Morgunblaðið - 21.11.2018, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. NÓVEMBER 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Evrópskirbankar erumeðal
veikleika Evrópu-
sambandsins og al-
varleg vandamál í
bankakerfinu
gætu reynt verulega á innri
styrk þess. Einn þeirra sem
hefur komið auga á þessa stað-
reynd og hefur miklar áhyggj-
ur af bankakerfi Evrópusam-
bandsins er Andrea Enria,
Ítalinn sem í gær var útnefnd-
ur til að stýra bankaeftirliti
Evrópusambandsins næstu
fimm árin frá næstu áramót-
um. Formleg staðfesting er að
vísu eftir, en Enria hefur þeg-
ar hlotið stuðning nefndar um
efnahags- og peningamál, sem
er talið það sem máli skiptir í
þessu sambandi.
Enria segir að forgangs-
verkefni sitt verði að láta
bankana hreinsa til á efna-
hagsreikningum sínum, en eft-
ir lánsfjárkreppuna fyrir ára-
tug er enn að finna stór
vandamál í lánasöfnum helstu
banka Evrópusambandsins.
Bankaeftirlitsforstjórinn verð-
andi sagðist í gær „sannfærður
um að bankasambandið mundi
ekki lifa af ef næsta kreppa
ríður yfir á meðan við erum
enn að glíma við eftirmálin
vegna lélegra eigna frá síðustu
kreppu, eða við markaði sem
skiptast eftir landamærum
ríkja“.
Talið er að þessi áhersla
gleðji ekki bankamenn í
heimalandi hans, Ítalíu, þar
sem efnahagsreikningar bank-
anna standast misjafnlega illa
skoðun. Og þar, og raunar víð-
ar, gleðjast ekki heldur allir
yfir þeirri áherslu hans að
færa skuldabréf ríkjanna á
markaðsvirði í bækur bank-
anna. Staðreyndin er nefnilega
sú að ríkisskuldabréf ríkja
Evrópusambandsins eru ekki
öll hátt skrifuð sem fjárfest-
ingarkostur og ávöxtunar-
krafan eftir því.
En eftirlitsmaðurinn verð-
andi ætlar ekki að láta staðar
numið þar. Hann vill herða eft-
irlit með peningaþvætti, sem
hefur gert vart við sig svo um
munar víða í bankakerfi Evr-
ópusambandsins. Og rétt um
það bil sem Enrio var að færa
bönkum sambandsins þessi
tíðindi fréttist það úr danska
þinginu, þar sem breskur fyrr-
verandi starfsmaður Danske
Bank í Eistlandi var að greina
frá reynslu sinni af pen-
ingaþvætti þess banka, að einn
stærsti banki Evrópusam-
bandsins hefði verið mótaðil-
inn í þeim glæpsamlegu við-
skiptum.
Bretinn upplýsti reyndar
ekki hver þessi mótaðili væri,
en fljótlega varð
ljóst að þar var um
að ræða Deutsche
Bank, sem er ekki
aðeins ein helsta
bankastofnun Evr-
ópusambandsins
heldur heimsins alls. Risavax-
inn banki, burðarbanki í
Þýskalandi og Evrópusam-
bandinu, en að vísu lengi verið
talinn risi á brauðfótum.
Deutsche Bank þurfti mikla
innspýtingu nýs hlutafjár fyrir
tveimur árum, þegar hann stóð
afar veikt, en þrátt fyrir það
hefur allt þetta ár sigið á
ógæfuhliðina hjá bankanum á
hlutabréfamarkaðnum og
bréfin lækkað um nær helming
í verði. Við fregnirnar í gær af
peningaþvættinu bættust tæp
sex prósent við fallið.
Þetta þarf ekki að koma á
óvart. Peningaþvættið stóð
yfir um árabil, þar til fyrir
þremur árum, og svo virðist
sem bankinn hafi hjálpað til
við að þvo um 150 milljarða
evra af vafasömu fé frá Rúss-
landi og öðrum fyrrverandi
Sovétlýðveldum. Og þetta er
ekki í fyrsta sinn sem bankinn
„lendir í“ slíku, hann hefur
ítrekað fengið á sig gagnrýni
fyrir að standa sig illa í að
fylgjast með glæpsamlegri
háttsemi af þessu tagi.
Þetta áfall er aðeins það nýj-
asta sem Deutsche Bank lendir
í og óvíst hvort eða hversu vel
honum gengur að komast út úr
því. Ef hlutabréfamarkaðurinn
er viðmiðun þá fer trú manna
þverrandi á að bankinn komist
hjálparlaust í gegnum erf-
iðleikana.
