Morgunblaðið - 08.01.2019, Qupperneq 31

MENNING 31
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 8. JANÚAR 2019
Íónefndu upphafsljóði nýrrarljóðabókar Steinunar Sigurð-ardóttur, Að ljóði munt þúverða, ákallar ljóðmælandinn
Goluna, einskonar óræða uppsprettu
eða sagnaranda ljóðanna sem birtist
þar á eftir í sex hlutum bókarinnar.
Er Gola þessi beðin um að syngja um
Skuggann – og spyr ljóðmælandinn
jafnframt um það hver hann sé og
nefnir þá viðfangsefni sem lesendur
Steinunnar þekkja vel úr hennar
fyrri verkum, viðfangsefni sem birt-
ast hér að nýju:
„Er það Ástin mín, hún sem einu
sinni var, / einu sinni var og ekki… //
Er það Barnið
mitt horfna, þú /
sem gengur þó
mér við hönd
hvert fótmál
hvert / svefn-
mál… // Er það
Sorgin mín, fylgi-
konan fáráða? /
Er það Elskhug-
inn minn athyglis-
sjúki, tíminn?“ Þannig spyr ljóðmæl-
andinn og persónugerir nokkur þau
viðfangsefni sem eru áberandi í
þessu fína verki, ástina, barnið, sorg-
ina og tímann.
Að ljóði munt þú verða er tíunda
ljóðabók Steinunnar og kallast í heiti
og að vissu leyti í efnistökum á við þá
síðustu, Af ljóði ertu komin, sem kom
út árið 2016. Ekki hefur liðið svo
skammt á milli ljóðabóka Steinunar
síðan sú fyrsta, Sífellur, kom út fyrir
hálfri öld í ár en þá liðu einnig aðeins
tvö ár þar til sú næsta, Þar og þá,
kom á prent. Og tíminn, þessi mikla
reynsla, setur eðlilega sitt mark á
verkið; einkennandi röddin, mynd-
smíðin, einlæg og írónísk hlýjan sem
lesendur verka Steinunnar hafa hrif-
ist af við lestur ljóða hennar gegnum
árin eru hér til staðar, þótt ljóðin séu
jafnframt ný, forvitnileg og fersk.
Í fyrsta hlutanum mæta lesand-
anum vandræði, höfnun og dauði,
enda nefnist sá „Upp upp mín upp-
gjöf“. Í fyrsta ljóðinu hér, „Vand-
ræða“, veltir ljóðmælandi fyrir sér
vandræðagangi mannsins og það alla
leið frá vöggu til grafar. Segir vand-
ræðalegt að vera jafnt nýfætt barn
„organdi framan í kuldavegg geims-
ins“ og sem gamall maður; vand-
ræðalegt að vera jafnt kona „á heim-
leið að kvöldlagi, gjóandi angistar-
augum, á aðalmenni með veiðileyfin“,
sem karl sem á „í standandi vand-
ræðum með starfsmanninn stjórn-
lausa“. Það sé nefnilega „vandræða-
legt að vera manneskja. Eiga ekkert
víst, „aldrei, annað en dauðann og
skattinn“ – og þessum vandræða-
bálki sem fyllir lesandann efasemd-
um um tilgang mannsins lýkur með
þessum orðum:
Manneskja vildi ég ekki vera. Flissandi í
laumi frá vöggu
til grafar.
Verður að hafa það.
Og strax í næsta ljóði kemur fyrir
annað lykilþema bókarinnar, ferða-
lagið, en þau eru með ýmsu móti og
hér er það lífsgangan sem er af-
greidd með snjöllum hætti. Undir-
búningurinn, segir ljóðmælandinn,
felist í því að búa sig undir ferðalagið,
að finna leiðarlýsingu. En eftir „lang-
an undirbúning er ferðalagið snubb-
ótt / og stendur ekki undir vænt-
ingum“. Og svo er undirbúningurinn
líka ónýtur, segir þar, því „það sem
gerist verður alltaf öðruvísi en það
sem búist / var við. // Barnsfæðingin.
