Fréttablaðið - 06.05.2019, Blaðsíða 11

Guðmundur
Steingrímsson
Í DAG
ALDREI AFTUR! - FUNDARÖÐ SAMTAKA SPARIFJÁREIGENDA
Allir velkomnir!
Undanfarna daga hef ég lúslesið fréttasíðurnar á landinu bláa og leitað
að markverðum tíðindum. Þar
sem ég telst jú til fastra penna og
skrifa vikulega, þá felst martröð
mín einna helst í því að ekkert
markvert, ekki baun, sé í fréttum.
Ég espast upp við skandala og
stórtíðindi, rifrildi og skærur. Þá er
gaman. Lognmolla er dauði.
Í liðinni viku varð ég verulega
undrandi. Gráti nær jafnvel. Ég
var ekki að fara að skrifa um það
að Icelandair ætli að skipta yfir í
Airbus. Maður á ekki að venjast
því að svona tíðindaleysi ríki í
maí. Hin hefðbundna gúrkutíð er
miðsumars. Þá eru allir í fríi. Þessi
undarlega ládeyða í fréttum og
stórtíðindum varð mér sérstakt
rannsóknarefni. Hvað er að ske?
Hverju sætir? Eftir smá umhugsun
blasti svarið við mér: Það eru auð-
vitað allir inni að horfa á Game of
Thrones. Það má enginn vera að
neinu öðru. Þjóðfélagið er á pásu.
Sameinuð veröld
Ekki bætir úr skák að Avengers:
Endgame hefur einnig verið í bíó
undanfarið. Það þarf að sjá hana
líka. Mér finnst þetta bitastætt.
Sjáiði til: Á laugardaginn fór ég í
um það bil hundrað metra röð í
fjörutíu mínútur í borginni La Paz
í Bólivíu til að næla mér í miða
fyrir fjölskylduna. Þar stóð ég við
hlið frumbyggjakonu klæddrar
í stórt litríkt pils með háan hatt
á höfði að bólivískum sið og
fjölskyldu hennar. Allir vilja sjá
hvernig hetjunum reiðir af í viður-
eigninni við hinn ógnarsterka, illa
og eilítið þunglynda Þanos. Það er
einmitt þetta sem er magnað: Það
er ótrúlegt að sjá hvernig stór-
virki í sjónvarpsþátta- og kvik-
myndagerð sameina fólk, jafnvel
lungann úr mannkyni. Í samtölum
við fólk í Suður-Ameríku segjum
við stundum að við fjölskyldan
séum úr norðri. „Norðan við vegg,“
segjum við og flestir skilja hvað
átt er við. Það er hlegið. Jafnvel er
talað smá í kjölfarið um sameigin-
legar áhyggjur okkar af Jon Snow.
Ævintýrið í raunheimum
Við hjónin hyggjumst bíða með
það að horfa á síðustu þátta-
röðina. Við þurfum að komast
í almennilegt sjónvarp, en ekki
vera á f landri með bakpoka, áður
en við byrjum slíka hátíð. Sá sem
vogar sér að eyðileggja þessa
eftirvæntingu, með því að segja
okkur hvað gerist, mun uppskera
djúpa óvild okkar hjóna um árabil.
Svona eru áhrif vel gerðra sjón-
varpsþátta og frábærra bíómynda:
Þetta grípur mann. Maður hlakkar
til að sjá. Maður lifir sig inn í. Og
þó maður kunni vel að greina skil
heimanna, þess sem gerist í ævin-
týrinu og þess sem gerist í raun og
veru frá degi til dags, þá speglar vel
gert sjónarspil raunheiminn og þá
krafta sem þar eigast við.
Og öfugt, vil ég meina: Getur
ekki verið að þróun veraldarinnar
þessi árin – hinn mikli umhverfis-
háski sem mannkyn hefur komið
sér í – verði eins og tíu rosalegar
seríur? Á einhverjum tímapunkti
hverfur öll von – kannski bráðum
– en svo gerist hið óvænta. Upp-
götvun breytir öllum forsendum,
hjálpræðið birtist úr óvæntri átt
eða sameinaður kraftur fólksins
magnast í veldisvexti þegar dauða-
línan nálgast, og mannkyn sleppur
með skrekkinn í bili. Hefur þróun
háskans ekki svo oft verið svona,
líkt og í sjónvarpsþáttaröð eða
ofurhetjumynd? Kjarnorkustríðin
urðu ekki, þótt stundum stappaði
nærri því.
Vonin blíð
Það getur þannig falist ákveðin
von í því í sjálfu sér – viss kraftur
– að fólk í 170 löndum sé sam-
einað fyrir framan sjónvarpsskjái
að horfa á háskaleg ævintýri og
viðureignir dreka í frosthörkum.
Ég veit ekki um neina sjónvarps-
þáttaröð eða kvikmynd sem hefur
endað með hörmungum. Alltaf
sigrar hið góða. Vonin blíð. Hér
vaknar spurning um áhrif. Hvaða
áhrif hefur það á heilt mannkyn að
sökkva sér sameiginlega í háska-
legan söguþráð, hvað eftir annað,
sem alltaf endar þó vel? Getur
maður vonað að slíkt mannkyn
muni, þegar öllu er á botninn
hvolft, aldrei taka annað í mál en
að háskaleikar raunveruleikans
endi líka vel?
