Morgunblaðið - 08.10.2018, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 8. OKTÓBER 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Vladimír PútínRússlands-forseti fór í
opinbera heimsókn
til Indlands fyrir
helgi og hitti þar
Narendra Modi,
forsætisráðherra Indlands.
Undirrituðu leiðtogarnir þar
margvíslega samninga á milli
Rússa og Indverja um samstarf
í varnarmálum, geimvísindum
og viðskiptum, auk þess sem
Rússar hétu því að þeir myndu
þjálfa fyrstu indversku geim-
farana, en þeir halda af stað út
í geim árið 2022, fari allt að
óskum.
Einna mesta athygli vakti þó
samningur um kaup loftvarna-
flauga af nýjustu gerð frá
Rússum, og er verðmæti samn-
ingsins metið á um 5,2 millj-
arða bandaríkjadala. Kaupin á
loftvarnaflaugunum verða ef-
laust til þess að einhverjir í
Washington-borg muni hvá við,
sér í lagi þar sem Bandaríkja-
stjórn setti nýverið á viðskipta-
þvinganir sem ná til allra
þeirra sem kaupa vopn af Rúss-
um. Er þess skemmst að minn-
ast að þeim var nýlega beitt
gegn Kínverjum, við litla
ánægju stjórnvalda í Peking.
Ekki er víst að Bandaríkja-
stjórn gangi svo langt í tilfelli
Indlands, þar sem Bandaríkja-
menn hafa á síðustu misserum
sóst eftir bættum samskiptum
við Indverja. Hefur þar ekki
síst spilað inn í að grunnt hefur
verið á því góða milli Indverja
og Kínverja, og hafa kjarn-
orkuveldin tvö jafnvel staðið í
heitstrengingum hvort við ann-
að. Þannig hefur verið ráðgert
að Bandaríkjaher og Indlands-
her standi að sam-
eiginlegum her-
æfingum á næsta
ári, auk þess sem
leyniþjónustur
ríkjanna hafa heit-
ið því að deila
meiri upplýsingum. Óvíst er
hvort staðið verði við þær
fyrirætlanir nú.
En það þarf svo sem ekki að
koma á óvart að Indverjar sæk-
ist eftir vopnakaupum frá
Rússum því að ríkin hafa átt í
mjög góðum samskiptum allt
frá því á tímum kalda stríðsins.
Modi hefur þó upp á síðkastið
hallað sér frekar að Bandaríkj-
unum, á meðan Rússar hafa
daðrað við Pakistana og Kín-
verja, en nú gæti ætlunin verið
að styrkja aftur þráðinn til
Rússlands. Nýja samkomulagið
hefur meðal annars verið túlk-
að sem leið Indverja til þess að
reyna að koma í veg fyrir að
Rússar verði of nálægir þess-
um tveimur helstu keppinaut-
um Indlands um áhrif í Mið-
Asíu.
Meginatriðið í þessu öllu er
án efa að Indverjar vilja stíga
nokkurs konar línudans á milli
stjórnvalda í Moskvu og Wash-
ington. Þeir vilja hafa gott af
hvorum tveggja en vilja þó ekki
reita Bandaríkjastjórn til of
mikillar reiði með vopna-
kaupum sínum frá Rússum. Þar
taka þeir nokkra áhættu og við-
brögðin velta ekki síst á því
hversu mikið áhersla núverandi
ráðamanna í Washington á af-
stöðuna til Kína kann að verða
til þess að þeir setji kíkinn fyr-
ir blinda augað, þegar kemur
að þessum viðskiptum Indverja
og Rússa.
Indland og Rússland
semja um vopna-
kaup sem gleðja
ekki Bandaríkin}
Línudansinn stiginn
Í þættinum Þing-völlum á K100 í
gærmorgun var
rætt um mál sem
bersýnilega kallar
á frekari umræðu
og leit að lausnum.