Þá eykur það ekki á traustið,
og má ætla að sé á meðal þess
sem Andrea Enria hefur haft í
huga í gær, að Deutsche Bank
hefur á síðustu árum iðulega
verið borinn saman við Lehm-
an Brothers, bankann sem
hleypti hrunadansinum af stað
fyrir áratug. Sumir hafa sagt
að Deutsche Bank sé að vísu
líkari Freddie Mac og Fannie
Mae og yrði án efa bjargað ef
allt færi á versta veg, enda sé
hann of stór til að falla. Aðrir
benda á að hann sé þvert á
móti of stór til að bjarga, eða í
það minnsta að björgunar-
aðgerðirnar hefðu slík eftirmál
að við slíkt yrði varla ráðið. Og
sú skoðun virðist að minnsta
kosti ekki fjarri þeirri hugsun
nýja bankaeftirlitsforstjórans,
að bankasambandið þoli ekki
nýtt áfall á meðan ekki hefur
verið tekið til í bönkum sam-
bandsins.
Óneitanlega væri mönnum
mun rórra nú, ef Evrópusam-
bandið hefði gert eitthvað ann-
að síðustu árin en að sópa
vandanum undir teppið.
Nýi eftirlitsforstjóri
ESB telur banka
sambandsins ekki á
vetur setjandi}
Peningaþvætti í
riðandi risabanka
Í
nýlegri úttekt Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins á íslensku efnahagslífi er
vísað til þess að efnahagsstefna
landsins þurfi að miða að því að
efla viðnámsþrótt hagkerfisins.
Þar kemur fram að efnahagur heimila,
fyrirtækja og efnahagsreikningur hins op-
inbera hafi styrkst mikið á undanförnum
árum en þar sem hagkerfið sé lítið og því
næmt fyrir áföllum sé nauðsynlegt að
verja það fyrir hagsveiflum. Því sé mik-
ilvægt að ríkið móti stefnu sem eykur
vaxtarmöguleika íslensks hagkerfis og
styðji við samkeppnishæfni landsins.
Stefna stjórnvalda í menntamálum
stuðlar að þessu og það styður Alþjóða-
gjaldeyrissjóðurinn í úttekt sinni. Í
stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar kemur
fram að öflugt menntakerfi sé meginforsenda fram-
fara og kjarninn í nýsköpun þjóðarinnar til fram-
tíðar. Örar tækniframfarir í atvinnulífinu krefjast
þess að menntakerfið okkar geti tekist á við breyt-
ingar. Íslenskt samfélag er kjörið til þess að fást
við slíkar áskoranir, þar sem tæknibreytingar
gagnast oft fámennum samfélögum þar sem tæknin
hefur verið nýtt til að einfalda og auka skilvirkni
mannaflsfrekra atvinnugreina. Til þess að nýta
tækniframfarir verður þekkingargrunnurinn að
vera öflugur og tilbúinn að takast á við
breytta tíma. Samkvæmt tölum frá Efna-
hags- og framfarastofnuninni (e. OECD)
hefur alþjóðleg samanburðarhæfni ís-
lenska menntakerfisins minnkað frá því
mælingar á henni hófust árið 2000 en á
undanförnum árum hefur ýmissa leiða
verið leitað til þess að snúa þeirri þróun
við. Það má meðal annars sjá í auknum
framlögum og fjárfestingu á sviði
menntamála.
Við boðuðum stórsókn í menntamálum
og samþykkt fjármálaáætlun næstu ára
ber þess skýr merki. Þegar eru uppi vís-
bendingar um að aðgerðir okkar á sviði
menntamála, m.a. til að fjölga nemendum
í iðn- og kennaranámi, séu að skila ár-
angri. Við viljum stefna að hugverka-
drifnum hagvexti og minnka vægi þess útflutnings
sem er háður auðlindum. Með því fæst meira jafn-
vægi í þjóðarbúskapinn og minni líkur eru á sveifl-
um í efnahagslífinu. Til þess að stuðla að slíku jafn-
vægi og umhverfi þar sem nýsköpun dafnar og
verkvit þróast er mikilvægt að við fjárfestum í
menntakerfinu og stuðlum að virku samstarfi þess
við atvinnulífið.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Menntamál eru atvinnumál
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Bílaumferðin á Keflavíkur-flugvelli hefur aukiststórlega á umliðnum ár-um. Isavia sem annast
rekstur Keflavíkurflugvallar telur
æskilegt að félagið fái sjálfstæða
lagaheimild í umferðarlögum til að
leggja á og innheimta gjöld eða
sektir af bílum þegar reglur eru
brotnar um lagningu eða stöðvun á
flugstöðvarsvæðinu, þar með talið
þegar lagt er í sérmerkt bílastæði
til dæmis fyrir fatlaða.
