Morgunblaðið - 27.12.2018, Síða 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. DESEMBER 2018
Fagleg og persónuleg húsfélagaþjónusta
Eignarekstur leggur áherslu á að einfalda
og hagræða málin fyrir húsfélög
Traust - Samstaða - Hagkvæmni
eignarekstur@eignarekstur.is • www.eignarekstur.is • Sími 566 5005
Ráðgjöf
Veitum faglega ráðgjöf
til húsfélaga
Bókhald
Höfum umsjón með
bókhaldi fyrir húsfélög
Þjónusta
Veitum persónulega þjónustu
sem er sérsniðin að hverju
og einu húsfélagi
Jean Valgard Van
Deurs Claessen var
fæddur í Kaupmanna-
höfn 9. október 1850.
Foreldrar hans voru
hjónin Jean Jacob
Claessen og Freder-
ikke Caroline Louise
fædd Hanson.
Jean Jacob átti ætt-
ir að rekja til Hollands
en forfeður hans höfðu
sest að í Helsingör. Á ýmsu gekk í
lífi fjölskyldunnar. Á tímabili efn-
aðist hún vel. Meðan Eyrarsund-
stollurinn lagði skyldu á öll skip
sem sigldu inn Eyrarsund að hafa
viðkomu annaðhvort í Helsingborg
eða Helsingör dafnaði verslun og
iðnaður í þessum borgum. Í Hels-
ingör var Jean Jacob Claessen,
langafi Jean Valgarðs, á tímabili
langauðugasti og langstærsti at-
vinnurekandinn með kaupsýslu,
skipaútgerð og hampiðju. Hampinn
keypti hann frá Kúbu og lét gera úr
kaðla sem seglskip þess tíma þurftu
svo mjög á að halda. Þá lét hann
byggja annað af tveim stærstu hús-
um í borginni sem kallað var „Det
Claessenske Palæ“, bjó þar og hafði
þar skrifstofur sínar. Jean Jacob dó
árið 1908 og það fjaraði ört undan
veldi hans vegna þeirra hremminga
sem danskt efnahags- og þjóðlíf
varð fyrir í Napóleonsstyrjöldunum.
Úr sjóhernum til Hofsóss
Jean Jacob faðir Jean Valgards
hafði reynt fyrir sér með rekstur
klæðaverksmiðju í Árósum en sá
rekstur gekk illa og endaði með því
að klæðaverksmiðjan varð gjald-
þrota árið 1848. Eftir það var Jean
Jacob bókhaldari hjá sjóhernum til
loka starfsævi sinnar. Jean Valgard
hafði verið settur til náms í latínu-
skóla en vegna þeirra umskipta sem
urðu í fjárhag fjölskyldunnar varð
hann að hætta námi og leita sér að
vinnu. Hana fékk hann hjá kaup-
manni að nafni Christian Thaae. Sá
hafði meðal annars verslun á Hofs-
ósi. Þegar Thaae haustið 1867
spurði starfsmenn sína hvort þeir
vildu fara til Íslands og gerast
verslunarþjónar á Hofsósi, svöruðu
allir neitandi nema Jean Valgard.
Ekki þekkti Jean Valgard þá aðra á
Íslandi en faktorinn við verslunina
L.L. Jacobsen.
Vorið eftir hinn 27. apríl 1868
kom Jean Valgard til Hofsóss. Þar
hafði verslun verið starfrækt allt frá
16. öld meðal annars vegna þess að
þar var góð aðstaða fyrir skip til að
liggja. Staðurinn fékk löggildingu
sem verslunarstaður og þaðan var
aðallega flutt út ull, smjör, skinn og
kjöt. En fyrstu hús voru þar ekki
reist fyrr en snemma á 19. öldinni.
Á manntali sem tekið var á Hofsósi
árið 1870, tveim árum
eftir að Jean Valgard
kom þangað, voru íbú-
ar þar 20 í tveimur
húsum. Mikil harðindi
höfðu þá gengið yfir
landið, frosthörkur,
ísalög og fárviðri. Sér-
staklega hafði veturinn
1866 til 1867 verið svo
langur og harður að
skip var sent til lands-
ins með 500 tunnur af
gjafakorni til að forða
hungursneyð hjá fólki
og fénaði.
Var það meðal annars tilefni til
þess, að fjölskylda Valgards hvatti
hann til að halda heim. Valgard undi
hinsvegar hag sínum vel. Hann var
fljótur að kynnast fólki, fór að tala
íslensku og sótti útreiðar og heim-
sóknir til viðskiptavinanna. Eftir
tveggja ára dvöl á Hofsósi var hann
fastráðinn verslunarþjónn með 200
ríkisdali að launum á ári og fyrir-
heitum um hækkun síðar. Versl-
unarstjóri varð hann svo 21 árs
gamall þegar Jacobsen hætti og fór
heim til Danmerkur. Sama ár 1872
kom Frederikke systir hans, jafnan
kölluð Rikka, í heimsókn til hans
sem reyndist afdrifaríkt fyrir þau
bæði. Hún var þá 24 ára og ólofuð.
Árið 1875 dó Christian Taae eigandi
verslunarinnar og ekkjan ákvað að
selja verslunina og hætta öllum
rekstri. Þar með var Valgard at-
vinnulaus. Og enn lagði fjölskyldan
að honum að koma heim.
