Morgunblaðið - 08.10.2018, Qupperneq 18

18 UMRÆÐAN Minningar
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 8. OKTÓBER 2018
✝ Sigurður Ein-arsson fæddist
í Keflavík 12. apríl
1961. Hann lést á
Landspítalanum
við Hringbraut 29.
september 2018.
Foreldrar hans
voru Einar Ein-
arsson, f. 11.2.
1932, d. 29.3. 2000,
og Klara Guð-
brandsdóttir, f.
9.12. 1935, d. 17.5. 2012. Þau
bjuggu lengst af í Laugar-
dælum við Selfoss. Systkini
Sigurðar eru Guðbrandur, f.
17.11. 1953, Katrín, f. 19.1.
1955, Einar Smári, f. 31.5.
1957, Ægir, f. 6.3. 1959, og
Sverrir, f. 3.3. 1967.
Eiginkona Sigurðar er Gísl-
ína Jensdóttir, f. 4.10. 1962.
Foreldrar Gíslínu voru Jens
Pétursson og Gíslína Perla
Höskuldsdóttir. Börn þeirra
eru 1) Davíð, f. 22.9. 1982,
kvæntur Sigríði Arnardóttur,
synir þeirra eru Kristófer
Daði, Sigurður Örn og Skarp-
héðinn Karl. 2) Jens, f. 10.8.
1984, unnusta Ása Lind Birg-
isdóttir, synir þeirra eru Birg-
ir Snær og Mikael Þór. 3)
María, f. 13.8. 1990. 4) Svein-
björn, f. 22.5.
1999.
Sigurður ólst
upp hjá foreldrum
sínum í Laugar-
dælum við Selfoss.
Á æskuárum lagði
hann stund á
frjálsar íþróttir og
var í afrekshópi
héraðssambands-
ins Skarphéðins,
sótti æfingar á
Selfossi og æfingabúðir í Dan-
mörku. Á unglingsárum sótti
hann sjóinn á sumrin meðfram
námi í vélskólanum. Árið 1981
hófu Sigurður og Gíslína bú-
skap og 1985 fluttu þau í
Borgarfjörð og hófu þá bú-
rekstur á Hellubæ í Hálsasveit.
Sigurður vann við fiskeldi á
Laxeyri frá 1985-1997 en þá
hóf hann að starfa sem vél-
stjóri á Fróða ÁR og stundaði
það til hinsta dags. Sigurður
var alla tíð mikill náttúruunn-
andi, lagði stund á laxveiði og
skotveiði. Ræktaði bæði hross
og sauðfé og var liðtækur
bridgespilari.
Sigurður verður jarðsung-
inn frá Reykholtskirkju í dag,
8. október 2018, og hefst at-
höfnin klukkan 14.
Siggi, ástkær tengdapabbi
minn og góður vinur, er látinn
eftir erfiða baráttu við illvígt
krabbamein. Það er erfitt að
átta sig á fráfalli hans og stórt
skarð hoggið í fjölskylduna
okkar og tómarúm fyllir okkur.
Hann Siggi minn var nú ekki
Sigurður
Einarsson
✝ Haraldur ÖrnHaraldsson
fæddist í Reykjavík
21. febrúar 1955.
Hann lést á heimili
sínu 28. september
2018.
Foreldrar hans
voru hjónin Mar-
grét Sighvatsdóttir
húsmóðir, f. 28.12.
1921, d. 10.8. 2005,
og Haraldur Örn
Sigurðsson klæðskerameistari,
f. 1.4. 1924, d. 14.9. 2014. Syst-
kini Haraldar: Haukur Már, f.
20.5. 1943, Gunnar, f. 26.4. 1949,
d. 5.1. 2006, Þóra, f. 27.8. 1950,
Sigurður, f. 17.10. 1953.
Haraldur stundaði nám í
Blindraskólanum við Bjarkar-
götu en lauk fullnaðarprófi frá
Breiðagerðisskóla. Í fjögur ár
stundaði hann nám í Huseby-
skólanum í Osló,
gagnfræðaskóla
fyrir blinda og sjón-
skerta. Í Osló fékk
hann áhuga á flugi
og amerískri
sveitatónlist. Sá
áhugi entist út lífið.
