Morgunblaðið - 09.02.2019, Blaðsíða 20

SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Engin banaslys urðu á ís-lenskum sjómönnum viðstrendur landsins á árinu2018 og er það fimmta ár-
ið sem sú ánægjulega þróun á sér
stað,“ segir í nýútkomnu yfirliti sigl-
ingasviðs Rannsóknarnefndar sam-
gönguslysa fyrir seinasta ár. Engin
banaslys urðu við landið á árunum
2008, 2011, 2014 og 2017 en tekið er
fram að rannsóknarnefndin hefur til
rannsóknar eitt banaslys á sjó sem
varð innan Faxaflóahafnar 19. apríl í
fyrra. Þar var um að ræða viðgerð-
armann úr landi sem var að prufu-
sigla óskráðum skemmtibát eftir yf-
irferð.
Alls voru tilkynnt og skráð 157
atvik á sjó í fyrra hjá rannsókn-
arnefndinni, bæði slys og önnur
óhöpp eða atvik, sem er töluverð
fjölgun eða um 15% frá árinu á undan
þegar þau voru 136. Á árinu 2016
voru skráð 104 atvik til sjós hjá
nefndinni.
Í fyrra voru skráð slys sem fólk
varð fyrir á sjó 54 talsins en á árinu
2017 voru skráð slys 41 og er því um
að ræða fjölgun um 24% á milli ára.
Bent er á í skýrslunni að hafa beri í
huga að á árinu 2017 var verkfall hjá
sjómönnum sem stóð í um tvo mán-
uði, sem væntanlega skýrir að
stórum hluta þessa breytingu. Flest
slys urðu í skipum sem voru á veiðum
í fyrra eða 36 slys og áttu þau flest
sér stað á togveiðiskipum Voru al-
gengustu slysin sem áttu sér stað á
sjó í fyrra fallslys af ýmsum toga eða
19 talsins. ,,Önnur algeng slys voru
m.a. við vindur eða eitthvað slóst til
við hífingar ásamt ytri áverkum s.s.
skurðum og stungum ýmiskonar,“
segir í úttektinni.
Meðalaldur slasaðra var 39 ár í
fyrra og sá yngsti sem slasaðist var
20 ára háseti á togveiðiskipi. Sá elsti
var 70 ára farþegi á farþegaskipi.
Fleiri tilkynningar um slys með-
al sjómanna berast Sjúkratrygg-
ingum Íslands en þau sem koma inn á
borð rannsóknarnefndarinnar. Í
fyrra voru Sjúkratryggingum til-
kynnt 204 slys á sjómönnum en 134 á
árinu á undan og er þar um 52%
aukningu að ræða milli ára, sem ætla
má að stafi m.a. af verkfalli sjómanna
á árinu 2017. Fjöldi skráðra slysa hjá
Sjúkratryggingum á nýliðnu ári er þó
18% undir meðaltali áranna 2007 til
2017.
„Þróun í þessum efnum hefur
verið mjög jákvæð undanfarin ár en
frá árinu 2000, þegar ný lög og nýjar
áherslur urðu til við rannsóknir á sjó-
slysum, hefur tilkynntum slysum
fækkað umtalsvert. Meðaltal til-
kynntra slysa á sjómönnum til SÍ á
árunum 2000-2017 eru um 287 og eru
slys á árinu 2018 talsvert undir því
meðaltali.
Tilkynnt slys á sjómönnum frá
árinu 2000-2018 til Tryggingastofn-
unar Íslands og síðan Sjúkratrygg-
inga Íslands eru samtals 5.371 sem
gerir að meðaltali um 283 á ári,“ segir
í úttektinni.
4 bátar sukku og 14 sinnum
strönduðu skip eða tóku niðri
Fjórir bátar sukku á síðasta ári,
sem er sami fjöldi og á árinu 2017.
