Fréttir - Eyjafréttir - 13.04.2016, Blaðsíða 10

10 Eyjafréttir / Miðvikudagur 13. apríl 2016
Kári Bjarnason og Helga
Hallbergsdóttir í Safnahúsi og
Sagnheimum hafa staðið fyrir
mörgum viðburðum undanfarin
ár um hin ólíkustu mál og
málefni. Meðal þeirra sem hæst
rísa eru fyrirlestur og ljósmynda-
sýning Eyjamannsins, Stefáns
Hauks Jóhannessonar ráðu-
neytisstjóra í utanríkisráðuneyt-
inu í síðasta mánuði. Þar færði
hann okkur inn í þann hrylling
sem stríðsátök eru. Vettvangur-
inn er Úkraína sem í aldir hefur
verið peð á taflborði stórvelda
og er nú átakapunktur austurs
og vesturs. Þar er landlæg
spilling auk þess sem íbúar í
austurhlutanum studdir af
Rússum berjast fyrir sjálfstæði
eða innlimun í Rússland á
meðan íbúar í vesturhlutanum
vilja nánara samband eða
inngöngu í Evrópusambandið.
Það sauð upp úr í höfuðborginni
Kiev veturinn 2013 og 2014 og í
upphafi árs 2014 fór Stefán Haukur
til Kiev sem yfirmaður alþjóðlegs
eftirlitsteymis ÖSE. Hann gerði
meira en stjórna eftirlitsteyminu því
hann fylgdist með því sem þar var
að gerast og tók ljósmyndir sem
standast allan samanburð við
áhrifamestu myndir þrautreyndra
stríðsljósmyndara. Hver mynd segir
sögu og sýnir okkur þann fáránleika
sem stríðsátök eru og þá sorg og
hörmungar sem þeim fylgja.
Stefán Haukur fór til Chernobyl
þar sem stærsta kjarnorkuslys
sögunnar varð árið 1986 og fór að
flaki malasísku farþegavélarinnar
sem skotin var niður skammt frá
rússnesku landamærunum 17. júlí
2014. Öllu þessu lýsti hann á
látlausan en mjög áhrifaríkan hátt
þar sem myndirnar fylltu upp í
frásögnina.
Miklir vígvellir
„Saga Úkraínu er blóði drifin,“
sagði Stefán Haukur í upphafi
fyrirlestursins í Einarsstofu.
„Úkraína hefur ítrekað orðið fyrir
ofbeldi voldugra nágranna og mörg
skelfilegustu grimmdarverk
aldarinnar voru framin í Úkraínu.
Miklir vígvellir voru þar í fyrri
heimsstyrjöldinni og í kjölfarið varð
borgarastríð þar sem hvítliðar,
bolsévíkar og þjóðernissinnar
tókust á. Úkraína varð hluti af
Sovétríkjunum og neyddi Stalín
samyrkjubúskap upp á úkraínska
bændur sem leiddi til skelfilegrar
hungursneyðar 1932 til 1933. talið
er að ekki færri en 7 milljónir
Úkraínumanna hafi farist undir
Sovétstjórninni.
Kornforðabúr Hitlers og fall
komúnismans
Í síðari heimsstyrjöldinni réðust
Þjóðverjar inn í landið árið 1941, á
leið sinni til Moskvu. Hitler ætlaði
að gera Úkraínu að kornforðabúri
þýska ríkisins. Sagt er að um fimm
milljónir hafi dáið í síðari heims-
styrjöldinni og að um ein milljón
úkraínskra gyðinga hafi látið lífið af
völdum nasista.
Við fall kommúnismans og
upplausn Sovétríkjanna hlaut
Úkraína aftur sjálfstæði 1991. Við
tóku sársaukafullar breytingar.
Verðbólga og efnahagshremmingar
hrjáðu landsmenn. Einkavæðing var
keyrð í gegn og í skjóli hennar tókst
fámennum hópi auðmanna, olígarka
að sölsa undir sig gríðarleg auðæfi í
landinu.
Árið 2004 vann stjórnarfram-
bjóðandinn og forsætisráðherrann
Viktor Yanukovych forsetakosning-
arnar í Úkraínu. Ríkisfjölmiðlum
hafði verið beitt í grímulausum
áróðri gegn helsta andstæðingi hans
Viktor Yushchenko, kosningafund-
um hjá honum var hleypt upp og
útsendingar óháðra sjónvarpsstöðva
voru truflaðar.