Heimkominn frá
Osló flutti Har-
aldur Örn í eigin
íbúð í húsnæði
Blindrafélagsins
við Hamrahlíð. Hann stundaði
vélritun um alllangt skeið, auk
þess að starfa í Blindravinnu-
stofunni til dauðadags.
Árið 1991 flutti Haraldur Örn
í nýtt sambýli að Stigahlíð 71 í
Reykjavík. Þar bjó hann til ævi-
loka.
Útför Haraldar Arnar fer
fram frá Garðakirkju í dag, 8.
október 2018, klukkan 13.
Nú er komið að því sem ég
vonaði að ég þyrfti ekki að
gera; að kveðja hann Halla
minn, þennan snilling sem ég
man eftir pínulitlum sitjandi við
píanóið að spila undir lögin í út-
varpinu, hikstaði aðeins í byrj-
un en svo kom þetta, svo ótrú-
legt að sjá og heyra. Eða þegar
hann komst yfir latneska orða-
bók og tók fjölskylduna í
kennslustund í latínu við mat-
arborðið.
Halli elskaði tónlist og var
kántrímúsík í miklu uppáhaldi
hjá honum. Þegar hann fékk
nýja plötu var hann ekki í rónni
fyrr en ég var búinn að hlusta á
hana með honum. Flugvélar
áttu einnig hug hans allan og
gat hann þekkt á hljóðinu
hvaða flugvél flaug yfir húsið í
Stigahlíðinni og hvað hún var
með marga hreyfla. Við bræð-
urnir fórum í margar flugferðir
innanlands sem og til útlanda
og þá var mikil spenna að kom-
ast í geisladiskabúðir.
Elsku brósi minn. Þú komst
okkur sem þekktum þig á
óvart, þegar þér var sagt að þú
værir með heilaæxli og að það
væri ekki hægt að lækna það,
spurðir þú bara „Hvað fæ ég
langan tíma?“ – hetjan sem þú
varst, vildir fara til pabba og
mömmu og Gunnars.
Þú varst stór partur af lífi
mínu. Ég á eftir að sakna þín
svo mikið og ég veit að ef það
er til himnaríki þá ert þú þar
með öllum sem þú elskaðir og
kántríhetjunum þínum.
Sjáumst, eins og þú sagðir
alltaf, besti minn. Ég vil þakka
starfsfólki í Stigahlíð 71 fyrir
að hafa annast þig svo vel í
veikindunum til að þú gætir
verið heima þar sem þér leið
best.
Þinn bróðir,
Sigurður.
Hann Haraldur bróðir minn
fékk tónlistina í vöggugjöf.
Hafði af henni yndi og dægra-
styttingu alla sína ævi. Sérhver
dagur var tónlistardagur.
Haraldur Örn fæddist
Haraldur Örn
Haraldsson
Það er sorglegt að átta sig á
því að alþjóðlegir auðhringar,
eigendur allrar stóriðju á Ís-
landi, sem hugsa fyrst og
fremst um hagnað og gróða-
von, fari miklu betur með sinn
mannauð en opinberar stofn-
anir sem reknar eru að meiri-
hluta til af almannafé.
Mikil umræða hefur verið
um styttingu vinnuvikunnar
og sitt sýnist hverjum og velt-
ur það aðallega á „hags-
munum“ þeirra sem um fjalla
eða á misskilinni hagsmuna-
gæslu ákveðinna aðila. Það
skal tekið fram að eftirfarandi
samanburður er ekki gerður
til að öfundast út í þá sem
vinna í stóriðju eða til að grafa
undan þeim réttindum og
kjörum sem þar hafa náðst.
