Morgunblaðið - 15.10.2018, Blaðsíða 4

4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 15. OKTÓBER 2018
Við tökum út og þjónustum
kæli- og loftræstikerfi
Stangarhyl 1A • 110 Reykjavík • Sími 587 8890 • rafstjorn.is
Veður víða um heim 14.10., kl. 18.00
Reykjavík 6 skýjað
Akureyri 6 skýjað
Nuuk -2 heiðskírt
Þórshöfn 8 skýjað
Ósló 14 heiðskírt
Kaupmannahöfn 14 heiðskírt
Stokkhólmur 15 heiðskírt
Helsinki 13 heiðskírt
Lúxemborg 22 heiðskírt
Brussel 23 heiðskírt
Dublin 12 skýjað
Glasgow 12 skýjað
London 10 súld
París 24 heiðskírt
Amsterdam 21 heiðskírt
Hamborg 21 heiðskírt
Berlín 21 heiðskírt
Vín 20 heiðskírt
Moskva 15 heiðskírt
Algarve 21 léttskýjað
Madríd 14 léttskýjað
Barcelona 22 skýjað
Mallorca 24 léttskýjað
Róm 21 heiðskírt
Aþena 19 skýjað
Winnipeg -1 snjóél
Montreal 8 léttskýjað
New York 13 heiðskírt
Chicago 9 heiðskírt
Orlando 29 heiðskírt
 15. október Sólarupprás Sólsetur
REYKJAVÍK 8:19 18:09
ÍSAFJÖRÐUR 8:30 18:08
SIGLUFJÖRÐUR 8:13 17:51
DJÚPIVOGUR 7:50 17:37
VEÐUR KL. 12 Í DAG
Á þriðjudag Austan og norðaustan 8-13 m/s og
rigning á láglendi, einkum suðaustantil á landinu.
Hægari vestlæg átt um kvöldið og stöku skúrir. Hiti
0 til 8 stig, hlýjast sunnanlands.
SPÁ KL. 12.00 Í DAG Sunnan 3-10 m/s og skúrir, en léttskýjað nyrðra og eystra. Suðaustlægari
vindur, þykknar meira upp og fer að rigna sunnantil seint í kvöld. Hiti 2 til 7 stig.
Ragnhildur Þrastardóttir
ragnhildur@mbl.is
Elstu núlifandi tvíburar Íslands
fögnuðu 96 ára afmælum sínum í
gær. Það eru þær Hlaðgerður og
Svanhildur Snæbjörnsdætur. Ein-
ungis tvennir aðrir tvíburar, sem
nú eru látnir, hafa náð þeim aldri
en Íslandsmetið er 96 ár og 292
dagar.
Svanhildur telur að kreppuár-
in hafi gert þeim systrum gott og
útskýri jafnvel langlífið.
„Við vorum aldar upp í
kreppunni og ég held að þeir
verði langlífastir sem hafi ekki
fengið of mikið að éta í æsku. Við
fengum nóg af mjólk og skyri og
mysu og svoleiðis en fengum
hvorki sælgæti né sykur, það voru
ekki efni á því að kaupa slíkt. Við
borðuðum hollan mat en ekkert of
mikið af honum.“
Systurnar eru báðar heilsu-
hraustar. „Við erum alveg þræl-
hraustar og búum enn heima þó
að við búum ekki saman. Ég sé
um mig alveg ein og hún líka. Við
reynum að gera það á meðan við
getum.“
Svanhildi finnst lítið til af-
mælisins koma og býst við að fjöl-
mörg afmæli séu fram undan. „Ég
átti systur sem dó fyrir fimm ár-
um, hún varð 101 og ég á alveg
von á að verða svo gömul, ef ekki
eldri,“ segir Svanhildur og hlær.
Systurnar fæddust í Svart-
árkoti í Bárðardal í Suður-
Þingeyjarsýslu en bjuggu í tíu ár í
Kræklingahlíð í Eyjafirði. Þær
fluttust svo til Reykjavíkur.
„Við vorum tvítugar þegar
við fluttum til Reykjavíkur svo-
leiðis að við erum löngu orðnar
Reykvíkingar,“ segir Svanhildur.