Settist að á Íslandi
Bændur í Skagafirði höfðu mynd-
að með sér samtök um verslun og
útflutning afurða. Einn af forystu-
mönnum þess félags var Gunn-
laugur sonur Eggerts sýslumanns
Briem á Reynistað. Voru þeir Gunn-
laugur og Valgard orðnir vel kunn-
ugir sem leiddi til þess að Valgarð
var ráðinn faktor fyrir þessari
bændaverslun. Efldust við það
kynni hans við sýslumannsfjölskyld-
una á Reynistað. Gunnlaugur var
næst elstur 19 barna sýslumanns-
hjónanna. Af bræðrunum urðu fjór-
ir alþingismenn og Gunnlaugur einn
af þeim en dæturnar létu til sín taka
í húsmæðrafræðslu og tónmennt í
héraðinu um áratuga skeið.
Oftast voru þar um og yfir 25
manns í heimili eða jafn margir og
bjuggu á Sauðárkróki öllum.
Meðal dætra sýslumannshjón-
anna og þeirra fríðust og myndar-
legust var Kristín fædd 14. október
1849. Hún hafði hlotið menntun í
tungumálum og vefnaði. Þau Kristín
og Valgard fella hugi saman, opin-
bera trúlofun sína í ágúst 1876 og
gifta sig árið eftir. Brúðkaupið á
Reynistað var veglegt, 40 boðsgestir
og þar af sjö konur í skautbúningum
auk brúðarinnar. Þau sigldu til Dan-
merkur að hitta Claessenana og
komu heim haustið 1877 en þá giftu
sig Gunnlaugur Briem og Rikka
Claessen.
Reksturinn hjá Grafarósfélagi
bænda gekk hinsvegar ekki vel.
Hinn danski lánardrottinn félagsins
varð gjaldþrota og leiguskip með af-
urðir félagsins strandaði og vörurn-
ar glötuðust sem leiddi til þess að
félagið varð gjaldþrota. Aftur varð
Valgard atvinnulaus. Ludvig Popp
danskur kaupsýslumaður átti versl-
un á Hofsósi. Hann vantaði versl-
unarstjóra. Fyrir tilstuðlan Tryggva
Gunnarssonar frænda Kristínar
Briem var Valgard ráðinn í starfið,
fyrst yfir versluninni á Hofsósi og
síðan yfir nýrri verslun sem Popp
stofnaði á Sauðárkróki og þar bjó
Valgarð næstu 25 árin. Fyrstu árin
var góðæri en það breyttist árin
1881 og 1882. Þá voru frosthörkur
miklar fyrir norðan. Mislingafar-
aldur gekk yfir landið og vegna fóð-
urskorts fækkaði öllu búfé. Fjöldi
manns úr Skagafirði flúði til Am-
eríku, margir bændur frá ógreidd-
um skuldum við verslunina. Allt
þetta voru þó smámunir í lífi Val-
gards. Hinn 3. desember 1881 and-
aðist Kristín eftir að hafa alið fjórða
barn þeirra hjóna, Gunnlaug, síðar
brautryðjanda röntgengreininga og
-lækninga á Íslandi. Áður voru fædd
Eggert, Ingibjörg og María. Það
varð Valgard til happs að Rikka
systir hans hafði kynnst ungri konu,
Önnu Margréti Þuríði Kristjáns-
dóttur Möller. Hún hafði misst
mann sinn, Jósep Blöndal, frá þrem-
ur börnum. Samdist svo um að
Anna skyldi flytja til Valgards með
tvo syni sína og taka við búsfor-
ráðum. Því fylgdi mikil hamingja
fyrir Valgard því að fjórum árum
síðar gengu þau í hjónaband.
Athafnamaður á Sauðárkróki
Það var hinsvegar mikið áfall fyr-
ir Valgard þegar Popp, eigandi
verslunarinnar, ákvað árið 1886 að
flytja sjálfur til Sauðárkróks og
taka við stjórn verslunar sinnar.
Enn einu sinni var Valgard atvinnu-
laus. Honum bauðst starf í Reykja-
vík. Þangað höfðu Rikka og Gunn-
Jean Valgard – danski drengurinn
sem varð fyrsti íslenski landsféhirðirinn
Eftir Valgarð
Briem
» Valgard undi hag
sínum vel. Hann
var fljótur að kynnast
fólki, fór að tala
íslensku og sótti út-
reiðar og heimsóknir
til viðskiptavinanna.
Valgarð Briem
Fjölskyldan Hjónin Valgarð van Deurs Claessen og Anna Margrjet Þuríður Claessen f. Möller, síðari eiginkona
hans, ásamt börnum sínum: Aftari röð f.v. Anna Valgerða Briem, Óli Blöndal, Gunnlaugur Claessen, Ingibjörg Cl.
Þorláksson, Arent Claessen, María Cl. Thoroddsen; fremri röð f.v. Kristján Blöndal, þau hjónin og Eggert Claessen.
Landsféhirðir Valgard Claessen
var fyrsti landsféhirðir landsins.
Ungur Valgarð Claessen á yngri
árum (þessi mynd var í eigu Ingi-
bjargar dóttur hans, sbr. áletrunina
„Pabbi“aftan á).