Páll Magnússon þáttarstjórn-
andi vakti athygli á því að 30%
öryrkja á Íslandi væru ungt
fólk. Enn fremur að hlutfalls-
leg fjölgun væri mest í hópi 20
til 30 ára karlmanna, vegna
geðraskana. Páll benti einnig á
að öryrkjum hér á landi fjölg-
aði um 1.200-1.800 á ári og að
fyrir tveimur árum hefði ný-
gengi örorku í fyrsta sinn verið
meira en náttúruleg fjölgun á
vinnumarkaði.
Augljóst er að slík þróun
getur ekki gengið til lengdar og
að finna þarf leið út úr vand-
anum. Meðal þess sem nefnt
var í þættinum var að auðvelda
fólki virkni, meðal annars með
hlutastörfum á vinnumarkaði.
Sérfræðingarnir sem rætt var
við, geðlæknar og sálfræðingar,
töldu miklu skipta
að fólk lenti ekki í
vítahring sem það
kæmist ekki út úr.
Ræddur var sá
möguleiki að meta
starfsgetu fremur
en örorku til að leggja áherslu
á að þeir sem geti eitthvað unn-
ið haldi tengslum við vinnu-
markaðinn. Þá kom fram að
ekki væri ólíklegt að einhverjir
spiluðu á kerfið og misnotuðu
það. Sú hætta er vissulega allt-
af fyrir hendi og nauðsynlegt
er að koma í veg fyrir slíka
misnotkun eins og hægt er,
enda bitnar hún verst á þeim
sem glíma við raunverulegan
vanda.
Eflaust er engin ein töfra-
lausn til við slíkum vanda og
ætla má að beita þurfi marg-
víslegum úrræðum til að snúa
þessari þróun við. Umræðurnar
á Þingvöllum verða vonandi til
að hreyfa við fólki og ýta undir
að skref verði stigin í átt til
lausnar.
Þróunin er með
þeim hætti að hana
þarf að skoða og
grípa til aðgerða}
Mikil fjölgun ungra öryrkja
Í
lok september var ég viðstödd 73. leið-
togafund allsherjarþings Sameinuðu
þjóðanna í New York. Umfjöllunar-
efni fundarins voru langvinnir sjúk-
dómar (e. noncommunicable diseases).
Langvinnir sjúkdómar eru hjarta- og æða-
sjúkdómar, öndunarfærasjúkdómar, krabba-
mein, sykursýki og geðsjúkdómar. Þessir sjúk-
dómaflokkar eru algengasta dánarmeinið á
heimsvísu en þeir eru valdur að 70% allra
dauðsfalla í heiminum.
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO)
hefur skilgreint langvinna sjúkdóma sem
helstu ógn heimsbyggðarinnar við félagslega
og efnahagslega framþróun á 21. öldinni. Sjúk-
dómarnir auka álag á heilbrigðiskerfi þjóða og
hafa áhrif á velferð íbúa heims. Helstu áhættu-
þættir langvinnra sjúkdóma eru lífsstíls-
tengdir. Þeir eru óheilbrigt mataræði, tóbaksnotkun, loft-
mengun, óhófleg áfengisneysla og of lítil hreyfing.
Stofnunin hefur í þessu samhengi lagt áherslu á að stefn-
ur stjórnvalda á öllum sviðum þurfi að stuðla að heilsu-
vernd eins og kostur er.
Það er markmið Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar
að fækka dauðsföllum af völdum langvinnra sjúkdóma
eins og kostur er. Stjórnvöld geta gripið til ýmissa að-
gerða í þessu skyni. Þar skipta mestu markvissar aðgerð-
ir til þess að bæta aðgengi fólks að góðri heilbrigðisþjón-
ustu og að draga úr greiðsluþátttöku sjúklinga.
Stefnumörkun stjórnvalda skiptir einnig miklu máli.