/ Höfnunin. / Fyrstu ástarleikir.“ Og
að lokum:
Þegar dauðans dyr opnast
þá loksins vildum við lifa undir-
búningslaust.
En það er ekki í boði
því þá hefst umfangsmesti undir-
búningurinn undir það
sem ekkert er
Og uppgjöf, eða einfaldlega viður-
kenning á veruleika lífs manns og
jarðar, birtist í ljóðinu „Allt deyr“.
Ljóðmælandinn eins og lítur í kring-
um sig og viðurkennir þá staðreynd,
blágrenitréð deyr, kettirnir og vin-
irnir deyja, enginn kemur í þeirra
stað, og „deyr jökullinn sjálfur / fyrir
augunum á mér // og ekkert kemur í
hans stað“. Og sólkerfin gliðna líka
og leysast upp, svo og svartholið.
Eftir þessa svörtu – en þó líklega
skynsamlegu – sýn í fyrsta hlutanum
kveður við annan tón í þeim næsta,
„Upp upp mín upprisa“. Þar er held-
ur betur bjartari og jákvæðari sýn á
heiminn. Í tveimur ljóðum með heitið
„Páskdagsmorgunn“ er annarsvegar
ort um að rétt eins og Skálafell rísi
enn upp úr Hellisheiði og krókus enn
úr úr vetrarmold, þá rísi ljóðmæland-
inn „sjálf / upp úr öskustó nætur-
draumanna // í áttina að dagdrauma-
stéttinni / þar sem sálin upprisin
sippar og fer í snúsnú“. Og í hinu er
horft til himins og sagt að þar mun-
um við hittast „Við sem fórumst á
mis á jörðu niðri / og við sem fórumst
ekki á mis. / Líka við.“
Steinunn hefur oft ort vel og fal-
lega um náttúruna, og líka af þunga
um meðferð manna á henni, og í ljóð-
inu „Tjútt“ skýtur hún fast á fram-
komu okkar mannanna við jörðina:
Við erum ekki verkamenn í víngarði
drottins
við erum skemmdarverkamenn
eins og á veslings víngarðinum má sjá.
Við erum ekki góðverkamenn í lífi og
dauða
við erum ósjálfráðir spillikettir.
Við mennirnir erum sagðir læða
eitri í taugakerfi viðkvæmra svo úr
verður lömun og við gerum börnin
okkar að skaðræðisgrip eða aum-
ingja með „óvart aðferðum“, segir í
ljóðinu, og gagnrýnin er beitt í lokin
þar sem segir: „Við erum ekki góðar
manneskjur sem kallað er og göf-
ugar / því síður / en þar erum við þar
í góðum félagsskap.“ Og kæruleysið
og ábyrgðarleysið í umgengninni við
náttúruna birtist í dansi meðan nátt-
úran líður: „Alltaf má tjútta við sína
líka, í aflóga víngarðinum.“
Í stuttum þriðja hluta bókarinnar,
„Farir“, er ort um ófarir, regnfarir
og sjófarir; efniviðurinn meðal ann-
ars kvíði, tár og ákveðin vonbrigði
þar sem ljóðmælandinn lagði upp í
siglingu sem átti að vera auðveld, að
strönd sem geymdi minningar um
góðar stundir forðum með barninu,
en í stað þess að komast þangað
steytti ljóðmælandinn „á skörðóttri
dagsbrún“ meðan „fullorðið barnið
dormar á Hádegisströnd“.
Í bókarhlutanum „Skáld konur í
sólinni“ hugsar Steinunn í björtum
og litríkum ljóðum til tveggja skáld-
systra, Gabrielle Roy og Edith Söd-
ergran. Þá kemur „Hvers dags ljóð“,
með sjö fín ljóð sem eiga það sam-
merkt að fjalla um daginn og jafn-
framt um tímann sem líður, og þar
með lífsgönguna. Í einu kveðst ljóð-
mælandinn vera á undan klukkunni,
byrjar daginn á undan henni og
„kæfi í henni upphafsöskrið ógurlega
/ þegar ég er löngu komin á ról“. Í
öðru, einfaldri en fallegri náttúru-
mynd, liggur hún í lyngi „uppíloft /
teljandi ókunnug skýin á Norður-
landi“ og lýsir formum þeirra og
ferðum. Þá er skáld orðaleikja í ess-
inu sínu í „Eftir“:
Eftir mig
er ég
eftir það sem á undan fór
eftir það sem á eftir mun koma
er ég eftir mig
liðlangan daginn
eftir
og þar á eftir.
