Fylkir - 01.12.2017, Blaðsíða 17

FYLKIR - jólin 2017


17
Gleðileg jól
og farsælt komandi ár
þökkum viðskiptin á árinu sem er að líða!
Gleðileg jól
og farsælt komandi ár
þökkum viðskiptin á árinu sem er að líða!
foreldra og barna bjó vinnufólk
og oft sjómenn á heimilum. Nóg
var að gera fyrir vinnandi hendur
og dagurinn langur. Elda þurfti og
baka í kolaeldavél, þvo þvotta á
bretti þar sem nýta þurfti vel hvern
einasta vatnsdropa og kvölds og
morgna þurfti að mjólka kýr og
vinna úr mjólkinni. Margar kon-
ur unnu við að vaska fi sk á vorin
og var það oft erfi tt og kalsamt.
Var fi skurinn síðan lagður í salt.
Þegar vetrarvertíð lauk 11. maí voru
íbúðarhús gjarnan gerð hrein hátt
og lágt. Að því loknu var tímabært
að setja niður kartöfl ur og höfðu
fl estir skika í garði sínum til þess. Á
sumrin var saltaði fi skurinn þurrk-
aður á stakkstæðum víða í bænum
og við það unnu margar konur. Á
haustin var svo slátrað og var það
verk kvenna að gera slátur og búa
það til geymslu fyrir veturinn. Inn
í þessa veröld steig Anna og undir
sér vel á Háeyri og alla tíð voru
kærleikar með henni og heimilis-
fólkinu.
Miklar framfarir áttu sér stað í Eyj-
um á þessum tíma. Viðleitni var góð
meðal ráðandi manna í þá átta að
þrífa til í bænum og 1926 var lagt
holræsi í Bárugötu en þar var áður
opin forarrenna sem vall fram eins
og lækur í leysingum. Í skýrslu Ólafs
Lárussonar héraðslæknis árið 1926
kemur fram að heilsufar sé almennt
gott þó hafi borið á barkabólgu, ein
kona sé að ná sér af holdsveiki og
berklaveiki sé útbreidd.
Anna var hraust og naut lífsins.
Hún sótti bíóhúsin en sýningar
voru bæði í Nýja- og Gamla bíói.
Svo var Kínaefexerinn þjóðfrægi til
sölu hjá Gísla J. Johnsen og í Brynj-
ólfsbúð fengust 18 tegundir af
húðsápu.
Jafnaldra sínum, Þórarni Magnús-
syni sjómanni sem hét fullu nafni
Þórarinn Sigurður Thorlacius og
var fæddur 27. nóvember 1906
kynntist Anna eftir komu sína til
Eyja og voru þau gefi n saman 12.
september 1931, hann til heimilis
að Litlu-Grund og hún ráðskona á
sama stað. Þórarinn var sonur
Margrétar Bjarnadóttur og Magn-
úsar Þórðarsonar sem kenndur var
við Skansinn. Á brúðarmyndinni
heldur Anna brosandi um axlir
bónda síns, klædd upphlut og svart
hárið vandlega greitt undir húfuna.
Svaramenn við hjónavígsluna voru
Magnús Þórðarson Miðhúsum og
Guðmundur á Háeyri.
Anna og Þórarinn bjuggu í húsinu
Stapa sín fyrstu hjúskaparár og þar
fæddist Guðrún Ársæl, alltaf kölluð
Ásta 1932. Árið 1933 eignuðust
þau soninn Bergstein Theodór. Um
það leyti keyptu þau húsið Eystri-
Gjábakka. Í samtali við Ástu kom
fram að Eystri-Gjábakki var aðeins
tvö herbergi. Í eldhúsinu var kola-
eldavél sem dugði til að hita þetta
litla hús.
Þann 12. nóvember 1939 var
norska fl utningaskipið Bisp, sem
var mikið í förum við Ísland, statt
í Vestmannaeyjum og losaði kol.
Þórarinn var harðduglegur sjó-
maður og mun vonin um bættan
fjárhag hafa ráðið því að hann réði
sig á skipið. Ásta man vel þegar þau
fylgdu honum til skips. Farangri
hans var ekið á handvagni niður
að höfninni þar sem skipið lá. Þar
kvöddu þau hann og hún sá hann
aldrei aftur. Hún var mikil pabbas-
telpa og kveðjustundin var henni
afar þungbær.
Í norska blaðinu „Aftenposten"
frá 17. febrúar 1940 er sagt frá því
að „Bisp" sé talið af og þar á meðal
fjórir Íslendingar; Guðmundur
Eiríksson og Þórarinn S. Thorlasius
Magnússon, báðir frá Vestmanna-
eyjum, Haraldur Bjarnfreðsson frá
Efri Steinsmýri í Meðallandi og
Hreggviður Þorsteinsson frá Siglu-
fi rði.
Þegar ljóst var hvað gerst hafði
og skipið talið af lagðist sorgin yfi r.
