Fréttablaðið - 01.12.2018, Blaðsíða 40

Það er flókið og erfitt að stíga fram undir nafni og ræða um sín per-sónulegu mál. Ég gat hins vegar ekki annað, mér bar ákveðin skylda
til að gera það,“ segir Erna Ómars-
dóttir, listdansstjóri Íslenska dans-
flokksins, sem greindi nýverið
frá grófri framkomu, misbeitingu
valds og kynferðislegri áreitni hins
heimsþekkta listamanns Jans Fabre
gagnvart sér og öðrum dönsurum í
belgíska dansflokknum Troubleyn.
Hún er stödd í Borgarleikhúsinu
þar sem Íslenski dansflokkurinn
hefur aðstöðu.
Erna er fíngerð, svartklædd og
með dökkmáluð augu. Hún er einn
virtasti og reyndasti danshöfundur
Íslendinga en hún er langt frá því
að vera hefðbundin. Hún er djarfur
listamaður sem tekur áhættu.
Hún segist óstyrk. Hún sé ekki
enn þá farin að vinna almennilega
úr reynslu sinni þótt hún sé byrjuð
á ferlinu. Hún ýti sér svolítið áfram.
„Mér finnst svo stutt síðan ég sagði
fyrst manninum mínum frá. Þá
hafði það sem ég gekk í gegnum
verið á tungubroddinum svo lengi
en það eru næstum 20 ár síðan. Það
var stuttu fyrir MeToo-byltinguna
sem ég treysti mínum nánustu
fyrir þessu. Það lá eitthvað í loftinu.
Svo sprakk allt. Það er eiginlega
óskiljan legt að það hafi ekki gerst
fyrr,“ segir Erna.
Hefur leitað til Stígamóta
Erna var rúmlega tuttugu og fimm
ára þegar hún gekk til liðs við dans-
flokk Jans Fabre, Troubleyn. Það var
hennar fyrsta starf með atvinnu-
leikhúsi og dansflokki.
Hún var einn átta dansara sem
skrifuðu nafn sitt undir bréf sem
dansarar flokksins birtu opinber-
lega í september. Að auki skrifuðu
12 fyrrverandi dansarar undir án
nafns og í framhaldi skrifuðu 200
danshöfundar í Belgíu undir stuðn-
ingsbréf við þennan hóp og gerðu
kröfu um breytingar í danssenunni.
Allt olli þetta mikilli ólgu í Belgíu.
Síðar í sama mánuði lýsti Erna í við-
tali við The New York Times einu
ákveðnu alvarlegu atviki.
Frásögnin er aðeins brot af
reynslu Ernu. Hún sagði bara frá því
sem hún treysti sér til að segja frá.
Hún hefur leitað til Stígamóta þar
sem hún þiggur aðstoð við að vinna
úr reynslu sinni. „Ég hélt að það sem
hefði gerst hefði verið á gráu svæði.
Núna ári seinna er áhugavert að sjá
hvað er búið að gerast. Margt hefur
breyst. Eitt af því sem hefur gerst í
kjölfar MeToo-byltingarinnar er að
þetta gráa svæði er allt í einu ekk-
ert grátt lengur og við eigum orð
til að lýsa áreitninni,“ segir hún.
„Við erum líka að átta okkur á því
hvað er búið að taka frá okkur. Við
höfum verið rændar völdum og
niðurlægðar svo lengi.“
Erna segir að belgískt samfélag
hafi verið lengur að taka við sér en
íslenskt. Því hafi dansarar Troubl-
eyn, flokksins ekki stigið fram fyrr.
„Ég ákvað að hoppa út í djúpu
laugina með þetta. Ég hefði engu
að tapa. Ég er flutt heim, umkringd
fjölskyldu og vinum, bý á Íslandi
og er í sterkri og góðri stöðu. Það er
ólíkt því að vera ungur, óreyndur og
aleinn í útlöndum að berjast fyrir
tilvist sinni í þessum harða bransa.
Ég fór að heyra að þetta væri að
henda yngri stúlkur en mig. Hann
beitti þær sömu aðferð. Meira að
segja eftir MeToo varð mjög ung
stúlka fyrir svipaðri reynslu þar
sem hann virtist nota sömu aðferð.
Hann dirfðist að halda áfram. Og
þá bara varð ekki aftur snúið,“ segir
Erna. „Ég þarf ekkert að útskýra til
fullnustu og af nákvæmni hvað
hann gerði. En þegar Weinstein
komst í sviðsljósið þá setti ég strax
samasemmerki á milli þessara
tveggja manna. Það vissu þetta
allir. En enginn sagði neitt. Það
Út með
djöflana
Erna Ómarsdóttir listdansstjóri Íslenska
dansflokksins leitaði til Stígamóta eftir að
hafa gert upp áreitni og valdbeitingu eins
þekktasta danshöfundar heims.
„Við særðum út djöfla og reyndum að losa okkur við eða sættast við gamla drauga,“ segir Erna. FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR
ÉG HANDLEGGSBROTNAÐI
MJÖG ILLA EN SÝNINGIN
HÉLT ÁFRAM. ÉG GLEYMI
STUNDUM ÞESSU ÖRI. ÞVÍ
ÞAÐ ER EKKI NEITT MIÐAÐ
VIÐ HITT.
Kristjana Björg
Guðbrandsdóttir
kristjana@frettabladid.is
mátti ekkert tala um þetta. Það
sem hann gerði var bara samþykkt.