Bókinu lýkur á lengsta hlutanum,
„Farandljóð“ nefnist hann og er ein
17 ljóð sem fjalla um ólík ferðalög,
jafnt invortis sem milli staða. Í einu
er íshjarta brætt með áföngum þar
til komið er alla leið inn að miðju
varmans og í öðru fjallað um að í lest-
arklefa gengur hugardælan pappírs-
laust og er þannig andstæða staða,
innan dyra eða úti í náttúrunni, þar
sem skáldverk höfðu orðið til. Hér
eru líka táknræn ferðalög, eins og
þar sem horft er tárvotum augum til
baka aftur í lifað lífið, sem og vel
mótaðar ferðarispur eða myndir af
upplifunum. Bókinni er lokað með
hugvekjandi ljóðatvennum þar sem
hugsað er til Japan og Kína og í
þeirri seinni til skáldbróðurins Lí Pó
sem uppi var á áttundu öld og sá
ferðaðist líka um með sína Sorg og
sinn Skugga. Og ramma þau ásamt
upphafsljóðinu, þar sem Golan er
ávörpuð, vel inn þessa margræðu,
margradda og athyglisverðu bók
Steinunnar.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Skáldið „… einkennandi röddin, myndsmíðin, einlæg og írónísk hlýjan sem
lesendur verka Steinunnar hafa hrifist af við lestur ljóða hennar gegnum
árin eru hér til staðar, þótt ljóðin séu jafnframt ný, forvitnileg og fersk.
Elskhuginn minn
athyglissjúki, tíminn?
Ljóð
Að ljóði munt þú verða bbbbm
Eftir Steinunni Sigurðardóttur.
Bjartur, 2018. Innb., 73 bls.
EINAR FALUR
INGÓLFSSON
BÆKUR
Elly (Stóra sviðið)
Lau 12/1 kl. 20:00 188. s Lau 19/1 kl. 20:00 191. s Fös 25/1 kl. 20:00 194. s
Sun 13/1 kl. 20:00 189. s Sun 20/1 kl. 20:00 192. s Lau 26/1 kl. 20:00 195. s
Fös 18/1 kl. 20:00 190. s Fim 24/1 kl. 20:00 193. s
Stjarna er fædd.
Ríkharður III (Stóra sviðið)
Fim 10/1 kl. 20:00 4. s Fim 17/1 kl. 20:00 7. s Fim 31/1 kl. 20:00 10. s
Fös 11/1 kl. 20:00 5. s Mið 23/1 kl. 20:00 8. s
Mið 16/1 kl. 20:00 6. s Sun 27/1 kl. 20:00 9. s
5 stjörnur - ÞT. Morgunblaðið / 5 stjörnur - SJ. Fréttablaðið
Allt sem er frábært (Litla sviðið)
Fös 18/1 kl. 20:00 27. s Fim 24/1 kl. 20:00 28. s Fös 1/2 kl. 20:00 29. s
Gleðileikur um depurð.
Kvenfólk (Nýja sviðið)
Fös 11/1 kl. 20:00 16. s Sun 20/1 kl. 20:00 aukas. Lau 2/2 kl. 20:00 27. s
Lau 12/1 kl. 20:00 17. s Fös 25/1 kl. 20:00 24. s Fös 8/2 kl. 20:00 28. s
Fös 18/1 kl. 20:00 aukas. Lau 26/1 kl. 20:00 25. s Lau 9/2 kl. 20:00 29. s
Lau 19/1 kl. 20:00 20. s Fös 1/2 kl. 20:00 26. s
Drepfyndin sagnfræði með söngvum.