Þetta má lesa út úr umsögn
Isavia við stjórnarfrumvarp til
nýrra umferðarlaga sem er til um-
fjöllunar í umhverfis- og samgöngu-
nefnd Alþingis. Isavia fer með
skipulagsvald á Keflavíkurflugvelli,
félagið rekur flugvöllinn fyrir eigin
reikning, þar á meðal bílastæði, og
innheimtir gjald á afmörkuðum
bílastæðasvæðum.
Lögregla ekki getað sinnt
þessu hlutverki sem skyldi
Í umsögn félagsins til þingsins
kemur fram að ákveðinn umferðar-
vandi hefur orðið til á Keflavíkur-
flugvelli „þar sem ökumenn virtu
lengst af ekki umferðarmerkingar
þ.m.t. vegna banns við stöðvun eða
lagningu ökutækja. Félagið hefur
ekki haft úrræði til að taka á því
þegar fólk brýtur reglur um lagn-
ingu eða stöðvun þar sem eingöngu
lögregla eða sveitarfélag hafa heim-
ild til þess að sekta ökumenn eða
leggja á viðbótargjald. Lögregla
hefur ekki getað sinnt þessu hlut-
verki sem skyldi á Keflavíkur-
flugvelli,“ segir í umsögninni.
Farin var sú leið til að ráða bót
á þessu að semja við bæjarráð
Sandgerðisbæjar til að bregðast við
vandanum þar sem hægt var að
nýta heimild sveitarfélagsins til að
leggja á aukastöðugjald skv. heim-
ild í gildandi lögum. ,,Það fyrir-
komulag sem er að finna í samningi
Isavia og Sandgerðisbæjar um
eftirlit og innheimtu á gjaldi vegna
stöðubrota í samvinnu við FLE
[Flugstöð Leifs Eiríkssonar] er
flókið. Sveitarfélagið fer með allar
heimildirnar lögum samkvæmt en
félagið sér um alla framkvæmd
verkefnisins. Þessi leið er óheppi-
leg, ógagnsæ og kostnaðarsöm en
var nauðsynleg til að tryggja eðli-
legt flæði umferðar um flugstöðvar-
svæðið þar sem ökumenn virtu ekki
bannreglur um stöðvun eða lagn-
ingu ökutækja,“ segir í umsögninni.
Að mati Isavia sé því eðlilegra
að fyrir liggi sjálfstæð heimild
rekstraraðila flugvallarins til að
leggja á viðbótargjald þegar reglur
eru brotnar eins og fyrr segir.
Rekinn fyrir eigin reikning
og á samkeppnisforsendum
Bent er á að gera verði
greinarmun á Keflavíkurflugvelli
þar sem félagið fer með skipulags-
vald og rekur flugvöllinn fyrir eigin
reikning, á samkeppnisforsendum
og öðrum flugvöllum þar sem félag-
ið rekur flugvelli skv. þjónustu-
samningi.
Leggur Isavia til að sett verði
inn ný heimild í 86. gr. umferðar-
laga vegna gjaldtöku rekstraraðila
flugvallar.
„Lagt er til að auk þess að
kveðið verði á um heimild sveitar-
stjórnar til að setja reglur um notk-
un stöðureita og leggja á gjald,
verði jafnframt kveðið á um slíka
heimild til rekstraraðila flugvallar.
Þá verði felld út skylda til að afla
samþykkis lögreglustjóra þar sem
engin rök kalli á afskipti lögreglu-
stjóra af ákvörðun sem byggir fyrst
og fremst á rekstrar- eða skipu-
lagslegum forsendum,“ segir m.a. í
umsögn Isavia við stjórnarfrum-
varpið.
Vilja heimild til að
sekta við Leifsstöð
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Keflavíkurflugvöllur Isavia annast rekstur bílastæða við Leifsstöð og inn-
heimtir gjald þar sem aðgangi er stýrt með slá við komu og brottför.
Lögreglan á höfuðborgarsvæð-
inu telur mikilvægt að hún fái
heimild til að leggja gjald á
ökutæki vegna stöðvunarbrota
þegar vörubílum, rútum og
vinnuvélum er lagt í almenn
bifreiðastæði þar sem það er
bannað.
Í umsögn lögreglunnar við
frumvarp til nýrra umferðar-
laga er sagt vera ,,mjög erfitt
að framfylgja þessu banni þar
sem fyrirtæki eru í mörgum til-
fellum skráð fyrir þessum
tækjum og ómögulegt að
sanna hver lagði ökutækinu
ólöglega þegar komið er að
mannlausu ökutæki“.
Erfitt að fram-
fylgja banni
LÖGREGLAN Á
HÖFUÐBORGARSVÆÐINU