Fram kemur að tveir þeirra sukku
vegna elds, einn í höfn vegna leka og
einn missti stöðugleika og fór á hlið-
ina en maraði svo í kafi. Honum eins
og einum bát sem hvolfdi var bjargað
á land.
,,Fjórtán atvik voru skráð þegar
skip strönduðu eða tóku niðri en voru
ellefu árið 2017. Tvö af þessum atvik-
um voru sannarlega vegna þess að
stjórnandi sofnaði en rannsókn
sumra þessara atvika er ekki lokið.
Þrjú af þessum atvikum urðu þar
sem skip tóku niðri en sátu ekki föst.“
Engin banaslys á sjó
en fleiri slys tilkynnt
20
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. FEBRÚAR 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þau fáheyrðutíðindi bárustá fimmtudag
að Frakkar hefðu
ákveðið að kalla
sendiherra sinn í
Róm heim um óákveðinn tíma.
Þetta var gert í mótmælaskyni
við það sem franska utanríkis-
ráðuneytið kallaði ítrekaðar
móðganir og gífuryrði ítalskra
stjórnmálamanna í garð ríkis-
stjórnar Frakklands, ekki síst
Emmanuels Macron, forseta
landsins.
Það að Frakkar hafi stigið
þetta skref þarf í sjálfu sér ekki
að koma á óvart, en síðustu miss-
eri hafa einkennst af vaxandi
skeytasendingum á milli forystu-
manna ríkjanna tveggja, og má
segja að það hafi náð hámarki á
þriðjudaginn var þegar Luigi Di
Maio, formaður fimmstjörnu-
hreyfingarinnar svonefndu og
aðstoðarforsætisráðherra Ítalíu,
heimsótti fulltrúa „gulu vest-
anna“ svonefndu, mótmæla-
hreyfingarinnar sem gert hefur
Macron lífið leitt.
Tilgangur ferðarinnar var að
sögn Di Maio að ræða samstarf
fyrir komandi Evrópuþing-
kosningar í maí, en ólíkt því sem
venjan er gætu þær orðið ögn
spennandi að þessu sinni. Vænt-
anleg útganga Breta, ásamt vax-
andi óþreyju almennings í suður-
og austurhluta Evrópu gagnvart
„fransk-þýska ásnum“, gæti fært
hinum svonefndu „pópul-
istaflokkum“ mikinn
byr í seglin þegar
talið verður upp úr
kjörkössunum.
Slík niðurstaða
yrði Macron lítt
hugnanleg, og líklega hefur hon-
um og frönskum stjórnvöldum
þótt nóg komið þegar ráðamaður
í nágrannaríki var farinn að færa
sig upp á skaftið með þessum
hætti varðandi frönsk innanrík-
ismál. Ekki hefur hjálpað til að
Di Maio og Matteo Salvini, for-
maður Norðurbandalagsins, hins
stjórnarflokksins á Ítalíu, hafa
báðir kallað eftir afsögn Macrons
og sagt hann „hræðilegan for-
seta“. En Macron sjálfur hefur
heldur ekki dregið af sér í gagn-
rýni á það sem hann kallar „lýð-
skrum“ ítölsku ríkisstjórn-
arinnar.
Heyra mátti nokkurn sáttatón
hjá þeim Di Maio og Salvini eftir
að ákvörðun Frakka var kunn-
gjörð, og sögðust þeir reiðubúnir
til viðræðna við Frakka um þau
mál sem helst hafa orðið til að ýfa
upp samskipti ríkjanna. Hvort
það boð hefur verið sett fram af
heilum hug skal ósagt látið, en
hafa má í huga að Di Maio og
Salvini hafa til þessa notið óskor-
aðs stuðnings kjósenda sinna í
hnútukasti sínu við Frakka. Þeir
hafa því engu að tapa á heimavíg-
stöðvum sínum ef ekki tekst að
semja um „vopnahlé“ í deilu
þessara tveggja Evrópusam-
bandsríkja.