Núna 2019 (Litla sviðið)
Fös 11/1 kl. 20:00 Frums. Lau 12/1 kl. 17:00 2. s Sun 13/1 kl. 17:00 3. s
Núna er ekki á morgun, það er NÚNA
Kvöldvaka með Jóni Gnarr (Litla sviðið)
Fim 17/1 kl. 20:00 3. s Fös 25/1 kl. 20:00 5. s Lau 2/2 kl. 20:00 7. s
Lau 19/1 kl. 20:00 4. s Lau 26/1 kl. 20:00 6. s Sun 3/2 kl. 20:00 8. s
Athugið. Aðeins verða átta sýningar.
Ég dey (Nýja sviðið)
Fim 10/1 kl. 20:00 Frums. Mið 16/1 kl. 20:00 3. s Fim 24/1 kl. 20:00 5. s
Sun 13/1 kl. 20:00 2. s Fim 17/1 kl. 20:00 4. s Sun 27/1 kl. 20:00 6. s
Trúir þú á líf fyrir dauðann?
Fólk, staðir og hlutir (Litla sviðið)
Mið 13/2 kl. 20:00 33. s Mið 20/2 kl. 20:00 37. s Mið 27/2 kl. 20:00 41. s
Fim 14/2 kl. 20:00 34. s Fös 22/2 kl. 20:00 38. s Fim 28/2 kl. 20:00 42. s
Fös 15/2 kl. 20:00 35. s Lau 23/2 kl. 20:00 39. s Fös 1/3 kl. 20:00 43. s
Lau 16/2 kl. 20:00 36. s Sun 24/2 kl. 20:00 40. s Lau 2/3 kl. 20:00 44. s
Lífið er ekki nógu ávanabindandi
BORGARLEIKHÚSIÐ
Kynntu þér nýjan tapas-matseðil Leikhúsbarsins
á borgarleikhus.is
Miðasala | 568 8000 | borgarleikhus.is
Ronja Ræningjadóttir (Stóra sviðið)
Sun 13/1 kl. 13:00 30.sýn Sun 3/2 kl. 13:00 36.sýn Sun 10/3 kl. 16:00 47.sýn
Sun 13/1 kl. 16:00 31.sýn Sun 3/2 kl. 16:00 37.sýn Sun 17/3 kl. 13:00 Aukas.
Mán 14/1 kl. 19:30 Sun 10/2 kl. 13:00 38.sýn Sun 17/3 kl. 16:00 48.sýn
Lau 19/1 kl. 13:00 Aukas. Sun 10/2 kl. 16:00 39.sýn Sun 24/3 kl. 13:00 Auka
Lau 19/1 kl. 16:00 Aukas. Sun 17/2 kl. 13:00 40.sýn Sun 24/3 kl. 16:00 Auka
Sun 20/1 kl. 13:00 32.sýn Sun 17/2 kl. 16:00 41.sýn Sun 31/3 kl. 13:00 Auka
Sun 20/1 kl. 16:00 33.sýn Sun 24/2 kl. 13:00 42.sýn Sun 31/3 kl. 16:00 49.sýn
Lau 26/1 kl. 13:00 Auka Sun 24/2 kl. 16:00 43.sýn Sun 7/4 kl. 13:00 50.sýn
Lau 26/1 kl. 16:00 Auka Sun 3/3 kl. 13:00 44.sýn Sun 7/4 kl. 16:00 51.sýn
Sun 27/1 kl. 13:00 34.sýn Sun 3/3 kl. 16:00 45.sýn Sun 14/4 kl. 13:00 52.sýn
Sun 27/1 kl. 16:00 35.sýn Sun 10/3 kl. 13:00 46.sýn Sun 14/4 kl. 16:00 53.sýn
Stórskemmtilegur og æsispennandi söngleikur fyrir alla fjölskylduna!