Vinnuframlag opinbers
starfsmanns
Sjúkraliði í 100% starfi skil-
ar af sér 173,33 vinnustundum
á mánuði að jafnaði eða 21,6
vöktum á mánuði, ef unnið er á
átta tíma vöktum. Því miður
hafa sjúkraliðar ekki getað
treyst því að vaktirnar séu
reglubundnar átta tíma vaktir
þar sem margir misvitrir
vinnuveitendur hafa þvingað
starfsfólk á styttri „akkorðs-
vaktir“ þar sem álagið er
gríðarlegt og launin jafnframt
lægst. Á heilu ári skilar
sjúkraliði að jafnaði 1.800
vinnustundum þegar dregin
hafa verið frá lögbundin frí.
Það á við um allt opinbert
vaktavinnufólk. Endanlegur
fjöldi vinnustunda veltur á líf-
aldri og þeirri reglu sem valin
er um hvernig bæta á fyrir
vinnuskyldu á almennum frí-
dögum.
Vinnuframlag
stóriðjustarfsmanna
Vaktavinnufólk í stóriðju
(u.þ.b. 90% karlmenn) skilar
hinsvegar 144 vinnustundum á
mánuði að jafnaði, eða 18 vökt-
um á mánuði og þau geta
treyst því að vaktirnar eru
átta tímar og
einnig því að fá
fulla vinnu. Á
heilu ári skilar
starfsmaður í
stóriðjunni um
1.600 vinnu-
stundum þegar
orlof og vetrar-
leyfi hafa verið
dregin frá, en
vinnutími stytt-
ist með auknum
líf- og starfs-
aldri. Þetta ger-
ir mismun í vinnuskilum allt
upp í 25 vaktir. Þetta eru rúm-
lega mánuði minni vinnuskil
en hjá sjúkraliða. Starfsmenn
í stóriðju hafa jafnframt rétt á
því við 55 ára aldur að stytta
vinnuskyldu starfsársins um 1
mánuð og aftur við 60 ára ald-
ur um annan mánuð án skerð-
ingar á lífeyri.
Mannauður sjúkraliða
Veikindi sjúkraliða sem
starfa innan heilbrigðiskerf-
isins eru á bilinu 9-11% af
vinnuskyldu ársins, sem nem-
ur u.þ.b. 25 vöktum á ári.
Stöðugildi sjúkraliða hjá rík-
inu eru um 770, af því leiðir í
heild u.þ.b. 19.250 veikinda-
daga einungis hjá sjúkraliðum
sem starfa hjá ríkinu. Hver
dagur kostar að meðaltali 24
þúsund krónur, sem gerir að
vinnuframlag að andvirði 462
milljóna króna á ári fellur nið-
ur og tapast. Ekki er reiknað
með viðbótarkostnaði vegna
afleysinga.
Landspítali - háskólasjúkra-
hús, stærsti
vinnustaður
sjúkraliða, kann-
aði m.a. starfs-
ánægju sinna
starfsmanna og
þar kom fram að
um 30% þeirra
sem starfa á spít-
alanum treysta
sér ekki til að
mæla með vinnu-
staðnum sínum og
einungis 40% eru
sátt við launakjör
sín. LSH gerði
könnun árið 2010 þar sem
spurt var: „Er LSH aðlaðandi
vinnustaður?“ Í ljós kom að
innan við helmingur, eða 47%
þeirra sem unnu á þeim svið-
um sem sjúkraliðar störfuðu á,
svaraði því játandi. Öll um-
ræða um að fjölga ákveðnum
heilbrigðisstéttum í námi,
þ.m.t. sjúkraliðum, og fá fleiri
til starfa er innihaldslaus að
óbreyttum starfskjörum.
Mannauður í stóriðju
Gott heilsufar og mikil
starfsánægja er hjá Isal/Rio
Tinto. Fram kemur í könnun
hjá fyrirtækinu að veikindi eru
einungis um 4% á ári á stöðu-
gildi sem gerir tæplega 8 vakt-
ir á ári, sem er aðeins tæplega
þriðjungur af veikindatíðni
sjúkraliða.
Starfsánægja er mjög mikil.
Fram kemur í nýlegri könnun
að 90% eru ánægð eða mjög
ánægð í starfi og einungis
rúmlega 3% óánægð. Það er
auðvelt að álykta út frá þess-
um upplýsingum að reglufest-
an varðandi vaktir, styttri
vinnutími, eðlilegt vinnuálag/
mönnun og stytting vinnu-
skyldu með vaxandi aldri hafi
mjög mikið að segja.
