Morgunblaðið - 22.11.2018, Blaðsíða 10

10 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. NÓVEMBER 2018FRÉTTIR
©The Financial Times Limited 2014. Öll réttindi áskilin. Ekki til endurdreifingar, afritunar eða endurritunar með neinum hætti. Öll ábyrgð á þýðingum er Morgunblaðsins og mun Financial Times ekki gangast við ábyrgð á þeim.
Af síðum
Þeir héldu sig að mestu leyti til hlés
í aðdraganda Brexit-þjóðarat-
kvæðagreiðslunnar en núna eru
leiðtogar bresks atvinnulífs loksins
búnir að taka afstöðu: þeir hafa lýst
yfir stuðningi við Theresu May og
það samkomulag sem gert hefur
verið um útgöngu úr ESB.
Gallinn er sá að stór hluti kjós-
enda virðist andsnúinn samkomu-
laginu. Mörgum útgöngusinnum er
meinilla við samning May því þeim
þykir hann tjóðra Bretland við ESB
án þess að landið hafi nokkuð að
segja um þær reglur sem Evrópu-
sambandið setur sér. Ástæðan fyrir
óánægju aðildarsinna er sú sama;
að mun betra væri að vera fullgilt
aðildarríki ESB.
En Carolyn Fairbarn, stjórnandi
Bresku iðnaðarsamtakanna, CBI,
sagði á árlegum aðalfundi félagsins
á mánudag að „[þ]að samkomulag
sem forsætisráðherrann hefur kom-
ið í kring er ekki gallalaust. Um
málamiðlun er að ræða. En framför
engu að síður, sem berjast þurfti
harkalega fyrir.“
Léleg spil á hendi
Fleiri forkólfar atvinnulífsins eru
ánægðir með að samkomulagið felur
í sér að samband Bretlands og ESB
helst óbreytt á meðan aðlög-
unartímabilið stendur yfir, en það
varir að minnsta kosti til ársloka
2020. „Þetta snýst um að gera það
sem við getum með þau spil sem við
höfum á hendi, frekar en að óska
þess að okkur hefðu verið gefin
betri spil,“ sagði Roger Carr,
stjórnarformaður hergagnafram-
leiðandans BAE Systems í viðtali
við BBC í síðustu viku.
Vandamálið er hins vegar að ólík-
legt þykir að þingið muni leggja
blessun sína yfir samkomulagið sem
þýðir að eftir standa tveir mögu-
leikar: að Bretland gangi úr ESB
án þess að samningur sé fyrir
hendi, eða boðað verði aftur til þjóð-
aratkvæðagreiðslu – sem virðist
samt ólíkleg lending í augnablikinu.
Atvinnulífið hefur leikið mik-
ilvægt hlutverk með því að benda á
hve mikil röskun fælist í því að
ganga úr ESB án samninga, auk
þess að hafa minnt á hve mikilvægir
bæði ófaglærðir og sérfræðimennt-
aðir innflytjendur eru fyrir breska
hagkerfið.
En fyrirtækin voru treg til að
segja þetta í aðdraganda þjóð-
aratkvæðagreiðslunnar, þegar skila-
boðin hefðu getað skipt sköpun.
Það, og að stjórnendur skuli núna
lýsa yfir stuðningi við samning sem
er andvana fæddur, er til marks um
að við getum ekki reitt okkur á að
forkólfar atvinnulífsins taki frum-
kvæðið í pólitískum málum.
Ekki mjög vel að sér
Fyrir þessu eru fimm ástæður:
Fyrir það fyrsta þá eru stjórn-
endur fyrirtækja ekkert sér-
staklega vel að sér. Ég hef rætt við
leiðtoga atvinnulífsins um stjórnmál
í áraraðir. Ég hef ekki hitt þá
marga sem hafa betri innsýn inn í
málefni líðandi stundar en dæmi-
gerð manneskja sem fylgist vel með
fréttum.
Í öðru lagi eru þeir of varkárir.
Flestir þeirra vilja alls ekki styggja
viðskiptavini sína. Þegar kemur að
málum sem valdið geta sundrungu,
eins og Brexit, þá þykir þeim betra
að segja ekki bofs þar til, eins og í
þessu tilviki, að það er orðið næst-
um því of seint. Er nærri öruggt að
stjórnendur ofmeta hættuna af því
að ganga fram fyrir skjöldu í veiga-
miklum málum, og litlar líkur á að
þeir beri einhvern skaða af. Yfirleitt
fjarar það fljótt út þegar neytendur
reyna að refsa fyrirtækjum með því
að sniðganga þau, enda allur þorri
fólks áhugasamari um gæði vör-
unnar sem það kaupir, aðgengi og
ekki síst verð.