Stjórnvöld ættu að mati Alþjóðaheilbrigðismálastofn-
unarinnar að gera það sem í þeirra valdi
stendur til að tryggja heilbrigða lífshætti, til
dæmis með fræðslu og forvörnum um helstu
áhættuþætti heilsu. Mögulegt sé að beita
skattkerfinu til að ná ákveðnum markmiðum
fram auk þess sem umhverfisþættir skipti
miklu máli, svo sem að umhverfi okkar sé ekki
skaðlegt heilsunni.
Ég hef lagt sérstaka áherslu á marga af
þeim þáttum sem eru til þess fallnir að draga
úr langvinnum sjúkdómum. Fyrst má nefna
aðgerðir tengdar lækkun greiðsluþátttöku
sjúklinga, sem er að mínu mati algert for-
gangsmál. Stefnt er að því að minnka
greiðsluþátttökuna þannig að hlutdeild sjúk-
linga hérlendis verði sambærileg því sem ger-
ist annars staðar á Norðurlöndunum. Sam-
kvæmt fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar
fyrir árin 2019-2023 er ráðgert að verja 8,5 milljörðum
króna til þess að lækka greiðsluþátttöku sjúklinga á tíma-
bilinu. Verkefnið heilsueflandi samfélög, sem heyrir undir
embætti landlæknis, er einnig til þess fallið að skapa um-
hverfi sem styður við heilbrigði og vellíðan íbúa. Einnig
er mögulegt að skoða að setja á sykurskatt til þess að ýta
undir heilbrigðari lifnaðarhætti þjóðarinnar.
Áhersla stjórnvalda á lýðheilsu og forvarnir er nauð-
synleg til þess að við getum tekist á við þessar helstu
áskoranir nútímans. Þannig getum við skapað heilbrigð-
ara samfélag.
Svandís
Svavarsdóttir
Pistill
Áskoranir nútímans
Höfundur er heilbrigðisráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Félagsmenn í SFR og Starfs-mannafélagi Reykjavíkur-borgar (St.Rv) ganga aðkjörborðinu eftir réttar
fjórar vikur (6. nóvember) og kjósa
um hvort sameina eigi þessi tvö stétt-
arfélög. Mikill undirbúningur og
kynning hefur átt sér stað um fyrir-
hugaða sameiningu og kynningar-
fundir vegna atkæðagreiðslunnar
standa yfir allan þennan mánuð.
Verði félögin sameinuð yrði til þriðja
stærsta stéttarfélag landsins, næst á
eftir VR og Eflingu, með um 10.300
félagsmenn. Það yrði jafnframt
stærsta stéttarfélag opinberra starfs-
manna á Íslandi.
Félögin eiga sér langa sögu og
hafa átt í nánu samstarfi. St.Rv er
orðið 92 ára gamalt, stofnað árið
1926, og SFR er stofnað 1939. Félög-
in eru misstór; alls um 5.500 félags-
menn eru í SFR og á fimmta þúsund
eru í St.Rv. Konur eru í miklum
meirihluta félagsmanna í báðum fé-
lögunum, 70% félagsmanna í SFR og
65% í St.Rv.
Umtalsverðar upplýsingar hafa
verið birtar á kosningasíðu og þar
kemur m.a. fram að verulegur munur
er á verkfallssjóðum félaganna
tveggja. Í verkfallssjóði SFR eru á
annan milljarð kr. en rúmar 400 millj-
ónir í verkfallssjóði St.Rv. Ef samein-
ing verður samþykkt mun nýja félag-
ið ráða yfir vinnudeilusjóði með um
1,6 milljörðum kr.
Gylfi Dalmann Aðalsteinsson,
dósent í viðskiptafræðideild HÍ, var í
fyrra fenginn til að gera úttekt á
kostum aukins samstarfs eða samein-
ingar félaganna. „Með því að sameina
félögin yrði til þriðja stærsta stéttar-
félag landsins sem yrði öflugur mál-
svari félagsmanna á hinum opinbera
vinnumarkaði. Sameinað félag myndi
búa yfir mun meiri slagkrafti þegar
kemur að gerð kjarasamninga, sér-
fræðingum mun fjölga sem hafa
þekkingu á málefnum vinnumark-
aðarins, sem aftur mun efla einstaka
þætti í starfseminni svo sem öflugra
kjara- og lögfræðisvið og þjónustu-
svið. Þannig munu félagsmenn fá að-
gang að betri þjónustu,“ segir í úttekt
Gylfa.