Samskipti Frakka
og Ítala nálgast
frostmark}
Sendiherrann
kallaður heim
Ákvörðun utan-ríkisráðherra
um að viðurkenna
Juan Guaidó, for-
seta venesúelska
þjóðþingsins, sem
sitjandi forseta
Venesúela þar til boðað verði til
nýrra forsetakosninga, var bæði
nauðsynleg og löngu tímabær.
Ekki verður sagt að anað hafi
verið að henni, þar sem Íslend-
ingar fylgdu í raun fordæmi
helstu grannríkja sinna, sem
gáfu Nicolas Maduro, einræð-
isherra Venesúela, rúman tíma-
frest til þess að boða til nýrra
forsetakosninga, sem standast
myndu þær alþjóðlegu kröfur
sem gerðar eru til slíkra at-
burða.
Maduro hefur hins vegar neit-
að öllu slíku, jafnvel þó að fyrir
löngu sé orðið ljóst að „kosn-
ingar“ þær sem hann byggir kall
sitt til embættisins á hafi ekkert
verið annað en sýndarmennskan
og niðurstaðan ljós fyrirfram.
Maduro hefur þar með staðfest
endanlega að það, sem fyrir-
rennari hans Hugo Chavez kall-
aði „sósíalisma 21. aldarinnar“
er í raun ekkert annað en nokk-
uð nákvæm eftirlíking af þeim
sósíalisma sem reyndur var á 20.
öldinni með skelfi-
legum afleiðingum
fyrir almenning í
þeim ríkjum sem
lentu undir honum.
Það er nefnilega
ekki aðeins hið al-
gjöra hrun efnahags landsins
sem hrjáir Venesúela, heldur
einnig gríðarleg pólitísk kúgun
og virðingarleysi fyrir réttindum
almennings. Þeir fjölmörgu sem
flúið hafa landið á síðustu árum
hafa oftar en ekki í farteskinu
skelfilegar sögur af því hvernig
leynilögregla Maduros varpar
pólitískum andstæðingum í dýfl-
issu og pyndar fyrir litlar sakir.
Nú í vikunni ákvað Maduro að
bæta enn á þjáningar landa
sinna með því að hafna al-
þjóðlegri neyðaraðstoð sem send
var til sveltandi almennings í
Venesúela, enda myndi það ekki
passa við þá glansmynd sem
hann vill halda uppi af sæluríki
sínu.
Vonandi lýkur baráttunni fyr-
ir nýjum forsetakosningum í
Venesúela skjótt og friðsamlega,
og með sigri lýðræðisins. Því
miður er það þó ekki öruggt og á
meðan Maduro situr á valdastóli
heldur ömurlegt ástandið áfram
að versna.
Maduro sýnir
sinn innri mann
með því að hafna
neyðaraðstoð}
Hjálpargögnum hafnað
B
aráttan sem hófst með #metoo
hefur loksins skilað einhverjum
árangri. Ekki fullnaðarsigri,
langt frá því, en einhverjum ár-
angri. Síðasta fimmtudag var
Bergþór Ólason settur af sem formaður um-
hverfis- og samgöngunefndar Alþingis sökum
hegðunar sinnar á Klaustri fyrir jól.
Á undanförnum árum hafa sífellt fleiri
ásakanir um kynbundið ofbeldi komist inn í
samfélagsumræðuna. Er það vegna þess að
slíkt ofbeldi er nýlegt? Nei, auðvitað ekki.
Samfélagsumræðan er opnari. Fleiri hafa að-
gang að miðlum til þess að koma slíkum mál-
um inn í umræðuna. Þar munar einna mest
um samfélagsmiðla á seinni tímum en þó
munar mest um það samskiptatæki sem int-
ernetið er og hvernig það tengir saman ein-
staka notendur, heimshorna á milli.