Systurnar hafa alltaf verið
góðar vinkonur enda segir Hlað-
gerður þær mjög líkar. „Við erum
náttúrlega eineggja tvíburar.“
Foreldrar Hlaðgerðar og
Svanhildar voru Snæbjörn Þórð-
arson bóndi og Guðrún Árnadótt-
ir. Systkinin voru sjö en Árný
Snæbjörnsdóttir varð elst þeirra,
101 árs. Hlaðgerður var verka-
kona og saumakona en Svanhildur
húsmóðir. Maður Svanhildar var
Guðbjörn Þorsteinsson skipstjóri
en hann lést 1991, þá 64 ára að
aldri. Þau eignuðust fjögur börn.
Samanlagður aldur elstu núlifandi tvíbura Íslands 192 ár
Mjólk, skyr og mysa í æsku
Morgunblaðið/Kristinn
Langlífar Svanhildur segir að kreppan hafi haft góð áhrif á þær systur.
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
„Það sést á þessum upplýsingum
ákveðin bylgja sem ég er ekki
ánægð með. Ég vildi gjarnan að okk-
ur sem samfélag tækist betur upp
gagnvart þeim sem ekki hafa fulla
starfsorku,“ segir Sigríður Lillý
Baldursdóttir, forstjóri Trygginga-
stofnunar ríkisins, um fjölgun ör-
yrkja. Hún segir þó að nefnd á veg-
um félagsmálaráðherra sé að fjalla
um þessi mál og telur hún að meiri
alvara sé hjá núverandi ráðherra en
áður hefur verið til að finna úrræði
og leiðir til að koma í veg fyrir að
þessi þróun um nýgengi örorku
verði að náttúrulögmáli.
Fram hefur komið í Morgun-
blaðinu að nýgengi örorku hafi auk-
ist á undanförnum árum. Frá árinu
2006 hafi fjöldi nýrra öryrkja verið á
bilinu 1.140 til um 1.800 á ári. Sam-
kvæmt upplýsingum Trygginga-
stofnunar eru stoðkerfissjúkdómar
og geðraskanir algengustu ástæður
75% örorku og er þá miðað við
fyrstu sjúkdómsgreiningu en oft eru
fleiri ástæður fyrir matinu. Á síðasta
ári voru geðraskanir ástæðan fyrir
örorkumati 495 einstaklinga og stoð-
kerfissjúkdómar í 389 tilfella en 734
af öðrum ástæðum.
Flestir þeirra sem metnir eru með
75% örorku eru á aldrinum 55 til 64
ára, eins og sést á meðfylgjandi
grafi. Þótt nýgengi hafi aukist meðal
ungra eru þó aðeins 24% hópsins 39
ára og yngri. Meirihlutinn er yfir
fimmtugu.
Endurhæfing sögð fullreynd
Sigríður Lillý segir að Trygginga-
stofnun reyni að beina ungum um-
sækjendum um örorkulífeyri í end-
urhæfingu og á endurhæfingar-
lífeyri. Það sé ekki alltaf hægt.
Nefnir hún að alltaf komi dálítið af
umsóknum frá ungu fólki um ör-
orkumat þar sem læknar skrifi upp á
örorku og endurhæfingaraðilar stað-
festi að endurhæfing sé fullreynd. Í
þeim tilvikum hafi Tryggingastofn-
un fá úrræði. „Við erum ekki sátt við
það. Geðfötluðum fjölgar mikið. Þar
þurfum við að finna fleiri úrræði.
Einhver úrræði eru til en okkur hef-
ur ekki tekist að tengja þau þannig
að þau nýtist einstaklingunum vel.
Það eru ákveðin vonbrigði,“ segir
Sigríður Lillý. Tekur hún fram að
unnið sé að því á vegum ráðuneyt-
isins að gera stofnuninni kleift að
grípa til slíkra úrræða.