Skoðanir á sameiningu eru
greinilega skiptar. Í umræðunni í
tengslum við mögulega sameiningu
hafa verið nefndir fjölmargir ávinn-
ingar, s.s. sterkari samningsstaða,
fleiri kostir í orlofsmálum, meiri slag-
kraftur í kjarasamningum, stærðar-
hagkvæmni o.fl. Veikleikar og ógn-
anir sem dregin hafa verið fram eru
m.a. að ójafnvægi sé á milli félaganna,
nýja félagið yrði bákn, fjarlægðin
milli félagsins og félagsmanna myndi
aukast og það gæti staðið fyrir of
marga ólíka hagsmuni. Svanhildur
Steinarsdóttir, varaformaður há-
skóladeildar SFR, sem m.a. á sæti í
samninganefnd SFR, dregur í efa í
nýlegri grein í Morgunblaðinu að það
yrði til hagsbóta fyrir SFR að sam-
einast St.Rvi. Bendir hún á ýmsa
ókosti s.s. að ekki hafi verið sýnt fram
á hvernig meintur aukinn slagkraftur
myndi birtast í framkvæmd og eigna-
staða félaganna sé gjörólík. Félögin
hafi ólíka viðsemjendur, annars vegar
ríki og hins vegar sveitarfélag, og
ólíklegt sé að báðir hópar sætu sam-
tímis við samningaborðið. Telja megi
ósennilegt að sá hluti félagsmanna
sem fyrr næði viðunandi samningum
við sinn viðsemjanda myndi sam-
þykkja verkfall með tilheyrandi
launatapi ef samningaviðræður
gengju erfiðlega hjá hinum hlutanum.
Dregnar hafa verið upp útlínur
að nýju félagi þar sem fram kemur að
í sameinuðu stéttarfélagi haldi allir
félagsmenn sínum félagslegu og
samningsbundnu réttindum sem þeir
hafa áunnið sér í sínu stéttarfélagi.
Yrði þriðja stærsta
stéttarfélag landsins
Morgunblaðið/Kristinn
Baráttufundur 1. maí Garðar Hilmarsson, formaður St.Rv., í ræðustól. Ef
félagið sameinast SFR verður það með tæpan helming félagsmanna BSRB.
Eignir félagssjóða SFR og St.Rv.
eru metnar á rúmlega 613 millj-
ónir eftir fyrirhugaða samein-
ingu. Sameinað félag ætti yfir
að ráða 67 orlofshúsum og
íbúðum, þar af þremur á Spáni,
ársvelta starfsmennta- og
sjúkra- og styrktarsjóða yrði um
614 milljónir og orlofssjóður
réði yfir eignum upp á um 1,2
milljarða króna.
Félagssvæði SFR er allt land-
ið og starfa félagsmenn hjá ríki,
sveitarfélögum, sjálfseignar-
stofnunum ohf.-félögum o.fl. og
gerir félagið 13 kjarasamninga
við viðsemjendur sína. Fyrir
rúmum áratug sameinuðust
St.Rv. og Starfsmannafélag
Akraness og 2013 sameinaðist
Starfsmannafélag Seltjarnar-
ness og St.Rv. Stéttarfélagið
semur því við þessi þrjú sveitar-
félög og auk þess m.a. við
Strætó bs., Orkuveituna sf, og
Faxaflóahafnir sf. Alls gerir fé-
lagið tíu kjarasamninga.
67 orlofshús
og íbúðir
SAMEINUÐ STÉTTARFÉLÖG