07.2018, Side 13

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. JÚLÍ 2018 13SJÓNARHÓLL
Sími: 411 5000 • www.itr.is
Fyrir líkama og sál
Laugarnar í Reykjavík
Frá
morgnifyrir alla
fjölskylduna
í þínu
hverfi t i l kvölds
BÓKIN
Það styttist í að hægt verði að
fljúga beint frá Íslandi til Indlands
og ekki seinna vænna fyrir íslenskt
atvinnulíf að fræðast
um þetta fjölmenna
og merkilega land.
Enginn vafi er á að
þar leynast dýrmæt
viðskiptatækifæri, en
það má líka stóla á að
á Indlandi ganga
hlutirnir ekki fyrir
sig eins og Íslend-
ingar eru vanir.
James Crabtree
þykir hafa tekist
ágætlega til við að
lýsa sérkennum ind-
versks atvinnulífs í nýrri bók, The
Billionaire Raj: A Journey Through
India‘s New Gilded Age.
Í bókinni fjallar Crabtree einkum
um nafntogaða indverska milljarða-
mæringa en um leið fær lesandinn
innnsýn í spillingarheim þar sem
atvinnulíf og stjórnmál dansa und-
arlegan dans.
Kannski er það spillingunni að
kenna, eða einfaldlega einkenni
efnahagsumbreytinga hjá fátækri
þjóð, að þótt lífskjör hins almenna
Indverja fari skánandi hefur hag-
vöxturinn ekki dreifst jafnt um sam-
félagið. Samkvæmt Forbes bjó 101
milljarðamæringur á Indlandi á síð-
asta ári og margir
þeirra eru auðmenn
af þeirri sortinni sem
lætur ekki lítið á sér
bera; eins og Mukesh
Ambani sem er m.a.
þekktur fyrir að hafa
byggt sér 27 hæða
turn til að búa í, sem
er hæsta heimili sem
finna má og það dýr-
asta ef Buckingham-
höll er undanskilin.
Crabtree, sem áð-
ur var fréttaritari
Financial Times í Múmbaí, vill
meina að margt sé líkt með ástand-
inu á Indlandi nú til dags og í
Bandaríkjunum á uppgangs-
tímabilinu í lok 19. aldar þegar
nokkrir hugvitsamir og vel tengdir
auðjöfrar urðu ævintýralega ríkir.
Nú, eins og þá, eru auðmennirnir
ekki allir með hreinan skjöld, og í
sumum tilvikum byggir auður þeirra
einkum á því að hafa fengið hið opin-
bera með sér í lið. ai@mbl.is
Fátækt land með ótal
milljarðamæringa
Á undanförnum misserum hefur komið í ljós stefnu-breyting bandarískra yfirvalda varðandi alþjóð-leg viðskipti. Yfirlýsingar sem hófust með gagn-
rýni í garð Mexíkó og Kína hafa nú þróast frekar.
Gagnrýni Bandaríkjastjórnar beinist nú gegn helstu
bandamönnum Bandaríkjanna, s.s. Kanada, Evrópusam-
bandinu og Japan, og hefur leitt til álagningar vernd-
artolla á vörur innfluttar m.a. frá þessum löndum. Hér
kveður við nýjan tón sem mun að öllum líkindum leiða til
grundvallarbreytinga á meira en hálfrar aldar fyrir-
komulagi í alþjóðaviðskiptum. Í þessari grein verður
fjallað um þessar breytingar og hvernig mál kunna að
þróast á næstu misserum.
Ein afleiðing verndartolla Bandaríkjastjórnar er mála-
rekstur á hendur Bandaríkjunum hjá Alþjóðavið-
skiptastofnuninni í Genf (e. World Trade Organization).
Fjölmargir aðilar hafa nú virkjað
málsmeðferðarreglur viðskipta-
stofnunarinnar í ágreiningsmálum
við Bandaríkin, þ.á m. Sviss,
Noregur, Evrópusambandið,
Kanada, Mexíkó og Kína. Úrlausn
hvers ágreiningsmáls hefst með
samningalotu þar sem aðilar reyna
að sætta ágreining. Ef sættir tak-
ast ekki er skipuð gerðarnefnd (e.
panel) sem er ætlað að skoða nánar
og ákveða hvort verndartollar
Bandaríkjanna séu í samræmi við meginreglur Alþjóða-
samnings um tolla og vöruviðskipti (e. General Agree-
ment on Tariffs and Trade, GATT). Fari ágreiningsmálin
svo langt má gera ráð fyrir því að niðurstaða fáist hjá
gerðarnefndinni innan níu mánaða. Að því loknu er unnt
að áfrýja niðurstöðu gerðarnefndarinnar til sérstakrar
áfrýjunarnefndar (e. appellate body) og ætti niðurstaða
hennar að liggja fyrir um þremur mánuðum síðar.