Heilsufar sjúkraliða
Styrktarsjóður BSRB og
Virk endurhæfingarsjóður
gefa reglulega út yfirlit yfir þá
sem þangað sækja stuðning.
Stór hópur þeirra er sjúkralið-
ar sem hreinlega eru komnir
að fótum fram. Athygli vekur
að í langan tíma hafa sjúkra-
liðar verið 25% þeirra sem
sækja um sjúkradagpeninga
til Styrktarsjóðs BSRB, en eru
á sama tíma einungis um 10%
þeirra sem greiða í sjóðinn.
Þessar tölur eru enn ein stað-
festing þess hversu starf
sjúkraliðans er erfitt og slít-
andi samanborið við mörg önn-
ur störf. Sjúkraliðar eru 16,7%
þeirra félagsmanna BSRB
sem nýtt hafa sér þjónustu
Starfsendurhæfingarsjóðsins
VIRK þótt þeir séu aðeins
9,1% af félagsmönnum BSRB.
Þörfin er þannig nánast tvö-
föld umfram hlutfall sjúkraliða
af heildinni.
Nútíma þrælahald
Það er eðlilegt að velta upp
þeirri áleitnu spurningu hvort
ákveðnir starfsmenn innan
heilbrigðiskerfisins séu nútíma
þrælar þar sem gengið er
mjög nærri þeim á lægstu
mögulegu launum þar til eitt-
hvað lætur undan. Heilsan
brestur, bæði andleg og líkam-
leg, þegar unnið er í áraraðir
undir gríðarlegu álagi, starf-
semin undirmönnuð með þeim
viðbótarskaða sem vaktavinna
veldur. Lífsgæði eru skert því
starfsumhverfið er ekki fjöl-
skylduvænt.
Staðan og krafan í dag
Það er réttmæt og skyn-
samleg krafa sjúkraliða og
annarra opinberra starfs-
manna að vinnuvikan verði
stytt í 30-35 klst. og verði enn
styttri við ákveðinn lífaldur
þar sem það hefur sýnt sig að
það starfsumhverfi sem í boði
er í stóriðju á Íslandi skilar ár-
angri.
Það er ekki forsvaranlegt
fyrir hið opinbera, sem vinnu-
veitanda, að fara illa með sitt
starfsfólk. Bætt starfskjör
skila árangri og hið opinbera
mun fá umrædda breytingu
margfalt til baka í bættri
heilsu sjúkraliða og miklu
meiri starfsánægju eins og
hefur sýnt sig annars staðar.
Eftir Gunnar Örn
Gunnarsson
» Bætt starfskjör
skila árangri og
hið opinbera mun fá
umrædda breyt-
ingu margfalt til
baka í bættri heilsu
sjúkraliða og miklu
meiri starfsánægju
eins og hefur sýnt
sig annars staðar.
Gunnar Örn
Gunnarsson
Höfundur er framkvæmda-
stjóri SLFÍ.
Mannauðsstjórnun eða „þrælahald“
Á landsþingi
Sjálfstæðis-
flokksins fyrir
skömmu var
samþykkt álykt-
un þess efnis að
huga skyldi að
stöðu drengja í
íslensku sam-
félagi. Veik
staða drengja
hefur verið
þekkt í áratugi. Þegar fyrir
síðustu aldamót benti Ásþór
Ragnarsson, sálfræðingur, á
nokkur veigamikil atriði í
þessu efni. T.d. lætur nærri,
að drengir og ungir karlmenn
týni lífinu af slysförum fjórum
sinnum oftar en stúlkur.
Fjöldi þeirra þarfnast sér-
kennslu eða séraðstoðar í
skólakerfinu og tengdum
stofnunum. U.þ.b. níu af
hverjum tíu, sem fangelsis-
dóm hljóta, eru ungir karlar.