Spilling á spillingu ofan
Þrátt fyrir að kosningaspár bentu til
góðs sigurs Yushchenko tókst
Yanukovych að hrifsa sigurinn til
sín í krafti kerfisbundins kosninga-
svindls. Út brutust gífurleg
mótmæli, sem voru kölluð appels-
ínugula byltingin. Á endanum voru
kosningarnar dæmdar ólögmætar og
efnt til nýrra sem Yushchenko vann.
Í næstu forsetakosningum árið
2010 tapaði hins vegar Yuschenko
fyrir erkifjanda sínum Yanukovich.
Gríðarleg spilling hafði lengi
einkennt og hélt áfram að einkenna
stjórnmálalífið og samfélagið í
Úkraínu. illa gekk að koma á
nauðsynlegum efnahagslegum og
pólitískum umbótum. iðnaður,
viðskipti, stjórnkerfi og lögregla var
í höndum fámennrar valdaklíku sem
hikaði ekki við að beita svikum og
ofbeldi til að verja hagsmuni sína.
Tugir og hundruð skotnir
Í nóvember 2013 hætti Yanukovich
forseti við að skrifa undir sam-
starfssamning við Evrópusam-
bandið. almenningur í landinu
hafði bundið vonir við að þessi
samningur væri farsælt skref í að
vinna að frekari úrbótum á
stjórnmálakerfi landsins og í
hagkerfinu og yrði mikilvægt tæki
til að vinna gegn spillingu. Í stað
ESB samningsins var gerður
samningur við Rússland sem veitti
Úkraínu lánafyrirgreiðslu og gas á
hagstæðum kjörum.
afleiðingarnar eru flestum kunnar.
Þegar Yanukovich neitaði að skrifa
undir samninginn við ESB brutust
út mótmæli almennra borgara sem
stóðu yfir svo mánuðum skipti.
Mótmælin stigmögnuðust og
enduðu með því að Yanukovich
hraktist frá völdum og flúði til
Rússlands. tugir eða hundruð
manna létust í mótmælunum, flestir
skotnir til bana á Maidan torgi í
höfuðborginni Kiev.
uppreisnarmenn hliðhollir
Rússum lögðu undir sig borgir og
svæði í austurhluta landsins og átök
standa enn yfir milli stjórnarhersins
og uppreisnarmanna. Rússneskir
hermenn tóku að streyma inn á
Krímskaga, en Rússland og Úkraína
hafa sérstakan samning með sér um
afnot Rússa af mjög mikilvægri
flotastöð í borginni Sevastopol, við
Svartahaf. Þar er aðsetur Svarta-
hafsflota Rússlands, sem er þeim
gríðarlega mikilvægur.
Pútín og Krímskaginn
Pútín Rússlandsforseti fékk
samþykkt í dúmunni sérstakt leyfi
til þess að beita rússneska hernum á
Krímskaga, til þess að ,,vernda
Rússa og rússneska hagsmuni“ en
um 70% af íbúum á Krím eru
Rússar. Í umdeildri þjóðaratkvæða-
greiðslu á Krím var sameining
Krímskaga við Rússland samþykkt
með miklum meirihluta.
Í maí 2014 var Petro Poroshenko
kjörinn forseti Úkraínu, en hann er
hliðhollur aukinni samvinnu við
Vesturlönd. Eftir að hann var
kjörinn skrifaði hann undir
samninginn við ESB í andstöðu við
stjórnvöld í Moskvu.
Um 20 prósent eru Rússar
Í Úkraínu takast á austur og vestur.
Þeir sem fylgja Rússlandi og hinir
sem horfa vestur til Evrópu. um 20
prósent íbúa Úkraínu eru Rússar.
tengsl milli ríkjanna eru gömul og
náin og Úkraína var eitt af Sovét-
lýðveldunum. Rússneska er víða
töluð, enda lengi opinbert mál
Úkraínu.
Þá spilar einnig inn í rígur milli
landshluta og borga: Höfuðborgar-
innar Kiev þar sem hafa risið
nútímalegar byggingar, hafnar-
borgarinnar frægu Odessa þar sem
stór hluti íbúanna er Rússar, hinnar
fornu borgar Lviv sem er mjög
mið-evrópsk og donetsk í austri
sem var miðstöð kolanámanna og
þungaiðnaðar,“ sagði Stefán
Haukur.
Stefán Haukur Jóhannesson :: Saga Úkraínu blóði drifin :: Þar takast á austur og vestur:
Landið ítrekað orðið fyrir
ofbeldi voldugra nágranna
:: Mörg skelfilegustu grimmdarverk aldarinnar voru framin þar :: Ekki færri en
sjö milljónir fórust undir Sovétstjórninni :: Myrtir, sveltir í hel eða fluttir burt
Ómar GarðarSSon
omar@eyjafrettir.is