Fréttir - Eyjafréttir - 13.04.2016, Blaðsíða 14

14 Eyjafréttir / Miðvikudagur 13. apríl 2016
Kjartan Bergsteinsson vann
sem loftskeytamaður hátt í
fimmtíu ár og reyndi margt á
þeim tíma. Flakk um heiminn er
honum minnisstætt og eins
slysin sem hann kom að
gegnum radíóið.
Skemmtilegur en
erfiður skóli
Kjartan Bergsteinsson útskrifaðist
sem loftskeytamaður frá Loft-
skeytaskóla Íslands í maí árið 1959
og starfaði að mestu sem slíkur allt
til ársins 2005 þegar hann settist í
helgan stein, þá 67 ára. En hvað
skyldi hafa rekið ungan Eyjapeyja
til þess að gerast loftskeytamaður?
„Ég valdi að gerast loftskeytamaður
því þetta var nám sem maður gat
klárað á tveimur árum!“ segir
Kjartan. Loftskeytaskólinn þótti
góður skóli og má segja að í honum
hafi fyrst verið farið að bjóða upp á
tæknimiðað nám hérlendis enda
segir Kjartan að margir hafi síðar
haldið áfram í annars konar
tækninám eins og verkfræði eða
jafnvel flugvirkjun. Skólinn
byggðist upp á því að nemendum
gengi vel í náminu og segir Kjartan
að grisjað hafi verið skarpt hjá þeim
sem komust inn. „Ef maður var hár
í tölum gat maður hins vegar gengið
að starfi hjá Símanum og þannig var
þetta hjá mér því ég byrjaði að
vinna hjá Vestmannaeyjaradíó með
náminu 1958 og fór þangað aftur
þegar ég útskrifaðist 1959.“ Á
þessum tíma byggðu fjarskiptin á
morse máli og þurftu loftskeyta-
menn að kunna það reiprennandi.
„Það má segja að aðalhlutverk
skólans hafi verið að sjá togaraflot-
anum fyrir loftskeytamönnum, á
þeim tíma voru svo margir togarar á
miðunum og allir þurftu þeir
loftskeytamann. Maður þurfti því
að kunna morse upp á tíu fingur.
Það var helvíti stíft það nám,
eiginlega alger heilaþvottur, og alls
ekki fyrir alla. Þetta var eins og að
læra nýtt tungumál sem enginn
skildi nema þú.“ Hann segir að
námið hafi verið áhugavert og
samnemendurnir hinir skemmti-
legustu enda séu margir þeirra
ágætis vinir hans enn þann dag í
dag. „Þetta byggðist auðvitað allt
upp á góðum námsárangri og það
var allt lagt í sölurnar. Það fyrir-
komulag hentaði sumum betur en
öðrum en svona er þetta, maður
stefnir að einhverju og stundum
tekst það og stundum ekki,“ segir
hann. Loftskeytaskólinn var
staðsettur í Sjómannaskólanum en
starfsemi var á nokkrum öðrum
stöðum líka. Á meðan á náminu
stóð leigði Kjartan hjá skyldfólki.
„Ég hafði það ágætt og borðaði
niðri í bæ hjá konu sem seldi fæði.
Þetta var allt öðruvísi þá, hér og
hvar um bæinn gat maður mætt í
hádeginu og keypt mat af ágætis
konum sem oft leigðu herbergi
líka.“
Hótað af breskum
fallbyssubáti
Eftir að náminu lauk hélt Kjartan
aftur til Eyja þar sem hann vann í
afleysingum á radíóinu en þegar
þeim lauk var farið til Seyðisfjarðar
þar sem hann var í rúmt ár. að því
loknu lá leiðin enn og aftur til Eyja,
á radíóið þar. Sjórinn togaði þó í
hann og tók hann því öðru hvoru
túra á skipum og var t.d eitt sumar á
mótorbát með Binna í Gröf. „Maður
vildi prófa ýmislegt og ég fór því til
Rannsóknarstofnunar Háskólans
sem gerði út lítinn togara og var á
honum í ár og síðan hinum og
þessum skipum þar til ég ákvað að
tími væri kominn til að skoða mig
meira um og fór á tveggja ára
flæking með dönskum og norskum
skipum, sennilega 1966 og 1967.