Erlendar rannsóknir benda
til; að um þriðjungur drengja
á glapstigum búi við námsörð-
ugleika; að þriðjungur fanga
(að mestu drengir) sé þroska-
heftur; að um 0,1% drengja
hafi erfðagalla
(XYY, sem oft og
tíðum veldur
skertri greind og
hegðunarvand-
kvæðum); að ein-
hverfa sé marg-
falt algengari en
hjá stúlkum.
Niðurstöður
rannsókna er-
lendis um svipað
leyti sýna, að
karlar eru hið
veikara kyn.
Hlutfall þeirra er ævinlega
hærra í hópi sjúklinga, sem
haldnir eru öllum algengustu
sjúkdómum. Þekkt er sú stað-
reynd, að karlmenn fremji
sjálfsvíg um það bil fjórum
sinnum oftar heldur en konur;
verði nær þrisvar sinnum oftar
fyrir slysum; séu myrtir tvö-
falt oftar; neyti lífshættulegra
vímuefna miklu oftar.
Vísbendingar sjást um, að
geðheilsu drengja/karla hraki.
T.d. virðist aukið algengi geð-
klofa eða kleyfhugasýki meðal
ungra karlmanna hafa átt sér
stað frá því um 1970. Á
Vesturlöndum eykst sömuleið-
is algengi lystarstols meðal
drengja.
Hvað veldur, hvað er til
ráða? Þegar stórt er spurt,
verður oft fátt um svör. Sam-
félag okkar einkennist af
gífurlega hröðum breytingum
á tækni, uppeldi og sam-
skiptum fólks; siðboðum,
væntingum og hlutverkum.
Samkvæmt norður-írskum
rannsóknum virðist gæta
verulegs klofnings milli vænt-
inga til karlmennsku og þess
veruleika, sem karlmenn búa
við. Í karlmennskunni eru
m.a. fólgnar væntingar um;
styrk, afl, hugrekki, greind,
góða heilsu, þroska og stjórn.
En fjölda ungra karlmanna
finnst þeir vera aflvana, veik-
lundaðir, hræddir, heimskir í
skóla, lítt uppnæmir fyrir and-
legri og líkamlegri heilsu
sinni, og lifa í þeirri trú, að
fullorðnir telji þá vanþroska.
Hinn vitri samfélagsrýnir Pet-
er Brückner sagði eitt sinn, að
klofnings í samfélaginu gætti
óhjákvæmilega í sálu hvers og
eins. Þar hitti hann naglann á
höfuðið.
Hið óábyrga kynjastríð,
sem geisað hefur um áratugi
skiptir máli í þessu sambandi.
Drengir og stúlkur verða vitni
að linnulausri og neikvæðri
umfjöllun um karla. Dóm-
greindarlaus æsifréttasíbylja
um ofbeldi karla gegn konum
og óþokka karlkynsins bylur á
skilningarvitum þeirra.
Hvernig túlkar ungviðið?
Stúlkur munu væntanlega
trúa því, að þær séu fórnar-
lömb drengja. Drengir munu
vafalítið trúa því, að þeir séu
illir. Er það hollt vegarnesti
inn í framtíðina? Fjölmiðlar
hljóta að bera ábyrgð. Það
gera líka stjórnvöld, sem
styrkja útbreiðslu þessa boð-
skapar beint og óbeint, t.d.
áróðursstofnun SÞ og RÚV.
Við lifum að sönnu nýja tíma
með fjölda áskoranna. Til að
mynda alast drengir (og stúlk-
ur vitaskuld) nær einvörð-
ungu upp meðal kvenna.
Hvert geta drengir sótt sér
fyrirmyndir, sem er þeim
nauðsynlegt til að verða karl-
menn?
Sjálfstæðisflokkurinn
og staða drengja
Eftir Arnar
Sverrisson » Samfélagsleg
staða drengja
hefur verið veik
í áratugi. Svo gæti
virst, sem hún fari
versnandi. Hvaða
máli skiptir
óábyrgt kynjastríð
í þessu efni?
Arnar Sverrisson
Höfundur er ellilífeyrisþegi.
arnarsverrisson@gmail.com