Morgunblaðið - 26.02.2019, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. FEBRÚAR 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Margt sætirfurðu íyfir-
standandi kjara-
deilum. Eitt af því
er hversu óljósar
kröfur stéttar-
félaganna eru.
Bjarni Benediktsson fjár-
málaráðherra sagði um
helgina að undarlegt væri að
heyra eftir fundi forustu-
manna launþegahreyfingar-
innar og atvinnurekenda að
menn væru ekki sammála um
þær kröfur sem settar hefðu
verið fram. Það hlyti að vera
lágmarkskrafa að það væri til
dæmis á hreinu hvort gerðar
væru kröfur um 60 til 80%
launahækkanir eða eitthvað
annað.
Í Morgunblaðinu í gær er
reynt að henda reiður á þessu
misræmi. Þar segir Hannes G.
Sigurðsson, aðstoðarfram-
kvæmdastjóri Samtaka at-
vinnulífsins, að engin brögð
séu í tafli í útreikningum sam-
takanna. Einfaldlega hafi ver-
ið reiknað út frá launatöflu
eins og Starfsgreinasam-
bandið hafi sett hana fram að
meðtalinni Eflingu 10. októ-
ber. Á þessum grunni verði
minnsta hækkun byrjunar-
launa lægsta launaflokks 59%,
en sú hæsta efsta aldursþreps
efsta flokks, eða
82%.
Á heimasíðu
Eflingar eru birtir
útreikningar sem
sýna allt annað.
Samkvæmt þeim
myndu lægstu
laun hækka um 41,7% á næstu
þremur árum yrði gengið að
kröfum félagsins. Hækkunin
færi síðan stiglækkandi eftir
því sem launin væru hærri
fyrir.
Augljóst er að þarna fara
ekki saman hljóð og mynd.
Deilur um það hvað kröfur feli
í sér eru vissulega eðlilegar,
en hér skeikar óeðlilega miklu.
Það er með ólíkindum að þriðj-
ungi eða 17 prósentustigum
muni á útreikningum á hvaða
áhrif krafa um hækkun myndi
hafa á lægstu laun.
Sú spurning vaknar hversu
þokukenndar samninga-
viðræðurnar hafi verið fyrst
ekki sé skýrara um hvað verið
sé að semja og hvers vegna
slíkt grundvallaratriði hafi
ekki verið neglt niður fyrir
löngu. Stundum er talað um að
menn séu ekki á sömu blað-
síðu. Hér eru nokkur bindi á
milli manna og grunsemdir
eru um að þau séu ekki á sama
tungumáli. Þessi vinnubrögð
eru ekki boðleg.
Það er með ólík-
indum að skeikað
geti þriðjungi og
gott betur í útreikn-
ingi sömu krafna}
Óljósar kröfur
Það er ofsagt aðstyrjöldin í
Víetnam sé enn í
fersku minni. En
hún er ekki
gleymd og oft köll-
uð „styrjöldin sem
Bandaríkin töp-
uðu“.
Auðvitað beittu Bandaríkin
ekki lokaafli sínu í þeirri styrj-
öld, sem betur fer. John Kenn-
edy lagði grunninn að af-
skiptum Bandaríkjanna þar
eystra. Víetnamstríðið var
stríð Lyndons Johnsons eftir-
manns hans og styrjöldin sú
lagði hann að velli sem stjórn-
málamann. Hann sem vann
fyrri forsetakosningar með
yfirburðum en treysti sér ekki
í endurkjör. Nixon erfði stríð-
ið og lauk því með tapi og fyrir
það fengu aðrir friðarverðlaun
Nóbels.
Spekingar sjá margt betur
en við hin, en skemmra en þeir
láta. Enginn gat spáð því þeg-
ar Bandaríkin niðurlægð flúðu
á þyrlum af þaki sendiráðs
síns að menn í fullu fjöri þá
myndu sjá forseta þeirra velja
Víetnam sem hlutlausan vett-
vang fundar með kommúnista-
leiðtoga Norður-Kóreu. Þetta
er þeirra annar fundur. And-
stæðingar Trumps
segja fyrri fundinn
hafa litlu skilað.
Stuðningsmenn
benda á að áður en
Trump knúði Kim
Jong-un til fundar
sprengdi sá kjarn-
orkusprengjur í tilraunaskyni
og sendi eldflaugar yfir
bandalagsríkið Japan og hót-
aði að senda næstu flaugar í
átt til sérstakra verndarsvæða
Bandaríkjanna á Kyrrahafi.
Þessu linnti. Sannleikurinn er
þarna á milli. Tilraunahlé varð
og tilraunasvæði sprengd í loft
upp. En sú aðgerð var með
sýndarbrag. Hléið kostaði
Kim lítið því hann hafði þegar
náð verulegum árangri. Vest-
rænar leyniþjónustur fullyrða
að Kim hafi haldið öðrum til-
raunum áfram og unnið að því
að ná að koma gereyðingar-
vopnum fyrir á langdrægum
flaugum. Ekki er vitað til að
það hafi tekist.