Í bókinni Hérna koma allir (e. Here comes everybody)
eftir Clay Shirky er farið yfir hrottaleg mál innan kaþ-
ólsku kirkjunnar og hvernig fór fyrir tveimur sambæri-
legum málum, öðru frá 1992 og hinu frá 2002. Kirkjan
brást á sama hátt við báðum málum og tókst að grafa
niður-‘92 málið en með nýrri öld og nýrri samskipta-
tækni gat kirkjan ekki lengur stjórnað umræðunni. Það
var ekki hægt að halda aftur af röddum þolenda. Enn er
verið að vinna úr afleiðingum þöggunar kirkjunnar í
þessum málum.
Þögnin var loksins rofin og hvert málið á fætur öðru
leit dagsins ljós. Ekki bara gömul mál heldur líka ný mál.
Mál Harvey Weinstein hleypti #metoo af stað. Byltingu
sem sýndi hversu algengt kynbundin áreitni
er. Svo algeng að hún náði inn fyrir veggi Al-
þingis. Haldin var rakarastofuráðstefna á Al-
þingi þar sem þingmönnum var kennt hvað
væri kynbundin áreitni og hvernig hún flokk-
aðist sem ofbeldi. Þingmönnum var kennt að
stíga inn í til að stöðva slíkt ofbeldi. Siða-
reglur þingmanna voru uppfærðar og lífið
hélt áfram um betur upplýsta leið. Eða hvað?
Tæpu hálfu ári seinna komu fram upp-
tökur af nákvæmlega sömu hegðun og rak-
araráðstefnan varaði við. Hræsnin var full-
komnuð þegar það kom í ljós að fyrrverandi
utanríkisráðherra, sem hleypti rakara-
stofuverkefninu af stokkunum, var meðal
gerenda í þeim upptökum. Það er hægt að
hlaupa í hringi í kringum hvort þetta átti að
vera einkasamtal eða hvort þetta var fyll-
irísröfl en staðreyndin er að þingmennirnir áttu að vita
betur. Meðal þeirra var pólitískur talsmaður baráttu
gegn kynbundnu ofbeldi þegar hann var utanríkis-
ráðherra meira að segja.
Klaustursupptökurnar hefðu ekki haft nein áhrif árið
1992. Í dag hefur svona hegðun afleiðingar. Það tókst,
þrátt fyrir mikla tregðu stjórnarflokkanna, að skila
skömminni með því að setja Bergþór Ólason af sem for-
mann. Það tókst út af #metoo. Án þess hefði þetta verið
enn eitt málið sem hefði verið þaggað niður. Enn einn
naglinn í kistu ofbeldissamfélagsins sem ótrúlega margir
eru enn að verja. bjornlevi@althingi.com
Björn Leví
Gunnarsson
Pistill
Loksins afleiðingar
Höfundur er þingmaður Pírata.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Rannsóknarnefnd samgöngu-
slysa skráði níu atvik á sjó í
fyrra þar sem um eld um borð
var að ræða. Þau voru fimm árið
2017 og aðeins eitt 2016.
,,Þetta sýnir að um er að ræða
slæma þróun í þessum efnum,“
segir í skýrslu nefndarinnar.
Vakin er athygli á að slysum á
farþegum fólksflutningaskipa
af ýmsum gerðum fækkaði
verulega milli ára. Einn farþegi
var skráður slasaður á árinu
2018 en sjö árið 2017 og átta
2016.
Eldur um borð
í níu skipti
SJÓSLYSASKÝRSLA 2018
Skráð slys á sjómönnum hjá SÍ og RNSA 2007 til 2018
400
350
300
250
200
150
100
50
0
Slys tilkynnt til Sjúkratrygginga Íslands (SÍ)
Slys rannsökuð hjá Rannsóknarnefnd samgönguslysa (RNSA)
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Heimild: RNSA
423
290
238
279
251 249
229
201
219 213
134
204
49 64 55 61 69 48 53 42 51 53 51 54