Horfum og vonum. Þokkaleg
ævi – hef ég reiknað út – er um það
bil tíu sjónvarpsþáttaraðir ef gert
er ráð fyrir að hver þáttaröð sé níu
seríur eða svo. Ævi mín byrjaði
með Húsinu á sléttunni, færðist
svo yfir í Dallas, þaðan í Friends,
svo 24 og nú Game of Thrones.
Inni á milli eru ótal bíómyndir og
ótal aðrar seríur. Lost, Shameless,
Walking Dead (ég hef verulegar
áhyggjur af Rick Grimes). Ef vel
spilast úr eiga kannski fimm
seríur, hver á eftir annarri, eftir að
marka spor sín í líf mitt hér eftir.
Og vonandi sameinast mannkyn
alltaf meira og meira yfir hinu
sameiginlega markmiði: Að láta
mannlífið dafna áfram, um aldir,
þrátt fyrir yfirþyrmandi og enda-
lausan háska.
„Hasta la vista, baby,“ sagði
frumbygginn við okkur á strábátn-
um á Titicaca-vatninu í síðustu
viku og réri aftur út á vatnið.
Viðureignin við Þanos
Hvar sem er í heiminum er fólk eins. Við viljum búa í friðsömu samfélagi
þar sem við getum lifað á eigin
forsendum. Grundvöllur að sjálf-
stæði okkar, andlegu heilbrigði og
þátttöku í samfélaginu er réttur-
inn til vinnu sem gerir okkur
kleift að standa á eigin fótum.
En staðreyndin er sú að hópur
fólks á Íslandi hefur ekki þessi
sjálfsögðu réttindi. Það eru þau
sem sótt hafa um hæli og bíða svara
frá yfirvöldum. Eins fáránlega og
það hljómar er hælisleitendum gert
að lifa á framfærslu ríkisins þrátt
fyrir að vinnu sé að hafa og fólk sé
viljugt til verka.
Skilyrði sem ómögulegt er að
uppfylla
Þau skilyrði sem hælisleitendur
þurfa að uppfylla til að geta unnið
eru þröng og einkennast af f lóknu
og seinvirku skrifræði, sem gerir
jákvæða niðurstöðu því sem næst
ómögulega. Flestir þurfa að bíða
í þrjá mánuði til að mega yfirleitt
sækja um atvinnuleyfi og þá þarf
fólk að vera búsett annars staðar en
í búsetuúrræði Útlendingastofnun-
ar. En til að komast í annað úrræði
þarf viðkomandi í f lestum tilfell-
um að geta sýnt fram á að vera með
vinnu. Ef fólki tekst að uppfylla
þessi nánast ómögulegu skilyrði
tekur við bið eftir að umsóknin fái
úrvinnslu, en að því koma Vinnu-
málastofnun, Útlendingastofnun,
stéttarfélög og atvinnurekandinn.
At vinnurekendur bíða ek k i
lengi, enda er f ljótvirkara að f lytja
inn fólk til að leysa úr manneklu í
stað þess að fara eftir leikreglum
þeim sem settar hafa verið þegar
kemur að hælisleitendum. Sumir
atvinnurekendur nýta sér svo bága
stöðu þeirra sem bíða úrlausnar
sinna mála og bjóða örvæntingar-
fullum manneskjum svarta vinnu.
Með því er stuðlað að félagslegum
undirboðum en það samfélags-
mein er á ábyrgð okkar allra að
uppræta.
Ástand sem er engum til sóma
Nálægt þúsund manns hafa sótt
um hæli á ári frá 2016, en aðeins
nokkrir tugir fengið atvinnuleyfi.
Þetta ástand er engum til sæmdar-
auka og kemur sér illa fyrir sam-
félagið, atvinnulífið og ekki síst
hælisleitendur.
Atvinnuleysi eykur á vanlíðan
þeirra sem bíða, fólks í einstaklega
viðkvæmri stöðu. Það sem verra
er, hælisleitendunum er stundum
sjálfum kennt um ástandið sem
þeir eru neyddir til að lifa við. Þetta
skapar samfélagslega sundrung og
elur á viðhorfum sem aðeins leiða
yfir okkur hörmungar.
Það er til lausn
Smálegar breytingar, auðveldar
í framk væmd, geta einfaldað
umsóknarferlið fyrir bráðabirgða-
atvinnuleyfi til muna. Við getum
komið þeim á um leið og fulltrúar
viðkomandi stofnana og ráðuneyta
setjast niður og leysa málið.
Látum ekki grimmileg viðhorf
móta afstöðu íslenskra stjórn-
valda. Ríkt samfélag sem vill kenna
sig við mannréttindi og frelsi á að
láta mannúð og skynsemi ráða för
þegar kemur að því að aðstoða fólk
í leit að öruggri tilveru.
Við höfum öll rétt
til vinnu
Drífa Snædal
forseti ASÍ
Sólveig Anna
Jónsdóttir
formaður
Eflingar
Sá sem vogar sér að eyði-
leggja þessa eftirvæntingu,
með því að segja okkur
hvað gerist, mun uppskera
djúpa óvild okkar hjóna um
árabil.
S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð 11M Á N U D A G U R 6 . M A Í 2 0 1 9
0
6
-0
5
-2
0
1
9
0
7
:4
6
F
B
0
4
8
s
_
P
0
4
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
0
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
2
E
E
-7
1
B
4
2
2
E
E
-7
0
7
8
2
2
E
E
-6
F
3
C
2
2
E
E
-6
E
0
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
B

F
B
0
4
8
s
_
5
_
5
_
2
0
1
9
C
M
Y
K