Fylkir - 01.12.2017, Blaðsíða 6

6 FYLKIR - jólin 2017


þarna minni skólagöngu. En ég var
ánægður með að fá að klára Gagn-
fræðaskólann,“ segir Hávarður. „Það
voru ekki allir sem fengu það.“
Þú færð tíu aura á tímann
Hávarður segir að fyrsta launaða
starf hans hafi verið hjá Árna í
Garðsauka. „Árni var með stakk-
stæði sem stóð þar sem Heiðarveg-
urinn er í dag, austan við efri verka-
mannabústaðina. Ég var tíu ára og
Sigurpáll, vinur minn, tveimur árum
eldri en ég, var í vinnu hjá Árna
þetta sumar við að breiða saltfi sk
og taka saman síðdegis. Ég var oft
að hjálpa honum og suðaði í Árna
um að fá vinnu. „Nei,“ sagði Árni.
„Þú ert of ungur,“ og þar við sat og
ég hélt bara áfram að hjálpa Sigur-
páli. Svo einn góðan veðurdag kom
Árni, horfði á okkur dágóða stund
og hefur líklega séð að ég gat
unnið því að hann sagði: „Þú færð
tíu aura á tímann.“ Og þar með
var ég ráðinn í mitt fyrsta launaða
starf. Reyndar voru það ekki pen-
ingarnir sem ég var mest að hugsa
um, að ég held, það var frekar að
hafa hlotið viðurkenningu í þessu
samfélagi fullorðinna og vita að
maður gat orðið að gagni. En svo
um haustið bankaði Árni í Garðs-
auka upp á heima og borgaði mér
tuttugu krónur í laun fyrir sumarið.
Og það var ólýsanleg tilfi nning að
taka við fé sem maður hafði unnið
fyrir sjálfur. Ég er nú oft búinn að fá
útborgað síðan þetta gerðist en ég
held að aldrei hafi fylgt útborgun
önnur eins ánægja og þarna,“
segir Hávarður. „Mamma fór svo
með mér og keypti á mig nýja skó
og axlabönd, kaupið nægði fyrir
því; og svo minnir mig að hún hafi
saumað á mig nýjar buxur. Maður
var heldur betur rogginn að spóka
sig í því sem maður hafði unnið
fyrir sjálfur,“ segir Hávarður.
„Næsta sumar var ég svo kúasmali
hjá þeim Unu og Guðmundi á Sól-
brekku og tvö þar næstu sumur var
ég í sveit hjá ættingjum mínum í
Neðra Dal í Mýrdalnum þar sem
ég kunni prýðilega við mig. En
lengri varð sveitadvölin ekki því
að árið sem ég fermdist réði ég
mig yfi r sumarið hjá þeim Magnúsi
Magnússyni og Tóta meðhjálpara
í Veiðarfæragerðinni við að hnýta
net. Þeir voru með fjölda fólks í
vinnu, líklega um tuttugu manns,
mest kvenfólk og ég held að ég
hafi verið yngstur í þeim hópi. En
ég komst fl jótt upp á lagið með að
hnýta og kunni vel við þetta starf.“
Vildi vera laus á sumrin
Eftir að Hávarður lauk námi í Gagn-
fræðaskólanum réði hann sig í
vinnu í Hraðfrystistöðinni. „En ég
vann líka meðfram því hjá Sigur-
geir, bróður mínum sem var verk-
stjóri og línumaður hjá Símanum.
Haustið 1958 var ég svo ráðinn
verkstjóri í Hraðfrystistöðinni en
ég setti það skilyrði að ég ynni þar
aðeins yfi r haustið og veturinn.
Vildi vera laus í maí og geta verið
í útivinnu yfi r sumartímann. Og
að því var gengið. Fyrir þessu lágu
ákveðnar ástæður. Í fyrsta lagi
hugnaðist mér ekki að vera innilok-
aður í fi skvinnu á þessum árstíma.
Ég hef alltaf verið mikill útivistar-
maður og þá er sumarið auðvitað
aðaltíminn. Svo var ég kominn í
kynni við úteyjalífi ð og sá fram á
að erfi tt gæti orðið að samræma
það vinnu við verkstjórn í frystihúsi.
