Skagablaðið - 13.03.1995, Side 2

Skagablaðið
2 13. mars 1995
Viðhorf
Betri afkoma
Nú að aflokinni gerð kjarasamninga hafa fjölmiðlar
verið uppfullir af fréttum um góða afkomu fyrirtækja
í ýmsum greinum atvinnulífsins. Stór og smá fyrir-
tæki hafa verið að halda aðalfundi og birta árs-
skýrslur sínar og niðurstöður hafa í mjög mörgum
tilvikum verið afar ánægjulegar.
Þannig sagði Skagablaðið frá því fyrir viku að
hagnaður hefði orðið af rekstri tveggja stórfyrirtækja
á Akranesi í fyrra; Haraldar Böðvarssonar hf. og
Sementsverksmiðjunnar hf., en bæði fyrirtækin voru
rekin með tapi árið 1993.
Sjávarútvegsrisinn Haraldur Böðvarsson hf.
er gríðarlega mikilvægur þáttur í atvinnulífi bæj-
arins. Fyrirtækið kaupir að jafnaði vinnu um
300 karla og kvenna til lands og sjávar auk
þess sem þjónusta við fyrirtækið ræður miklu
um afkomu fjölda annarra. Það hlýtur því að
vera fagnaðarefni þegar stjórnendur fyrirtækis-
ins geta kynnt þá niðurstöðu af uppgjöri síð-
asta árs að 103 milljóna króna hagnaður hafi
orðið af rekstrinum, skuldir hafi lækkað, hlutafé
aukist og eiginfjárhlutfall hækkað. Fyrirtækið hefur
auk þess bætt afkomuhorfur sínar með kaupum og
uppsetningu á nýrri og fullkominni vinnslulínu í
frystihúsinu og auknum afköstum fiskimjölsverk-
smiðjunnar.
Hagnaður Sementsverksmiðjunnar hefur að
sönnu kostað miklar fórnir. Starfsmönnum fyrirtæk-
isins hefur fækkað óðfluga á undanförnum árum.
Starfsmennirnir voru um 120 talsins fyrir fáum árum
en eru nú aðeins 90. Sementssala er í sögulegu lág-
marki um þessar mundir og stjórnendur fyrirtækis-
ins búast enn við samdrætti á þessu ári. Vonir þeirra
standa þó til þess að úr rætist á næstu árum.
Vonandi eru fréttir af þessu tagi vísbending um að
þeir sem selja vinnu sína eigi bjartari tíð í vændum.
Launafólk hefur tekið á sig miklar fórnir á undan-
förnum árum. Það hefur sætt sig við rýrnun kaup-
máttar og aukna skattbyrði og þannig stuðlað að
bættri afkomu fyrirtækjanna. Greiðsluerfiðleikar
heimilanna, til að mynda nýlegar fréttir af miklum
vanskilum húsnæðisskulda, eru til marks um hve
þröngt er í búi hjá mörgum eftir undangengið skerð-
ingartímabil. Margir töldu í upphafi þessa árs að nú
væri komið að því að launafólk fengi nokkra umbun
fyrir fórnfýsi sína en niðurstöður kjarasamninga
standa í fæstum tilvikum undir þessum væntingum,
valda raunar verulegum vonbrigðum. Lægstu laun
eru enn skammarlega lág og engum manni bjóðandi
fyrir fullan vinnudag. Fréttir undanfarinna vikna af
stórbættri afkomu fyrirtækjanna hljóta að vekja von
um að launafólk þurfi ekki að sætta sig við svo tak-
markaðar kjarabætur í næstu umferð.
- Garðar Guðjónsson
«0
Æ,
JPI !
<
sj
Ö>
<0^
s
1 •
c
o> •
Ritstjóri: Garðar Guðjónsson
Útgefandi og ábm.: Sigurður Sverrisson.
Prentun: Prentverk Akraness hf.
Dreifing: Karl Örn Karlsson, sími 12707.