Fyrsti leiðtogafundurinn
gerði því gagn en það var
minna en Trump vildi vera
láta. Því skiptir miklu fyrir
hann að ná sjáanlegri árangri í
Hanoi en hann náði í Singa-
púr. Það skiptir máli fyrir ör-
yggi almennt.
Leiðtogafundurinn í
Singapúr var ekki
gagnslaus en fund-
urinn í Hanoi þyrfti
að skila meiru}
Friðarborgin Hanoi
E
inu sinni var sagt frá ungum pilti
sem sótti menntaskólaböll, en
ekki til að skemmta sér eða
hitta stúlkur eins og flestir
skólabræður hans. Nei, mark-
miðið hjá honum var að fá tækifæri til þess að
berja einhvern. Mér verður stundum hugsað
til þessarar frásagnar þegar ég fylgist með
átökunum í þjóðlífinu.
Í lýðræðissamfélagi er ekkert mikilvægara
en að fólk ræði saman með rökum. Stað-
reyndir þurfa að liggja á borðinu og allir þurfa
að viðurkenna þær. Um hvað snýst ágreining-
urinn? Ef það er ekki vitað næst auðvitað
aldrei árangur.
Hjá sumum er ágreiningurinn markmið í
sjálfu sér. Fyrrverandi forsætisráðherra orð-
aði það svo að fólk væri hætt að sjá „fegurðina
í ágreiningnum“.
Annar fyrrverandi forsætisráðherra sagði: „Ég gerði
öll mál tortryggileg og fylgdi þeirri reglu veiðimannsins
að maður má ekki einungis kasta flugu sem manni finnst
falleg því að maður veit aldrei hvaða flugu laxinn tekur.
Ég tók því upp öll mál, jafnvel þó að ég væri í hjarta
mínu samþykkur þeim, og hjólaði í þau því að ég leit á
stjórnarandstöðu sem stjórnarandstöðu.“
Reynslan sýnir að pólitík af þessu getur verið vænleg
til fylgis. Kjósendur kippa sér ekki upp við það að stjórn-
málamenn segi eitt í dag og annað á morgun. Öll mál á að
gera tortryggileg, jafnvel þau sem maður er í hjarta sínu
sammála. Fjölmörg dæmi eru til um það að flokkar hafa
barist af hörku fyrir einhverju máli eða gegn því fyrir
kosningar, en snúa blaðinu algerlega við eftir
að kjósendur hafa kveðið upp sinn tíma-
bundna dóm.
Staðreyndum er neitað og jafnvel látið eins
og lög og reglur skipti engu. Í Bandaríkj-
unum kalla óprúttnir stjórnmálamenn rang-
færslur hliðstæðan veruleika og sannleikann
falsfréttir.
Hvernig stóð á því að svo margir villtust út
af braut réttvísinnar í hruninu? Það er hægt
að trúa því að einhverjir sem náðu frama í
bönkum hafi verið óheiðarlegir að upplagi, en
afar ósennilegt að tugir óprúttinna glæpa-
manna hafi náð bönkunum undir sig, eins og
fjöldi dómsmála gæti bent til. Miklu líklegra
er að siðferðisviðmiðin hafi færst til eins og
einn bankastarfsmaður sagði: „Við höldum
áfram þangað til dómarinn flautar.“
Það sama hefur gerst í samfélagsumræðunni. Hún
verður hömlulaus. Óhikað er farið í manninn, hvort sem
hann er með boltann eða ekki. Gefið er í skyn að annar-
legir hagsmunir ráði ef einhver leyfir sér að benda á af-
bakanir eða útúrsnúninga. Um hagfræðing sem sagði
óþægilegan sannleika var sagt: „Hann lýgur með lok-
aðan munninn.“ Rökþrotið í umræðunni er algert þegar
andstæðingurinn er kallaður fasisti.
Öfgamenn, ómerkingar og virkir í athugasemdum
verða alltaf meðal okkar, en þegar gott fólk og réttsýnt
þorir ekki lengur að tala af ótta við að tuddinn á ballinu
berji það, þá erum við í vanda stödd.
Benedikt
Jóhannesson
Pistill
Fegurðin í ágreiningnum
Höfundur er stærðfræðingur og stofnandi Viðreisnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Samhljómur var um það á mál-þingi sem LandmælingarÍslands héldu að mörg tæki-færi væru ónýtt við það að
halda opinberum störfum á lands-
byggðinni. Hugsanlega væri hægt að
fjölga þeim með öðrum hætti en að
flytja stofnanir í heild eða sérhæfð
verkefni. Þetta er niðurstaða Eydísar
Líndal Finnbogadóttur, setts for-
stjóra Landmælinga, af framsögu-
erindum og umræðum á málþinginu.