Reyna að efla starfsgetu fólks
„Við getum gert margt betur,“
segir Sigríður Lillý þegar hún er
spurð um ráð. Segist hún binda von-
ir við vinnuna í ráðuneytinu. Þá séu í
samfélaginu öflugir einstaklingar og
félög sem hafi verið að vinna með ör-
yrkjum og öðrum sem hafa skerta
starfsgetu. „Ég tel að við ættum að
snúa hugsanagangi okkar við. Hætta
að nota hugtakið öryrki heldur ræða
um starfsgetu fólksins og reyna að
efla hana,“ segir hún. Þá segir hún
að grípa þurfi inn í strax í skólakerf-
inu. Þaðan komi ungir karlmenn
sem líði illa en þá þurfi að grípa fyrr.
„Við getum gert margt betur“
 Forstjóri Tryggingastofnunar vonast
til að fleiri úrræði finnist fyrir öryrkja Einstaklingar með 75% örorkumatFjöldi í upphafi októbermánaðar 2004 til 2018
Skipting eftir aldursbili í upphafi október 2018
Heimild Tryggingastofnun
20
15
10
5
0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
12,5 13,3
13,9 14,4
14,9 15,5
15,8 16,2 16,5
16,8 17,1 17,4
18,2 18,8
19,2þúsund
þúsund4
3
2
1
0
16-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-66
190
706
957
1.241
1.585 1.754
1.902
2.494
3.080
3.733
1.520
Konur Karlar
Konur Karlar
„Skotveiðimenn eru náttúrlega sárir.
Þeim finnst þeir hafa sýnt fullt traust
og staðið sína plikt í þessum málum
og eiga ekki skilið svona vinnubrögð,“
segir Áki Jónsson, formaður Skot-
veiðifélags Íslands, Skotvíss. Nátt-
úrufræðistofnun Íslands, NÍ, minnk-
aði rjúpnaveiðikvótann um 33% á
einum sólarhring eftir samráðsfund
með Skotvís.
Á samráðsfundinum 12. september
kynnti NÍ ráðleggingar sínar um að
veiða mætti 89.000 rjúpur, degi síðar
höfðu ráðleggingarnar breyst og tal-
an lækkað í 67.000.
Áki segir ákvörðun NÍ vera í mót-
sögn við það sem kom fram á sam-
ráðsfundinum. „Ég hef sjaldan farið á
jafn samhljómandi sambandsfund
svo þetta kom á óvart.“
Rjúpnastofninn í toppi
Áki bendir á að rjúpnastofninn sé
nú í hámarki.
„Við vorum á námskeiði nýlega þar
sem tveir Danir fjölluðu um þetta og
sögðu að ef við ætluðum einhvern
tímann að veiða þá væri það núna í ár
þar sem rjúpnastofninn væri í toppi.
Hann mun fara aftur niður, sama
hvað við gerum. Að lækka kvótann
með varúðarreglu, eins og NÍ gerði,
þegar stofninn er í toppi er náttúr-
lega bara enn þá skrýtnara.“
Í rökstuðningi fyrir ráðleggingum
sínum segir Náttúrufræðistofnun að
sökum slæmrar tíðar á Suðvestur-
landi í sumar sé rétt að beita varúðar-
reglu og minnka kvótann. Þetta segir
Áki vera vitleysu.
„Ef á að minnka veiðikvótann um
33%, vegna þess að það sé lélegri við-
koma á Suður- og Vesturlandi þyrfti
að hafa kvótann tvískiptan, annars
vegar á Norður- og Austurlandi og
hins vegar á Suður- og Vesturlandi.
Þá myndum við minnka kvótann á
Suður- og Vesturlandi en halda hon-
um óbreyttum á Norður- og Austur-
landi. En kvótinn er náttúrlega gef-
inn út fyrir allt landið þannig að þetta
er bara vitleysa.“
Aðspurður segir Áki að ráðlegt
væri að skipta kvótanum eftir land-
svæðum. „Það er kominn tími til þess
og það er eitthvað sem þarf að skoða
til framtíðar.“
Áki bendir á að rjúpnaveiðikvótinn
sé þó líklega nægilega stór, enda
náðu veiðimenn ekki að skjóta upp í
57.000 fugla kvóta í fyrra.
ragnhildur@mbl.is
„Þetta er
bara vitleysa“
 Veiðikvóti rjúpu minnkaður um 33%