Þetta var mikið ævintýri og maður
lifir á því í dag.“ Kjartan segir að
sér hafi líkað betur að vinna fyrir
norðmennina þótt það megi
kannski skrifa á tungumálið. Það
hafi tekið sig þrjá mánuði að læra
dönskuna en ekki nema mánuð að
læra norskuna. Kjartan fór víða á
þessum tímabili og var t.d mikið
bæði á Persaflóa og við strendur
afríku.Hann játar að á meðan á
þessu stóð hafi hann auðvitað lent í
fjölmörgum ævintýrum en vill þó
lítið um þau tala. „Ég held að það
sé best að maður sé ekki að rifja
upp svall og vitleysu, það er best
gleymt og grafið! Þetta var samt
ansi skemmtilegt.“ afríkutúrinn
byrjaði Kjartan í Cape town í
Suður-afríku, og fór svo með
ströndinni til margra borga. „Við
brutum t.d. hafnbann Breta, það var
býsna athyglisvert. Við vorum að
flytja vörur frá Ródesíu, sem nú er
Simbabve, til Mósambík en á
þessum tíma voru Bretar með
hafnbann á Ródesíu og mikil
pólitísk deila í gangi. Við sigldum
þarna frá landinu með fallbyssubáta
allt í kringum okkur. Þeir höfðu
auðvitað samband og kröfðust þess
að við stoppum og hleypum þeim
um borð til að skoða hvað við séum
með. Við neituðum því hins vegar
og sögðumst vera norðmenn og
þetta væri norskt skip. Þetta var
býsna svakalegt, allar byssur á
fallbyssubátnum voru mannaðar.
Þrátt fyrir það héldum við okkar
striki. Sem loftskeytamaður var ég
þarna í lykilhlutverki og ég var á
ljósamorsi við hann allan tímann.
Þetta var spurning hvor okkar
myndi bakka! Við vorum auðvitað
skíthræddir um að þeir myndu
skjóta á okkur en það gerðist nú
ekki, þetta voru bara hótanir, hann
vildi sjá hvort hann gæti kúgað
okkur til þess að stoppa. Bretar og
norðmenn voru auðvitað vinir í
Evrópu svo það hefði verið
meiriháttar mál ef breskt skip hefði
skotið á norskt skip. Manni stóð
samt ekki á sama. Þetta var svolítið
skemmtilegt svona eftir á og við
vorum voða grobbnir með okkur;
að hafa snúið svona á Bretann og
ekki látið kúga okkur!“
Ógleymanleg heimsókn
Kjartan var í marga mánuði á
fraktara í Persaflóa að vitja um
olíurör og fleira. Skipið fór t.d til
Kuwait og Íraks og upp fljótið milli
Íraks og Íran, gegnum Rauða hafið
og Súez skurðinn. „Við lönduðum
í abu dhabi sem þá var bara
strönd. Í þá daga var þetta líka allt
öðruvísi, það voru engir gámar svo
það var stoppað lengi á hverjum
stað og maður gat virkilega skoðað
sig um. Ég þekki þessi lönd því vel
eftir að hafa verið þarna. Hitanum
gleymi ég samt aldrei, hann var
alveg hræðilegur, yfir fimmtíu stig
á daginn. Við vorum t.d heillengi í
Kuwait og það gerðist einn daginn
að ég ætlaði að stytta mér leið inni
í gömlu borginni. Ég villtist
auðvitað strax! Ég sá þarna nokkra
Palestínumenn og fór að tala við þá
til að athuga hvort þeir gætu
nokkuð hjálpað mér að rata. Þeir
töluðu ágætis ensku og vilja
endilega bjóða mér heim til sín í
kaffi. Það var heilmikil upplifun að
koma heim til þeirra, eins og að
koma inn í annan heim. Þarna voru
sessur og púðar og teppi á öllum
gólfum. Við fengum okkur sæti á
þeim og síðan komu konurnar á
heimilinu, allar með blæjur, og gáfu
okkur kaffi. Við áttum þarna
skemmtilega stund og þetta er alveg
ógleymanlegt. Maður átti auðvitað
ekki von á þessu. Eftir heimsóknina
lóðsuðu þeir mig svo þangað sem
ég vildi fara.“ Kjartan segist einu
sinni hafa verið rændur á ferða-
lögum sínum og lenti hann í því í
Venezuela. „Þá var ég rotaður,
rændur og hent í skúmaskot. Sem
betur fer rákust hermenn á mig og
komu mér á sjúkrahús.“ Kjartan
fékk heilahristing sem varaði
nokkra daga og ræningjarnir
fundust auðvitað aldrei. „Þetta
skrifast á mig, ég var einn á ferð
sem var ekki gáfulegt. Þeir náðu
þarna af mér úrinu og einhverju
smáræði sem ég hafði í veskinu en
meira var það ekki.“
Endað í Eyjum
Þegar Kjartan var kominn með nóg
af heimshornaflakkinu lá leiðin
heim þar sem hann vann á ýmsum
skipum og togurum um tveggja ára
skeið þar til hann slasast á handlegg
1969. „Ég ætlaði að vera á báti í
Eyjum eina vetrarvertíð en slasast
og lenti á Reykjalundi þar sem ég
var í heilt ár meðan þeir voru að
reyna að laga á mér handlegginn.