Þess vegna hafði ég þennan hátt á,
skipti um starfsvettvang á sumrin.
Ég held að það geti verið gott fyrir
fólk að breyta til á þennan hátt. Alla
vega fannst mér þetta prýðilegt. Ég
hafði ánægju af vinnunni á báðum
stöðum, í frystihúsinu og hjá Sím-
anum og fann að ég hlakkaði til
bæði á haustin og vorin að breyta
til,“ segir Hávarður.
„Sumarið 1959 unnum við að því
hjá Símanum að reisa 30 metra
hátt mastur á Klifi nu og það var
mikil framkvæmd. Við þurftum að
grafa okkur niður á þriggja metra
dýpi til að koma undirstöðunum
fyrir. Svo var að koma öllu efninu
upp en til þess notuðum við raf-
magnsspil, sem stóð rétt norðan
við réttina neðan undir Langabergi,
og hífðum efniviðinn upp, m.a. 25
tonn af sandi og sementi, ásamt
öllu vatninu sem þurfti í steypuna.
Við höfðum ætlað okkur að safna
regnvatni uppi á Klifi en þetta sum-
ar rigndi lítið sem ekkert þannig
að við urðum að hífa allt vatn upp
líka auk járnvinkla og loftneta á
mastrið.
Svo þegar undirstöðurnar voru
tilbúnar hófst vinnan við að reisa
sjálft mastrið sem var 30 metra
hátt. Þá kom upp ákveðið vanda-
mál. Sumir í hópnum voru svo loft-
hræddir að þeir treystu sér ekki
nema upp í ákveðna hæð. Ég man
eftir einum sem aftók að fara hærra
en átta metra og öðrum sem setti
markið á fjórtán metra. En sem
betur fór voru aðrir sem treystu sér
alla leið. Við byrjuðum á verkinu
snemma í maí og því var lokið þann
20. júní. Ég held að fl estum hafi þótt
þar vel að verki staðið.“
Úteyjalífi ð – ógleymanlegur
tími
Á þessu ári eru 70 síðan Hávarður
fór fyrst til lundaveiða í Elliðaey.
Síðan þá hefur lundaveiðin og
úteyjalífi ð verið nær órjúfanlegur
hluti af lífi hans. „Mig langaði ákaf-
lega til að prófa þetta sem strákur.
Og fjórtán ára fór ég fyrst út í
eyju. Það atvikaðist þannig að þeir
Oddsstaðabræður voru ráðandi
í Elliðaey og þar sem einn þeirra,
Kristófer Guðjónsson, var tengda-
faðir Magga bróður, ákvað ég að
fara og færa í tal við hann hvort
ég mætti fara með út í eyju.. Krist-
ófer, sem var ljúfmenni eins og
bræður hans, tók vel í það og ég
fékk að fara ásamt honum, Einari
í Norðurgarði, Tóta á Kirkjubæ
og Brynjúlfi Sigfússyni organista.
Reyndar veiddi Brynjúlfur ekki,
hann var bara í afslöppun úti í eyju.
Við sváfum í gamla kofanum sem
var talsvert sunnar en núverandi
hús og í honum voru sex kojur. Ég
fann mig strax í þessu og komst
fl jótt upp á lag með háfi nn. Fann að
þetta átti virkilega við mig. Lundinn
var sóttur út í eyju tvisvar í viku, þá
kom sókningsbáturinn, einhverjir
veiðimenn fóru heim með honum
og aðrir komu í staðinn. Til stóð að
ég færi heim eftir næstu sókn en
Kristófer spurði mig hvort ég vildi
vera lengur. Og að sjálfsögðu vildi
ég það,“ segir Hávarður.