Málþingið var haldið í tilefni af
því að 20 ár eru liðin frá því að Land-
mælingar Íslands voru fluttar upp á
Akranes. Mikil umræða varð um þá
aðgerð og margir starfsmenn hættu.
Svipuð staða hefur komið upp við
fleiri flutninga og er Fiskistofa nýj-
asta dæmið um það. Magnús Guð-
mundsson, sem tók við sem forstjóri
þegar Landmælingar voru fluttar,
segir að taka megi undir gagnrýni á
það hvernig staðið hefur verið að
flutningi stofnana. Nefnir að allt of
langur aðdragandi hafi verið að flutn-
ingi Landmælinga. Niðurstaðan varð
sú að hann var eini starfsmaðurinn
sem flutti með stofnuninni. Margir
hættu en aðrir kusu að aka á milli.
Magnús segir að vel hafi gengið að
ráða menntað fólk í staðinn og hafi
verið allar götur síðan. „Fólk kann vel
að meta það að búa þar sem starfið
er. Á Akranesi getur það gengið í
vinnuna og skotist út í skóla ef eitt-
hvað er um að vera hjá börnunum.
Þetta er umhverfi sem vel menntað
fólk sækir í.“
Nú er staðan þannig að 67%
starfsmanna eru búsett á Akranesi og
8% til viðbótar annars staðar í
Borgarfirði. 26% starfsmanna búa á
höfuðborgarsvæðinu.
Miðstöðvum komið upp
Í sameiginlegu erindi Magnúsar
og Eydísar ræddu þau um aðrar leið-
ir en flutning stofnana eða sérhæfðra
verkefna til að fjölga störfum á lands-
byggðinni. Þau bentu á þann mögu-
leika að auglýsa öll opinber störf án
staðsetningar og nefndu að það gerði
Umhverfisstofnun. Hægt væri að
koma upp miðstöðvum á þéttbýlis-
stöðum þar sem mismunandi ríkis-
stofnanir væru saman, eins konar
þekkingarsetur eins og dæmi eru um.
Með því væri hægt að skapa þekk-
ingarumhverfi og draga úr kostnaði
við margar afgreiðslur. Eydís segir
að þær ríkisstofnanir sem þegar eru
starfandi úti á landi gætu tekið til sín
starfsmenn annarra stofnana. „Þá er
það ekki stofnananna sjálfra að
ákveða hvar störfin eru unnin heldur
sveitarfélaganna að lokka fólkið til
sín. Þannig væri hægt að fjölga
starfsfólki á landsbyggðinni,“ segir
Eydís.
Magnús segir að til að auðvelda
þessa þróun þurfi að sameina stofn-
anir, þær þurfi að vera með að
minnsta kosti 100 starfsmenn. Þá
verði meiri sveigja og afl til að vera
með útibú þar sem fólk gæti valið sér
búsetu og unnið samt hjá viðkomandi
stofnun.
„Vinnustaðir framtíðarinnar
verða með allt öðrum brag en við
þekkjum í dag. Við tölum nú um störf
án staðsetningar. Ég held að fram-
tíðarfólkinu muni finnast þetta
gamaldags orðfæri og leiði ekki einu
sinni hugann að því, svo sjálfsagt
verði það,“ sagði Guðjón Brjánsson,
alþingismaður og fyrrverandi for-
stjóri Heilbrigðisstofnunar Vestur-
lands. „Margir spá því að áður en
langt um líður muni æ fleiri eiga
möguleika á því að vinna heima og
iðulega fyrir tvo eða fleiri vinnuveit-
endur, sérstaklega ungt fólk með sér-
fræðiþekkingu.“
Störfin verði auglýst
án staðsetningar
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Starfsmenn Starf Landmælinga fer ekki aðeins fram á skrifstofu. Þór-
arinn Sigurðsson og Guðmundur Valsson við mælingar á Hvannadalshnjúk.
Vífill Karlsson hagfræðingur
sýndi fram á mikilvægi þess að
störf ríkisins væru einnig unnin
á landsbyggðinni. Hann bendir á
að þrátt fyrir áform ráðamanna
um annað hafi hið opinbera vax-
ið mjög hratt á undanförnum
árum og áratugum. Þrátt fyrir
nauðsynlega en sársaukafulla
endurskipulagningu á grunn-
atvinnuvegum landsbyggðar-
innar, sjávarútvegi og landbún-
aði, hafi landsbyggðin tekið
fullan þátt (og rúmlega það) í
að fjármagna vöxt hins opin-
bera. „Þess vegna er ekki
ósanngjarnt að landsbyggðin
renni hýru auga til opinberra
starfa þar sem þau laða til sín
ungt, menntað fólk og gjarnan
konur. Það er einmitt hópurinn
sem vantar í veikustu byggðir
landsins og gefur þeim sterkari
forsendur til vaxtar,“ segir
Vífill. Störfin stuðla að hans
mati að fjölbreytni vinnumark-
aðar og mannlífs.
Landsbyggð-
in fjármagnar
RÍKISSTÖRFUM FJÖLGAR