Morgunblaðið - 09.10.2018, Síða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 9. OKTÓBER 2018
Hross og borg Við Esjurætur skellti þetta gerðarlega hross sér í aðalhlutverk myndbyggingar. Fjær í haustskímunni má sjá Viðey, meginbyggð höfuðborgarinnar og Suðurnesjafjöll.
Eggert
Hannes Hólmsteinn skilar
góðu verki, hryðjuverkalögin
voru glæpur.
Mikilvægasti réttur ein-
staklings og þjóðar er að
verja rétt sinn, berjast fyrir
lífi sínu og verða ekki niður-
lægður með röngum hætti.
Nú hefur Hannes Hólm-
steinn Gissurarson skilað frá
sér skýrslu um beitingu
hryðjuverkalaganna bresku
8. október 2008 gegn Lands-
bankanum, Seðlabankanum,
Fjármálaeftirlitinu og ríkis-
stjórn Íslands.
Það er eins og við mann-
inn mælt, þegar skýrslan um
þennan alþjóðlega harmleik
kemur út þá fer umræðan af
hálfu margra vinstrimanna
aftur í að ræða um að okkur
hafi borið að borga. Við
munum alla umræðuna hér
um að okkur bæri að borga
Icesave og við munum líka
að ríkisstjórn Jóhönnu
Sigurðardóttur tapaði í tví-
gang þjóðaratkvæðagreiðslu
um málið. Í fyrri atkvæða-
greiðslunni sögðu 98% þjóð-
arinnar nei, við borgum
ekki. Í síðari þjóðaratkvæða-
greiðslunni sagði 61% þjóð-
arinnar nei, við borgum ekki
skuldir óreiðumanna. Rík-
isstjórnin sat áfram eins og
ekkert væri og bjó sig undir
að borga. Já, fyrsta vinstri-
stjórnin á Íslandi ætlaði að
setja þennan skuldaklafa á
fólkið í landinu með góðu
eða illu. Og síðustu greiðslu
áttu þeir ungu og ófæddu að
borga árið 2046. Hefði þetta
gerst hefðum við setið uppi
með gríska dauðadóminn,
gjaldþrota þjóð.
Kjarkmaður Mervyn
King, skammast
sín fyrir Breta
Skýrsla Hannesar Hólm-
steins hefst á athyglisverðri
yfirlýsingu Mervyn King lá-
varðar, fyrrverandi seðla-
bankastjóra Breta. Hann
segir: „Beiting hryðjuverka-
laganna bresku 8. október
2008 gegn
Landsbank-
anum, Seðla-
bankanum og
Fjármála-
eftirlitinu var
ruddaleg og
óþörf aðgerð.
Hún var Bret-
um til skamm-
ar.“
Og síðar rek-
ur Hannes
mörg atriði um
að mismunun fór fram milli
banka og þjóða í Bretlandi,
aðgerðin stóðst ekki jafn-
ræðisreglu og/eða björg-
unaraðgerðir ESB og
Bandaríkjanna. Ísland var
óhreina barnið sem átti að
fórna. Aðeins örfáar þjóðir
tóku málstað okkar Íslend-
inga á alþjóðavettvangi,
Færeyjar, Pólland, Rúss-
land. Í merkilegu viðtali
Loga Bergmanns við einn
aðalbjargvætt landsins í
þessum stóru málum, Ólaf
Ragnar Grímsson fv. for-
seta, upplýsir hann að þeir
Geir H. Haarde forsætisráð-
herra hafi sammælst um að
leita til ráðamanna í Kína
og það hafi skipt töluverðu
máli á alþjóðavettvangi.
Meira að segja Norður-
landaþjóðirnar skriðu í
faðminn á Bretum, ESB og
Bandaríkjamönnum og vildu
ekkert af okkur vita. Svo
féll dómur EFTA-dómstóls-
ins 28. febrúar 2013 í Ice-
save-málinu, Ísland var
sýknað af kröf-
um ESA um að
vera brotlegt
við EES-
samninginn.