Einræðisherrann (Stóra Sviðið)
Fös 11/1 kl. 19:30 5.sýn Fim 24/1 kl. 19:30 9.sýn Fös 8/2 kl. 19:30 Auka
Lau 12/1 kl. 19:30 6.sýn Fös 25/1 kl. 19:30 10.sýn Lau 9/2 kl. 19:30 12.sýn
Fim 17/1 kl. 19:30 7.sýn Fös 1/2 kl. 19:30 Auka Lau 16/2 kl. 19:30 13.sýn
Fös 18/1 kl. 19:30 8.sýn Lau 2/2 kl. 19:30 11.sýn Lau 23/2 kl. 19:30 14.sýn
Siggi Sigurjóns mætir Charlie Chaplin!
Jónsmessunæturdraumur (Stóra sviðið)
Fös 22/2 kl. 19:30 Frums Fös 1/3 kl. 19:30 3.sýn Fös 15/3 kl. 19:30 5.sýn
Fim 28/2 kl. 19:30 2.sýn Fim 7/3 kl. 19:30 4.sýn Lau 16/3 kl. 19:30 6.sýn
Fyndinn og erótískur gamanleikur
Fly Me To The Moon (Kassinn)
Lau 19/1 kl. 19:30 23.sýn Lau 26/1 kl. 19:30 24.sýn
Nýtt verk eftir höfund hins geysivinsæla leikrits Með fulla vasa af grjóti
Þitt eigið leikrit (Kúlan)
Fös 25/1 kl. 18:00 Frums. Fim 14/2 kl. 18:00 6.sýn Lau 2/3 kl. 15:00 12.sýn
Fim 31/1 kl. 18:00 2.sýn Fös 15/2 kl. 18:00 7.sýn Lau 9/3 kl. 15:00 14.sýn
Lau 2/2 kl. 15:00 3.sýn Lau 16/2 kl. 15:00 8.sýn Lau 9/3 kl. 17:00 Auka
Fim 7/2 kl. 18:00 Aukas. Fim 21/2 kl. 18:00 9.sýn Sun 17/3 kl. 15:00 15.sýn
Fös 8/2 kl. 18:00 4.sýn Lau 23/2 kl. 15:00 10.sýn Lau 23/3 kl. 15:00 16.sýn
Lau 9/2 kl. 15:00 5.sýn Fös 1/3 kl. 18:00 11.sýn Lau 23/3 kl. 17:00 17.sýn
Það er þitt að ákveða hvað gerist næst!
Velkomin heim (Kassinn)
Lau 2/2 kl. 19:30 Frums Lau 9/2 kl. 19:30 3.sýn Fös 15/2 kl. 19:30 5.sýn
Sun 3/2 kl. 19:30 2.sýn Sun 10/2 kl. 19:30 4.sýn
Insomnia (Kassinn)
Lau 12/1 kl. 19:30 7.sýn Fim 17/1 kl. 19:30 8.sýn Fös 18/1 kl. 19:30 9.sýn
Brandarinn sem aldrei deyr
Improv Ísland (Þjóðleikhúskjallari)
Mið 16/1 kl. 20:00 Mið 30/1 kl. 20:00 Mið 13/3 kl. 20:00
Mið 23/1 kl. 20:00 Mið 6/2 kl. 20:00
Spunasýningarnar vinsælu snúa aftur - engin sýning eins!
Mið-Ísland (Þjóðleikhúskjallarinn)
Fös 11/1 kl. 20:00 Fös 18/1 kl. 20:00 Fös 25/1 kl. 20:00
Fös 11/1 kl. 22:30 Fös 18/1 kl. 22:30 Fös 25/1 kl. 22:30
Lau 12/1 kl. 20:00 Lau 19/1 kl. 20:00 Lau 26/1 kl. 20:00
Lau 12/1 kl. 22:30 Lau 19/1 kl. 22:30 Lau 26/1 kl. 22:30
Fim 17/1 kl. 20:00 Fim 24/1 kl. 20:00
Bara Góðar - Uppistandssýning (Þjóðleikhúskjallarinn)
Sun 20/1 kl. 20:00 Sun 27/1 kl. 20:00
leikhusid.is | midasala@leikhusid.is | 551 1200