Verð: Lausasala 220 kr., áskrift greidd með
greiðslukorti 170 kr., annars 200 kr.
Ritstjórn: Skólabraut 21,2. hæð. Opin alla virka daga
kl. 10.00-17.00. Símar 14222 og 12261. Fax: 14122.
Póstfang: Pósthólf 170, 300 Akranes.
Launamál kvenna, láglauna-
samningar og starfsmat
Ikjölfarið á útkomu skýrslu
Jafnréttisráðs hafa undan-
farna daga farið fram miklar
umræður um launamál kvenna.
í skýrslunni kemur nefnilega
fram, að okkur hafi frekar mið-
að afturábak en áfram í því að
jafna launakjör kvenna og
karla. I þessari umræðu hefur
líka töluvert verið talað um að
starfsmat gæti verið leið til að
rétta hlut kvenna í launamálum.
Það er mín skoðun að ástæða sé
til að benda á tilraun Akranes-
bæjar til að koma til móts við
kröfur um hækkun lægstu launa
á árinu 1987 og starfsmat sem
fór fram í framhaldi af því.
í aðdraganda bæjarstjórnar-
kosninganna 1986 var mikið
rætt um hækkun lægstu launa
og að kosningum loknum var
stofnað til meirihlutasamstarfs
Alþýðubandalagsins og Fram-
sóknarflokksins. I málefnasam-
komulagi flokkanna var samið
um launastefnu sem fólst í því
að veruleg hækkun yrði gerð á
lægstu launum.
Kjarabætur
Undirrituðum var falið að vera
formaður samninganefndar
bæjarins og framfylgja ásamt
fulltrúa Framsóknarflokksins,
Steinunni Sigurðardóttur, og
bæjarstjóra þessari stefnumörk-
un meirihlutans. Það er
skemmst frá því að segja, að á
árinu 1987 var gerður kjara-
samningur sem lyfti verulega
launum fólks í öllum lægstu
launaflokkunum. Þessi samn-
ingur stendur enn að mestu
óbreyttur gagnvart lægstu laun-
um. Samkvæmt honum eru lág-
markslaun þeirra sem ráðnir
eru til starfa hjá Akranesbæ
59.127 kr. Ástæða er til að
vekja athygli á að þegar þetta
er skrifað hefur ekki enn verið
samið við STAK og launataflan
hefur ekki breyst frá 1992.
Nákvæmlega samskonar
samningur var gerður við
Verkalýðsfélag Akraness um
kaup og kjör. Það var líka afar
mikilvægt atriði því þar með
lauk margra ára óréttlæti sem
fólst í verulegri mismunun á
launum og kjörum á milli
þeirra sem ráðnir voru á samn-
ingum STAK og hinna sem
voru á samningum verkalýðsfé-
lagsins við Akranesbæ.
Ákvæðin um lágmarkslaun í
þessum samningum hafa aðal-
lega áhrif á neðstu launaflokk-
ana og koma fyrst og fremst
konum til góða. Það sést vel á
því að í 6 neðstu launaflokkum
STAK - samningsins eru 36
starfsheiti og af þeim eru konur
í ca. 30. Þessi láglaunaákvæði
hafa verulega þýðingu, sem
sést best á því að væru þau ekki
til staðar hefði starfsmaður
nýráðinn í launaflokki 231 kr.
48.956 í laun en hefur sam-
kvæmt láglaunaákvæðinu kr.
59.127. Mismunurinn er kr.
10.171.
Þessi samningur var tíma-
mótasamningur hvað varðaði
lægstu laun en í raun var lág-
launaákvæðið, sem hér er sér-
staklega gert að umtalsefni,
hugsað sem fyrra skref vegna
þess að auðvitað var hugmynd-
in alltaf sú að launaflokkunum
yrði breytt þannig að bilin yrðu
jöfnuð í launatöflunni. Sú að-
gerð er enn eftir.
Starfsmat
I samningnum frá 1987 var
samkomulag um að fram færi
starfsmat sem tæki gildi á árinu
1988 og skyldi gefa að lág-
marki 2,5% heildarhækkun
launa.