Hann var svokallaður snillingur og
mátti þetta. Allir meðvirkir með
honum,“ segir Erna.
Tókst ekki að rífa mig niður
„Mér fannst nauðsynlegt að segja
frá. Mér fannst ég verða að leggja
mitt af mörkum til þess að koma
upp um ofbeldisfullt athæfi hans,
öðrum til varnaðar og til þess að
koma þessu frá mér, úr kerfinu.
Það er erfitt en erfiðara hefði verið
að segja aldei neitt,“ segir Erna sem
finnst erfitt að hugsa til þess hversu
útbreitt og kerfisbundið ofbeldi og
áreitni er. „Þó að mér hafi verið létt
að þurfa ekki ein að upplifa niður-
brot og skömm þá er það á sama
tíma skelfilegt. Hvað við erum
mörg.
Svo margir dansarar hafa hætt.
Vegna þess að svona áreitni og
grimmileg framkoma eyðileggur
sjálfsvirðingu fólks og sköpunar-
gleði. Ég náði hins vegar að komast
í gegnum þetta. Ég var orðin þekkt
sem dansari, fékk strax vinnu hjá
öðrum stórum danshóp og fékk
tækifæri til að gera eigin verk. Hann
náði ekki að brjóta mig niður og
ég spyrnti við innra með mér og
kannski að sumu leyti skilaði ég til-
finningum mínum í dansinn.“
Hún strýkur yfir langt hvítt ör á
handleggnum. Það er líklega um 15
sentimetra langt. Hvernig fékk hún
það?
„Það tengist þessu öllu saman. Og
honum. Ég datt á sviði í sýningu. Ég
handleggsbrotnaði mjög illa en sýn-
ingin hélt áfram. Ég gleymi stund-
um þessu öri. Því það er ekki neitt
miðað við hitt. Þetta slys reyndist
samt örlagaríkt. Það varð vegna
þreytu og álags. Á meðan ég jafnaði
mig þá gafst mér tími til að hugsa
málin og sagði nokkru seinna upp
hjá flokknum. Ég var komin með
lamandi köfnunartilfinningu.“
Særði út djöfla og drauga
Erna hellti sér út í vinnu eftir að
hafa stigið fram og lýst reynslu
sinni. Hún hefur nú frumsýnt tvö
dansverk á einni viku, sitt í hvoru
landinu. „Ég verð að viðurkenna að
það er ekki endilega sniðugt að gera
þetta á hverju ári,“ segir Erna sem
frumsýndi verkið Pottþétt myrkur
sem var hluti af kvöldinu Dísablót
hjá Íslenska dansflokknum þann
17. nóvember síðastliðinn á sviðs-
listahátíðinni Spectacular, verkið er
enn í sýningu.
Verkið er hluti af seríu dansverka
sem á sér upphaf í samvinnu henn-
ar og Valdimars Jóhannssonar sem
þau gerðu með og fyrir hljómsveit-
ina Sigur Rós og var fyrsta útgáfa
flutt á tónlistarhátíðinni Norður
og niður fyrir ári.
„Það var frábært að gefa sér þenn-
an tíma til að þróa verkið.
Við erum búin að vinna það í
stuttum tímabilum yfir heilt ár og
sýna afrakstur og ólík brot á mis-
munandi stöðum. Fyrst á Norður og
niður í Hörpu, Listahátíð Reykjavík-
ur í Hafnarhúsinu og svo nú í fyrsta
sinn í leikhúsi. Útgangspunkturinn
var fyrst einfaldur, til að byrja með
bara þessi tími ársins og myrkrið
sem fylgir honum. Myrkrið? Hvað
er það? Hvað gerir það fyrir okkur?
Það er ekki bara neikvætt. Það
getur líka verið faðmandi og frið-
sælt. Næstum því eins og í móður-
kviði. Þar getur verið hlýja. En þar
getur líka fleira leynst. Á þessum
tíma stóð MeToo-byltingin hvað
hæst. Hún hafði áhrif á verkið sem
sem var skapað í náinni samvinnu
við dansarana og því áttum við
mjög tilfinningaþrungnar stundir í
vinnuferlinu, mikið talað og miklu
deilt um þessi mál og um það sem
var að gerast.
Við særðum út djöfla og reyndum
að losa okkur við eða sættast við
gamla drauga. Losuðum okkur við
ýmislegt gamalt og úrelt. Út með
djöflana,“ segir Erna ákveðin.
„Þarna í verkinu er berskjaldaður
líkaminn meðal drauganna ýmist
ofurspenntur eða alveg máttlaus að
berjast ýmist við eigin skugga eða
skugga fortíðar.“
1 . D E S E M B E R 2 0 1 8 L A U G A R D A G U R40 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
0
1
-1
2
-2
0
1
8

0
4
:4
8
F
B
1
3
6
s
_
P
1
1
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
3
6
s
_
P
0
9
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
3
6
s
_
P
0
2
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
3
6
s
_
P
0
4
0
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
1
9
B
-7
7
E
8
2
1
9
B
-7
6
A
C
2
1
9
B
-7
5
7
0
2
1
9
B
-7
4
3
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
A

F
B
1
3
6
s
_
3
0
_
1
1
_
2
0
1
C
M
Y
K