„Síðan hef ég verið í Elliðaey á
nær hverju sumri. Þessi fyrstu ár
var nokkuð fastur kjarni veiði-
manna sem stundaði veiðar yfi r
lundatímann. Það voru þeir Odds-
staðabræður, Kristófer, Pétur, Guð-
mundur, Guðlaugur, Hjörleifur og
Ingólfur sem reyndar var aldrei
mikið í sjálfum veiðunum, Þórarinn
Guðjónsson betur þekktur sem Tóti
á Kirkjubæ og svo talsvert af ung-
um mönnum, t.d. Guðjón, sonur
Lauga í Smið, Bjarni í Háagarði, Eddi
Malla, Guðbjartur á Einlandi og svo
Diddi í Svanhól sem peyi. Og marg-
ir fl eiri sem of langt mál yrði upp að
telja. Svo þegar árin liðu, þá heltust
menn úr lestinni og aðrir tóku við.
Allt afbragðs félagar,“ segir Háv-
arður um þessa vini sína úr Elliðaey.
„Þegar ég byrjaði átti ríkið eyjarnar
og það voru sextán jarðir sem áttu
tilkall til veiði í Elliðaey á lundatím-
anum sem þá hófst 1. júlí. Reglurnar
voru þær að fjórði hver fugl sem
veiddist fór í svonefndan jarðapart
og var afhentur jarðaeigendum
þegar í land var komið. Hinir fugl-
arnir þrír voru eign veiðimann-
anna. Þetta kerfi breyttist þegar
Vestmannaeyjabær eignaðist eyj-
arnar, þá datt jarðaparturinn upp
fyrir enda ekki lengur jarðir í ábúð
í Eyjum, og veiðifélögin í hverri eyju
tóku við. Greiddu ákveðið fasta-
gjald til bæjarins fyrir afnotin og
gátu síðan ráðstafað því fé sem
fékkst fyrir sölu á fugli. Yfi rleitt
var reglan sú í veiðifélögunum að
menn tóku sér í soðið, til eigin nota
af fuglinum en síðan rann andvirði
þess sem eftir var til veiðifélags-
ins og var notað til endurnýjunar
á kofa og í annan sameiginlegan
kostnað.“ Hávarður segir að allir
hafi verið hæstánægðir með þessa
skipan mála í veiðifélagi Elliðaeyjar.
„Ég man líka þegar við stofnuðum
veiðifélagið, á fundi heima hjá
Gumma á Presthúsum. Þá var líka
ákveðið að byggja nýjan kofa enda
var sá gamli orðinn frekar hrörleg-
ur. Til stóð að hafa hann skammt frá
þeim gamla en ég lagðist á móti
því, vildi færa hann norðar, þar
fengist betri yfi rsýn. Mér tókst að
sannfæra félaga mína og nýi kofi nn
var byggður þar sem hann stendur
enn, á fallegum stað með góðu
útsýni yfi r fl óann, innsiglinguna
og Heimaey. Það gekk líka vel með
bygginguna, hún var að mestu leyti
fjármögnuð með sölu á fugli og
nokkrum árum síðar var svo farið í
stækkun sem tókst vel og í dag er
þetta ekki lengur neinn kofi heldur
glæsilegt veiðihús.“
Hávarður segir að árin 1967, 1968
og 1969 hafi dottið út hjá sér í
lundaveiði í Elliðaey. „Þá var ég
að vinna við Vatnsveituna uppi á
Landeyjasandi og gat ekki tekið
mér frí. Og það voru stundum erf-
iðir tímar, að horfa yfi r sundið og
hugsa með sér hvernig félögunum
gengi. En síðan hef ég farið á hverju
ári ef þrjú síðustu ár eru undanskil-
in, þegar ekki má veiða fugl hverfur
svona ákveðinn hluti af sjarm-
anum. En ég er sammála því að láta
fuglinn njóta vafans og vonandi er
þetta bara tímabundið ástand sem
mun lagast,“ segir Hávarður.
„Elliðaey er afar skemmtileg eyja
og þar hef ég eignast einhverja þá
bestu félaga sem völ er á. Það er erf-
itt að gera upp á milli manna,“ segir
Hávarður þegar hann er spurður
hverjir hafi verið eftirminnilegastir.