Það tókst nú aldrei alveg en ég hélt
honum þó. fátt er svo með öllu illt
því á Reykjalundi hitti ég konuna
mína, arndísi Egilson, sem þar
vann.“ Þegar Kjartan var orðinn
vinnufær fékk hann vinnu hjá
Reykjavíkurradíó í Gufunesi og er
þar þangað til gosið hefst. Þá
langaði hann til að skipta aftur um
vettvang og fór að vinna hjá Hafró.
Var hann bæði á gamla Árna
friðrikssyni og Bjarna sem
loftskeytamaður en líkaði ekki nógu
vel svo hann fór í land. „Þetta var
sumarið 1974 og þá stóðu yfir
kjaradeilur við Hafró svo ég ákvað
að hætta þessu bara og finna mér
eitthvað nýtt að gera. Hvað það átti
að vera vissi ég samt ekki. Þarna
var ég að velta þessu fyrir mér á
göngu yfir austurvöll þegar ég rekst
á símstöðvarstjórann í Vestmanna-
eyjum. Við tökum tal saman og
hann segir mér að hann sé í
standandi vandræðum og vanti svo
mann, hvort ég væri ekki til í að
fara til Eyja og vinna fyrir sig? Ég
segi við hann: Þú hlýtur að vera
eitthvað skrýtinn, Hilmar! Ég er
kvæntur og með börn, mér tækist
aldrei að sannfæra konuna um
það!“ Kjartan samþykkti þó að
koma til Eyja, með þeim fyrirvara
að það væri allsendis óvíst hvað
hann yrði lengi. Hilmar lagði þó
áfram mikla áherslu á að halda
honum svo Kjartan ákveður að
spyrja arndísi hvort hún vilji ekki
prófa að koma líka. fellst hún á það
og kom til Eyja með börnin. „Það
kom þá fljótlega í ljós að Reykja-
víkurmærin var miklu meiri
Eyjamaður en ég nokkurn tímann
svo þarna vorum við þar til ég hætti
2005, þegar arndís deyr eftir löng
veikindi.“
Maður varð bara
að standa sig í stykkinu
Kjartan segir að það erfiðasta við
loftskeytastarfið hafi verið þegar
stórslys urðu þegar hann var á vakt.
„Það var ansi vont þegar Pelagus
fórst 1982 og sömuleiðis 1983
þegar Kampen fór niður við
Suðurströndina. Það dóu margir í
þessum slysum og maður tekur
svona lagað inn á sig. Sömuleiðis
var þetta mjög erfitt þegar Hellis-
eyjan ferst 1984. Maður verður bara
að standa sig í stykkinu en maður er
illa farinn á taugum á eftir. Þá var
ekki til neitt sem hét áfallahjálp,
Kjartan Bergsteinsson :: Loftskeytamaður sem rataði víða
Stundum var maður heppinn og gat bjargað fólki
Loftskeytamaðurinn að störfum 17. apríl 1982. Mynd Sigurgeir Jónasson.
SædÍS EVa BirGiSdÓTTir
seva@eyjafrettir.is