Anna var örvilnuð. Hún fór með
börnin upp á land til móður sinnar á
Eyrarbakka. Þar dvaldi hún í nokkra
mánuði og þar hóf Ásta sína skóla-
göngu. Þura, móðursystir Ástu sem
bjó í Kefl avík vildi svo gjarnan létta
undir með systur sinni og úr varð
að hún tók Ástu með sér til Kefl a-
víkur. Kúta, en svo var bróðir Ástu
alltaf kallaður, skildi móðir hennar
aldrei við sig, „hann var alltaf litla
barnið hennar mömmu“, sagði Ásta
og brá fyrir klökkva í rödd hennar. Í
nokkrar vikur var Ásta í Kefl avík og
gekk þar í skóla. Svo hugði móðir
hennar á heimferð og þau héldu
aftur til Eyja og lífi ð hélt áfram í litla
húsinu Eystri-Gjábakka. „Mamma
breyttist eftir lát pabba, hún varð
döpur og mátti ekki heyra á hann
minnst án þess að tárfella“, sagði
Ásta. „Fljótlega fór hún að vinna og
vann meðal annars á spítalanum
við að þvo þvotta. Hún vann í sólar-
hring í einu. Þvotturinn var þveginn
í bala og notast við þvottabretti.“
Ásta sagðist mikið hafa verið hjá
Magnúsi föðurafa sínum á Skansin-
um. Hún átti vinkonu sem stundum
fékk að fara í bíó og eitt sinn vogaði
hún sér í vinnuna til mömmu sinn-
ar til að biðja um aura fyrir bióferð.
Mamma hennar neitaði með svip
sem sagði henni að slíka ósk skyldi
hún ekki bera upp aftur.
„Mamma saumaði og prjónaði öll
föt á okkur Kúta meðan við vorum
lítil“, sagði Ásta. Hún var fámælt
og dul en Ásta man eftir vinkonu
hennar, Betu frá Háeyri, annars var
ekki margt um manninn hjá fjöl-
skyldunni á Eystri-Gjábakka.
Það var ekki auðvelt að vera
ein með tvö börn í þá daga, eina
vinnan var við þvotta og hrein-
gerningar. Seinna vann Anna í
Hraðfrystistöðinni, á elliheimilinu
Skálholti og síðast á sjúkrahúsinu.
Þetta voru erfi ð og slítandi störf en
ekki var um annað að ræða því að í
þá daga voru hvorki tryggingar né
dagheimili fyrir börn.
Ásta giftist íslenskum manni en
þau hjónin skildu. Hún giftist aftur,
norskum manni og býr nú í Nor-
egi. Kúti fór ungur á sjóinn, harð-
duglegur og fylginn sér. Reiðarslag
dundi yfi r þegar hann slasaðist svo
illa um borð í bát að taka þurfti af
honum handlegginn. Eftir það seig
á ógæfuhlið í lífi hans en móðir hans
studdin hann allt til enda. „Hún var
buguð af sorg við kistulagningu
hans“, sagði Þórarinn Sigurðsson
þegar hann minnist Önnu en Þór-
arinn Sigurður Thorlacius, maður
Önnu var móðurbróðir Þórarins
og heitir hann eftir honum. „Hún
var mér alltaf afar góð og ég man
þegar hún heimsótti mömmu þá
strauk hún okkur systkinum, mér
og Margréti, mjúklega um vanga
og brosti“, bætir hann við.
Anna bjó að Eystri-Gjábakka fram
að gosi en fl uttist þá í Hveragerði
og bjó þar um tíma. Hún fl utti aftur
til Eyja 1974 og keypti þá neðri
hæð að Hásteinsvegi 22 og bjó þar
með syni sínum þar til hann lést
árið 1991.
Anna naut útiveru og ferðalaga
og þegar um hægðist í lífi hennar
fór hún í ferðir til Noregs og ferð-
aðist þar milli fegurstu staða
landsins. Síðustu tvö árin dvaldist
hún á elliheimilinu Hraunbúðum
í Vestmannaeyjum við góða að-
hlynningu. Hún var hæglát kona
og æðrulaus, kvartaði aldrei en var
alltaf tilbúin að hjálpa ef hún gat.
Lífi ð fór ekki mjúkum höndum um
Önnu Halldórsdóttir en hún stóð
með reisn af sér erfi ðleika sem
mættu henni á langri ævi. Hún lést
29. desember 1992, 86 ára að aldri.
......................................................................
Heimildaskrá:
Þjóðskjalasafn Íslands (ÞÍ.)
Kirknasafn:
Stokkseyri BA 2. Prestsþjónustubók
1851-1889. / Stokkseyri BA 6. Prests-
þjónustubók 1917-1932. / Torfastaðir BA
4. Prestsþjónustubók 1859-1895. / Torfa-
staðir BA 6. Prestsþjónustubók 1896-1930.
/ Vestmannaeyjar BA 12. Prestsþjón-
ustubók 1930-1936. / Villingaholt BA3. /
Prestsþjónustubók 1861-1911.
Manntöl:
Árnessýsla. Manntal 1901. / Árnessýsla.
Manntal 1910. /
Viðtal:
Ásta Þórarinsdóttir 3. apríl 2017. /
Þórarinn Sigurðsson 23. ágúst 2017 /
Prentaðar heimildir:
Guðni Jónsson, Stokkseyringasaga, fyrra
bindi. Reykjavík. 1960. / „Þrír Íslendingar
farast með norsku skipi“, Morgunblaðið
27. febrúar 1940, bls. 3.Guðrún Ársæl, alltaf kölluð Ásta, ásamt Önnu móður sinni við
húsgafl inn á Eystri-Gjábakka.
Systkinin Margrét og Þórarinn Sigurður Sigurðarbörn ásamt Önnu
á tröppunum við húsið Lágafell við Vestmannabraut. Þórarinn er
skírður eftir eiginmanni Önnu, móðurbróður sínum.