Samningur var gerður milli
aðila um starfsmatið og þær
leikreglur sem ættu að gilda um
það. Taka skyldi tillit til þekk-
ingar, reynslu, frumkvæðis,
tengsla, aðgæslu vegna verð-
mæta, trúnaðarmála eða örygg-
is annara, áreynslu, óþæginda,
slysahættu og sjúkdóma. Flvert
einasta starfsheiti var metið til
stigagjafar eftir þessum fyrir-
fram ákveðnu leikreglum.
Niðurstaðan af þessu starfs-
mati olli miklum óróa á meðal
starfsmanna Akranesbæjar.
Mörgum fannst þeirra hlutur
fyrir borð borinn. Mestu von-
brigðin hafa þó áreiðanlega
verið í röðum kvenna vegna
þess að starfsheiti sem konur
eru aðallega í hækkuðu mun
minna en þau starfsheiti sem
karlar eru aðallega í.
í ekki mjög nákvæmri en
marktækri athugun sem ég hef
gert á breytingunum kom í ljós
að starfsheiti sem konur eru í
fengu að meðaltali rúmlega
eins launaflokks hækkun en
starfsheiti karla fengu þriggja
launaflokka hækkun.
Starfsmat sem hefur þessi
áhrif bætir auðvitað ekki stöðu
kvenna í kjaramálum og við
þurfum þess vegna að skoða
málin upp á nýtt. Ekki dugir að
heimta starfsmat sem lið í því
að rétta hlut kvenna ef niður-
stöður yrðu svipaðar og urðu
hér á Skaga.
Það er samt ekki ástæða til
að afskrifa þessa aðferð til að
raða störfum á sanngjarnan
hátt. Allt mat af þessu tagi er
huglægt og víða óljósar skil-
greiningar. Það er nauðsynlegt
að leggja mikla vinnu í að
skoða og ræða forsendur starfs-
mats og gera síðan athuga-
semdir og tilraunir á því hvem-
ig það kemur út sem tæki til að
koma á meira réttlæti í launa-
málum.
Ég tel ástæðu til að vekja at-
hygli á þessum niðurstöðum
núna vegna þess að ég hef orð-
ið var við það að ýmsir aðilar
sem hafa verið að ræða þessi
mál hafa verið að benda á að
starfsmat geti verið vænleg leið
og hafa máske vakið með því
vonir sem ekki rætast nema út-
koman verði verulega mikið
öðruvísi en við fengum að sjá
hér á Akranesi.
Launastefna
Það er mín skoðun að sú leið
sem við völdum á sínum tíma
til að breyta stöðu launamála
konum og láglaunafólki í hag
hafi verið rétt og hún skilaði
verulegum árangri. Við starfs-
matið sem síðan fór fram verð
ég að setja spurningamerki. Var
rétt gefið?
Ég álít að við eigum að berj-
ast fyrir nýrri launastefnu hins
opinbera þar sem markmiðin
um hækkun lægstu launa og
launajafnrétti eru í heiðri höfð.
Slík launastefna þarf að vera
hluti af málefnasamningi ríkis-
stjórnar. Ef ríkisvaldið gerði
samninga við opinbera starfs-
menn með svipuðum hætti og
við gerðum hér á Akranesi
1987 yrðu slíkir samningar for-
dæmi á almennum launamark-
aði og myndu örugglega hafa
það í för með sér að verkalýðs-
hreyfingin næði fram svipuðum
kröfum. Við þurfum ríkisstjórn
sem þorir að gera slíka samn-
inga.
Jóhann Arsœlsson er þing-
maður Alþýðubandalagsins á
Vesturlandi.

Mín skoðun Il| ^sr fmld Jóhann Ársælsson
„Ekki dugir að heimta starfsmat
sem lið í því að rétta hlut kvenna
ef niðurstöður yrðu svipaðar hér á Skaga.“