Og nú er Ís-
land risið upp
úr öskustónni
eins og Ösku-
buska í ævin-
týrinu forðum,
neyðarlögin
stóðust, sett í
október 2008,
og urðu bjarg-
hringur Íslands.
Það sagði mér stjórn-
málamaður að nú linnti ekki
spurningum erlendra
stjórnmálamanna um ís-
lenska efnahagsundrið og
hvernig landið reis á ný.
Hann sagði að þetta hefði
fyrst eftir dóminn minnt á
staurinn og hundana í rétt-
unum, allir skriðu að Ís-
lendingum og sögðu falleg
orð, þeir skömmuðust sín
og vildu míga utan í Íslend-
inga. Hitt er svo deginum
ljósara að einkabankarnir
léku margan manninn grátt
hér heima og verður það
aldrei bætt.
Banvæn aðför að Íslandi
En auðvitað voru hryðju-
verkalögin banvæn aðför að
Íslandi og munaði litlu að
landið yrði aflokað og gjald-
þrota. Það sagði mér ungur
maður sem stóð vaktina í
hruninu að engu hefði mun-
að að öll viðskipti með mat-
væli og lyf hefðu lokast og
þess vegna sagði hann: „Við
eigum sjálfir sem þjóð að
framleiða öll þau matvæli í
landinu sem við getum.“
Ég þakka fyrir skýrslu
Hannesar Hólmsteins. Bret-
arnir skulda okkur afsök-
unarbeiðni – og í raun var
það aumingjalegt að slíta
ekki stjórnmálasambandi
við þá eins og við nokkrir
lögðum til á Alþingi haustið
2008 og krefja þá og al-
þjóðavaldið um skaðabætur.
En ég skil betur stöðu
ríkisstjórnarinnar eftir á,
við lágum flatir og varnar-
lausir á höggstokki þjóð-
anna.
En það er hlálegt eftir á
að þeir sem stýrðu þjóðar-
skútunni fram hjá voða-
skerjum hrunsins, forsætis-
ráðherrann Geir H. Haarde,
sem var leiddur fyrir saka-
dóm Alþingis og sagður
landráðamaður, og þrír öfl-
ugir seðlabankastjórar, voru
reknir. Lögbrot var framið
með skipun á norskum
manni í stöðu Seðlabanka-
stjóra og Alþjóðagjaldeyris-
sjóðurinn settur yfir íslensk
málefni. Ríkti hann lengur
en Jörundur hundadagakon-
ungur og réð mörgu um þá
hörku sem almenningur
varð fyrir í uppgjörinu og
eignaupptöku skuldsetts
fólks. Það var svo ríkis-
stjórn Sigmundar Davíðs
Gunnlaugssonar og Bjarna
Benediktssonar sem þjóð-
nýtti vogunarsjóðina og,
með skuldaniðurfellingu
heimilanna, rétti hlut al-
mennings.
En Geir H. Haarde for-
sætisráðherra, seðlabanka-
stjórarnir auk forsetans
tefldu upphafsvörnina vel
með öflugu fólki í miklu
tímahraki neyðarlögin og
höfnun Icesave, björguðu
því sem bjargað varð.
Hryðjuverkalögum beittu
Bretarnir á Ísland, aðför að
heilli þjóð sem glæpamanna-
samfélagi, með aðgerð og
lögum sem kollvörpuðu virð-
ingu og stöðu þjóðarinnar
fyrst og fremst.
Ég tel að íslenskum ráða-
mönnum beri að kynna og
ræða skýrslu Hannesar við
ráðamenn Bretlands,
Bandaríkjanna, ESB og
NATÓ. Þetta var glæp-
samleg aðgerð gagnvart
vopnlausu litlu ríki og allt
bendir til að um samsæri
hafi verið að ræða því allri
aðstoð við landið var hafnað,
lánalínum lokað o.fl.