„En ætli það hafi ekki verið þeir
bræður, Kristófer, Pétur, Gummi,
Laugi og Hjölli og svo Tóti,“ segir
hann eftir nokkra umhugsun. „En
yfi rhöfuð voru allir þessir félagar
algerar perlur. Þetta var ógleyman-
legur tími sem ég hefði ekki viljað
missa af.“
Vatnsveitan - mikil fram-
kvæmd og þörf
Þegar Stefán Runólfsson ákvað
upp úr 1960 að færa sig um set, frá
Hraðfrystistöðinni yfi r í Fiskiðjuna,
spurði hann Hávarð hvort hann
væri til í að fylgja sér yfi r. „Ég ákvað
að slá til og fara en það var á sömu
forsendum og áður, að ég væri laus
yfi r sumartímann. Því var tekið og
ég sá um skreiðarverkunina hjá
Fiskiðjunni yfi r vetrartímann og
svo síldarsöltun á haustin. Var svo
eins og áður hjá Sigurgeir bróður á
sumrin.“
En árið 1966 þýddi verulegar
breytingar á lífi og störfum hjá
Hávarði Sigurðssyni. „Magnús H.
Magnússon, bæjarstjóri, kom að
máli við mig og vildi ráða mig sem
verkstjóra við væntanlega vatns-
lögn milli lands og Eyja. Ég ákvað
að taka því og 15. júlí fór ég upp
á land til að útvega húsnæði fyrir
væntanlega vinnufl okka. Það gekk
vonum framar. Þetta voru tvö gengi
og við í efra genginu fengum hús-
næði í Eyvindarholti undir Eyjafjöll-
um en hitt gengið, þar sem Ísleifur
Ingvarsson var verkstjóri, fékk hús-
næði á Bakka í Landeyjum. Síðar
fengum við einnig afnot af bragga
sem stóð við Markarfl jótsbrúna. Þar
með var sá undirbúningur að baki
og hægt að hefjast handa við sjálfa
lögnina og sú vinna hófst strax í
júlí. Við vorum með tvo bílstjóra í
vinnu, þá Ástþór Ísleifsson og Pál
Gíslason frá Bólstað, þeir sáu um
að aka rörunum frá Þorlákshöfn og
okkur tókst að leggja allt asbestið,
alls 22 km. þrýstiprófa rúma 4 km
og byggja fyrra vatnsbólið fyrir jól.
Á árinu 1967 unnum við svo í
þremur gengjum og gengum frá
stokkum við Markarfl jótsbrúna,
lögðum plastið og þrýstiprófuðum
svo allar lagnir. 1968 var ákveðið til
öryggis að byggja brú uppi í gili
undir leiðslunni og sömuleiðis var
farið í að reka niður undirstöður, 9
metra langa strengjasteypustólpa,
fyrir dælustöðina niðri á sandi.
Helstu erfi ðleikarnir við það voru
að koma efninu á staðinn sem var
erfi tt vegna sandbleytu. En við
nýttum okkur þann tíma þegar
frost var í jörðu og það gekk eins og
í sögu. Svo um haustið gengum við
frá dælunum inni í húsinu og þar
með var okkar þætti að mestu lokið
við þessa stórframkvæmd.“
Hávarður segir að fl estir hafi unnið
við þessar framkvæmdir fyrsta
sumarið. „Ég held að fjöldinn hafi
farið upp í 30 þegar mest var. Og
kjarninn í þessu liði voru Eyjamenn.
Þarna voru Einar Jónsson, Magnús
Bergsson, Guðjón Guðnason, Ólaf-
ur Óskarsson, Ingi Sigurjónsson og
Kristinn Andersen svo nokkrir séu
Veiðifélagar í Elliðaey. Þórarinn Guðjónsson, Hávarður, Guðmundur Guðjónsson, Kristófer Guðjónsson.
Verkstjórar hjá Hraðfrystistöð Vestmannaeyja 1963. Frá vinstri: Hávarður Sigurðsson, Jón Guðleifur Ólafs-
son, Pálmi Árnason, Óskar Guðjónsson, Alfreð Einarsson, Jóhann Ingvar Guðmundsson. Mynd: Sigurgeir.