Í þriðja lagi hafa mörg fyrirtæki
of stuttan sjóndeildarhring. Margir
stjórnendur breskra fyrirtækja eru
afskaplega fegnir að fá tveggja ára
gálgafrest á meðan aðlögunartíminn
stendur yfir, og vona að fresturinn
verði framlengdur enn frekar. Fáir
virðast horfa lengra fram á veginn
og leiða hugann að því hvernig sam-
band Bretlands og ESB á eftir að
verða til langframa. Þeim virðist
þykja það hið besta mál að láta þær
áhyggjur bíða þangað til seinna.
Það er óvenjulegt að fyrirtæki
bendi á langtímatækifærin þegar
stjórnmálamenn gera það ekki.
Sjaldséð frávik frá þessari reglu var
þegar stjórnendur suður-afrískra
fyrirtækja, á tímum aðskiln-
aðarstefnunnar, komu á sambandi
við stjórnmálahreyfingu svartra,
African National Congress, og lögð-
ust með þeim á eitt við að sannfæra
þá flokka sem þá voru við völd um
að hreyfingin væri reiðubúin að
setjast að samningaborðinu. Er erf-
itt að finna fleiri dæmi um að at-
vinnulífið hafi tekið forystu með
sambærilegum hætti.
Tekjur ofar hugsjónum
Í fjórða lagi þá verður fyrirtækja-
rekstur stundum til þess að stjórn-
endur gleyma að hlusta á það sem
samviskan segir þeim. Má nefna
sem dæmi hve hægt Facbook brást
við þegar rússneskir aðilar urðu
uppvísir að því að dreifa misvísandi
fréttum á samfélagsmiðlinum. Þá
hafa sum fyrirtæki, verandi ólm að
bæta hjá sér sölutölurnar, reynst
afskaplega fús til að binda trúss sitt
við þjóðarleiðtoga sem hafa ým-
islegt slæmt á samviskunni. BAE
hefur lengi átt í nánu sambandi við
Sádi-Arabíu. KPMG og McKinsey
hafa flækst inn í spilltan vef rík-
isstjórnar Jacobs Zuma í Suður-
Afríku.
Það mætti færa ágætis rök fyrir
því að stjórnmálamenn nú til dags
hafi líka alla þessa bresti, en í lýð-
ræðisríkjum liggur ábyrgðin hjá
okkur kjósendunum. Ýmist höfum
við ekki látið stjórnmálamennina
svara fyrir gjörðir sínar eða, ef okk-
ur hugnast ekki þeir stjórn-
málamenn sem fara með völdin í
dag, að við höfum ekki veitt nýju
fólki stuðning til að velta þeim úr
sessi eða jafnvel gefið kost á okkur
sjálfum.
Þetta er fimmta ástæðan fyrir því
hvers vegna við ættum ekki að bíða
eftir að atvinnulífið taki sér pólitískt
leiðtogahlutverk. Fyrirtæki sæta
ekki lýðræðislegri ábyrgð. Við get-
um beitt fyritæki þrýstingi svo að
þau hegði sér með ábyrgari hætti
eða hugsi betur um umhverfið, en
þegar upp er staðið þá er það eina
sem tryggir að félög hegði sér betur
ef að stjórnvöld setja um það regl-
ur, hulunni sé svipt af því sem er í
ólagi, og að lagaramminn kveði á
um betri stjórnunarhætti.
Víða um heim kann stjórn-
málastéttin að hafa brugðist okkur.
En við lögum það vandamál með
betri stjórnmálamönnum. Leiðtogar
atvinnulífsins geta ekki fyllt í
skarðið.
Forstjórar eiga ekki erindi í pólitík
Eftir Michael Skapinker
Leiðtogar bresks atvinnu-
lífs virðast hafa komið of
seint inn í umræðuna um
Brexit. Dæmin sýna van-
hæfni þeirra við að taka
frumkvæði í pólitískum
málum.
AFP
Eftir að hafa haldið sig að mestu leyti til hlés í aðdraganda Brexit-þjóðaratkvæðagreiðslunnar hafa leiðtogar bresks
atvinnulífs lýst yfir stuðningi við Theresu May um það samkomulag sem gert hefur verið um útgöngu úr ESB.