Eftir Guðna Ágústsson
»Ég þakka fyrir
skýrslu Hann-
esar Hólmsteins.
Bretarnir skulda
okkur afsökunar-
beiðni og í raun var
það aumingjalegt
að slíta ekki stjórn-
málasambandi
við þá.
Guðni Ágústsson
Höfundur er fv. alþingis-
maður og ráðherra.
Hannes Hólmsteinn
skilar góðu verki
Hæstiréttur
sýknaði á dög-
unum fimm
sakborninga, að
tveimur þeirra
látnum, við
endurupptöku
Guðmundar- og
Geirfinnsmáls-
ins frá 1980.
Þetta stærsta
sakamál Íslandssögunnar
hefur verið mjög til umfjöll-
unar ítrekað frá því að dóm-
ur féll árið 1980. Margt sem
fram kemur í þeim dómi
vekur enn spurningar. Málið
hefur legið þungt á aðilum
og aðstandendum þeirra en
einnig þjóðinni allri í um
fjóra áratugi.
Eins og ég lýsti við upp-
kvaðningu dómsins sam-
gleðst ég aðilum máls og að-
standendum með þessi
málalok fyrir Hæstarétti.
Með sýknudómi féllst réttur-
inn á það mat endurupptöku-
nefndar að fram væru komn-
ar nýjar upplýsingar sem
leiða ættu til þess að hið
gamla mál yrði endur-
upptekið nú. Þessar nýju
upplýsingar lutu meðal ann-
ars að aðstæðum sakborn-
inganna undir rannsókn
málsins á sínum tíma.
Engum dylst að sakborn-
ingar sættu harðræði í
margvíslegri mynd.
Þó vissulega megi áfram
fjalla um þetta mál frá
mörgum sjónarhornum
réttarsögunnar, og það verð-
ur trúlega gert um ókomna
tíð, þá skiptir að mínu mati
miklu að horfa einnig til
framtíðar enda má margt
læra af þessu máli.
Það er mikilvægt að hafa í
huga í umræðu um sakborn-
inga, í öllum málum, hvort
sem er í fjölmiðlum, á meðal
almennings eða í réttar-
vörslukerfinu að hver einasti
sakborningur hefur rétt sem
verður að standa vörð um.
Menn eru sak-
lausir uns sekt
þeirra er sönn-
uð – þetta er
meginregla sem
ber að hafa í
heiðri í hví-
vetna. Tíma-
bundin geðs-
hræring á
götum úti eða í
fjölmiðlum má
ekki verða til
þess að þessi
meginregla verði fyrir borð
borin.
Þá er einnig brýnt að það
gerist ekki aftur hér á landi
að grunaðir menn sem enn
eru saklausir þar sem sekt
þeirra hefur ekki verið sönn-
uð sæti einangrunarvist í
langan tíma.
Ég hef í þessu skyni þegar
kallað eftir upplýsingum um
það hvernig þessum málum
er háttað í okkar réttar-
vörslukerfi í dag. Hversu al-
gengt það er að lögreglan
fari fram á dómsúrskurð um
einangrunarvist, á hvaða for-
sendum það sé þá gert og
hversu algengt það sé að því
sé hafnað af dómstólum.
Einnig hef ég óskað eftir
upplýsingum um það hversu
oft ríkið hefur samið um
skaðabætur vegna einangr-
unarvistunar við rannsókn
máls.
Þetta er viðamikil upplýs-
ingaöflun en nauðsynleg til
að hægt sé að leggja mat á
það hvort nauðsynlegt sé að
skýra enn frekar lög eða
reglur að þessu leyti.
Réttur
sakborninga
Eftir Sigríði
Ásthildi
Andersen
Sigríður Andersen
» Það er mikil-
vægt að hafa í
huga að hver ein-
asti sakborningur
hefur rétt sem
verður að standa
vörð um.
Höfundur er
dómsmálaráðherra.