Þótt ágreiningsmálin séu ekki langt komin í formlegu
ferli er ljóst að Bandaríkin munu byggja varnir sínar
einkum á því að heimilt sé að leggja á verndartolla á
grundvelli þjóðaröryggis. Í því samhengi vísa Bandaríkin
til meginreglu XXI. gr. GATT-samningsins sem mælir
fyrir um að ekkert í samningnum skuli takmarka svig-
rúm samningsaðila til að gæta öryggishagsmuna sinna
(e. essential security interests). Almenn samstaða hefur
verið meðal samningsaðila GATT-samningsins að nota
ekki þessa undanþágureglu frá meginreglum GATT-
samningsins til að takmarka frjáls vöruviðskipti. Vekur
það því furðu að Bandaríkin, einn áhrifamesti aðili
GATT- og WTO-samninganna, skuli nú vísa í þessa
undanþágureglu. Þeir aðilar sem fyrir verndartollum
verða, nánar tiltekið Kanada, Evrópusambandið og
Mexíkó, hafa almennt séð ekki verið taldir ógna þjóðar-
öryggi Bandaríkjanna. Eitt er þó víst að ef þessi stefna
verður að almennri meginreglu í alþjóðaviðskiptum er
núgildandi regluverk alþjóðaviðskipta í raun að engu orð-
ið.
Önnur afleiðing verndartolla Bandaríkjanna er að þau
ríki sem aðhyllast frjáls vöruviðskipti hafa tvíeflst í af-
stöðu sinni til frelsis í alþjóðaviðskiptum. Hinn 17. júlí sl.
gerðu Evrópusambandið og Japan með sér einn stærsta
fríverslunarsamning sem gerður hefur verið. Samning-
urinn mun afnema tolla að all-
mestu leyti milli þessara aðila.
Svo dæmi sé nefnt þá verða af-
numdir tollar af 99% japanskra
vara innfluttum til Evrópusam-
bandsins og af 94% evrópskra
vara innfluttum til Japan. Það
mun leiða til lægra vöruverðs til
hagsbóta fyrir neytendur og
fyrirtæki í Evrópu og Japan. Er
nú svo komið að bandamenn
Bandaríkjanna, s.s. Japan og
Suður-Kórea, hafa ákveðið að draga úr samvinnu sinni
við Bandaríkin á sviði frjálsra vöruviðskipta og leitast við
að gera fríverslunarsamninga sín í milli án aðkomu
Bandaríkjanna. Er hér um stefnubreytingu að ræða enda
ljóst að þessi ríki hafa horft mjög til Bandaríkjanna á
þessu sviði um áratugaskeið.
Af þessu leiðir að nú reynir sem aldrei fyrr á regluverk
alþjóðaviðskipta, þ.e. GATT-samninginn frá 1947 og und-
irsamninga þess samnings og WTO-samninginn frá 1994.
Ef svo fer að Bandaríkin tapi fyrrnefndum ágreinings-
málum er ekki hægt að útiloka að Bandaríkjastjórn dragi
sig út úr þessum samningum með ófyrirsjáanlegum af-
leiðingum. Verður þá komin upp ný staða í alþjóða-
málum. Fjölþjóðlegir samningar um vöruviðskipti munu
þá heyra sögunni til og algengustu samningar á sviði
vöruviðskipta verða að öllum líkindum tvíhliða þjóðrétt-
arsamningar.
Fríverslun á tímamótum
LÖGFRÆÐI
Finnur Magnússon,
hæstaréttarlögmaður og aðjunkt
við lagadeild Háskóla Íslands
”
Ef þessi stefna verður
að almennri meginreglu
í alþjóðaviðskiptum er
núgildandi regluverk
alþjóðaviðskipta í raun
að engu orðið.