Skessuhorn - 10.01.2002, Blaðsíða 8

8
FIMMTUDAGUR 10. JANÚAR 2002
^áessunuw.
Af Goðaniálum
Allt frá liðnu sumri hefur ýmislegt
verið rætt og ritað um málefni þess
fyrirtækis sem áður hét Goði en heit-
ir nú Kjötumboðið. Það er þekkt
fyrirbæri við aðstæður eins og skap-
ast hafa við hrun þessa fyrirtækis að
fair verða tdl að verja málstað þess
sem er að tapa, en því fleiri eru til-
búnir að lýsa vanþóknun sinni og
skömm á klúðrinu. Þetta er bæði
eðlilegt og sjálfsagt ffá hendi þeirra
sem verða fyrir tjóni og í þessu trilfelli
eru „tjónþolarnir" fyrst og ffemst
bændur, fyrirtæki þeirra, þ.e. kaupfé-
lögin, og síðast en ekki síst starfsfólk
fyrirtækisins vítt og breitt um landið
sem hefur mátt þola óvissu um af-
komu sína og ffamtíð.
Þó ekki sé ástæða til að eltast við
allt sem sagt er finnur undirritaður
sig knúinn til að fara yfir nokkur at-
riði sem hafa verið áberandi í um-
ræðunni um Goða og hafa ýmist
verið byggð á hæpnum forsendum,
misskilningi eða eru alger upp-
spuni. Þeir fjölmörgu sem málið
varðar eiga heimtingu á því að fá að
vita staðreyndir máls.
Samstarf kaupfélaganna
og Dalabyggðar
I fyrsta lagi hefur kaupfélög-
unum verið núið um nasir van-
efndir á samningi við Dalamenn
um samstarf í útflutningi dilka-
kjöts. Það er rétt, kaupfélögin
buðu upp á samstarf við útflutning.
Reyndar var það svo að kaupfélög-
in lögðu alla samninga milli sín og
Kjötumboðsins á borðið fyrir
sveitarstjóra Dalabyggðar og buðu
fulla aðild að öllum þáttum hans,
m.a. samstarf í sölu á afurðum inn-
anlands og utan. Sveitarstjórinn
afþakkaði þetta tilboð og kaupfé-
lögin létu gott heita.
Þann 18. ágúst samþykktu sveit-
arstjórn Dalabyggðar og Kaupfé-
lag Borgfirðinga viljayfirlýsingu
þar sem m.a. kom fram vilji þessara
aðila til að semja um leigu slátur-
hússins í Búðardal og að vinna
saman að lausn útflutningsskyldu.
A grundvelli þessarar viljayfirlýs-
ingar var síðan gerður samningur
um húsaleigu en ekkert frekar að-
hafst í útflutningsmálunum og þau
mál ekki rædd frekar. Samkvæmt
reglum um útflutningsskyldu ber
sláturleyfishöfum að tilkynna til
Bændasamtaka Islands fyrir 1.
október með hvaða hætti þeir
hyggjast leysa útflutningsskylduna.
Kaupfélagshópurinn gat ekki að
öllu leyti uppfyllt sína útflutnings-
skyldu sjálfur og varð að leita til
annarra sláturleyfishafa um kjöt-
skipti. Að þeim málum var unnið í
lok september og fyrirkomulagið
tilkynnt til Bændasamtakanna á til-
settum tíma. Ekkert heyrðist frá
samningsaðilum í Dölum og því
gert ráð fyrir að þar væri búið að
ganga frá þessum málum, enda
hafði sláturleyfishafinn þar til-
kynnt í dreifibréfi til bænda að út-
flutningsmál væru frágengin. Svo
ber það við að í byrjun október
berst bréf til kaupfélagsmanna frá
sveitarstjóranum í Dölum dagsett
3. október þar sem hann óskar eft-
ir viðræðum um fyrirkomulag á út-
flutningi!!! Samkvæmt orðalagi
bréfsins er sveitarstjóranum á þess-
um tíma fullljóst að enginn samn-
ingur er fyrir hendi um útflutning.
Þetta var hins vegar einfaldlega of
seint fram komið, ekki síst í því
ljósi að fresturinn var útrunninn
og kaupfélögin áttu ekkert útflutn-
ingskjöt afgangs. Hefði þessi ósk
komið fram á tilsettum tíma hefði
henni örugglega verið vel tekið
enda aldrei annað ætlunin af hálfu
kaupfélaganna en að vinna sam-
kvæmt viljayfirlýsingunni eins og
þeim mögulega væri unnt. I þessu
máli er því verið að brigsla kaupfé-
lögunum um vanefndir á samning-
um sem aldrei voru tril.
Undirboð
Sá kvittur hefur verið á kreiki að
Kjötumboðið hafi í haust verið að
ryðja út á markaðinn gömlu lamba-
kjöti á lágu verði. Þetta er einfald-
lega rangt. Birgðir félagsins frá
fyrra ári hafa eingöngu verið seldar
til eins fyrirtækis, þ.e. Norðlenska
og alls ekki á neinu útsöluverði.
Aðrir aðilar sem boðið var slíkt kjöt
í haust hafa afþakkað, einhverjir
með þeim rökum að þeir geti feng-
ið kjöt frá síðasdiðnu hausti á lægra
verði!! Og ekki kemur það kjöt frá
kaupfélögunum því þeim gengur
hægt að selja vegna þess að þau
neita að hækka afslætti. Varðandi
óuppfyllta útflutningsskyldu skal
upplýst að aðeins einn sláturleyfis-
hafi á landinu mun nú hafa uppfyllt
útflumingsskyldu frá árinu 2000.
Hagsmunir bænda
Það hefur verið áberandi í þessu
máli að menn hafa haldið fram hags-
munum sveitarfélaga, afurðastöðva,
starfsfólks í kjötvinnslum og fleiri
aðila en alltaf kallað það „hagsmuni
bænda.“ Allt frá því í sumar hafa þær
raddir heyrst að best væri „fyrir
bændur“ að gera Goða gjaldþrota.
Þorvaldur T. Jónsson
Það er undarleg rökfærsla að segja
við alla þá bændur sem eiga inni hjá
fyrirtækinu að það sé betra fyrir þá
að tapa inneigninni allri heldur en
að fa kannski helminginn greiddan.
Jafhffamt hefur það verið gagnrýnt
að leigufjárhæðin, þær 75 milljónir
sem greiddar voru til Kjömmboðs-
ins fyrir leigu slámrhúsanna í haust-
slátrun, væri of há sem aftur bimaði
á möguleikum sláturleyfishafa til að
greiða hærra verð til bænda. Þessi
tala var einfaldlega sú lægsta sem
stjórnendur Kjötumboðsins gám
samþykkt án þess að eiga á hættu að
vera sakaðir um lögbrot gagnvart
lánardrottnum, þar með töldum
bændum, lánasjóði þeirra og sam-
tökum.
Þá má bæta því við vegna þess að
Kaupfélögunum hefur verið núið
um nasir að gleyma hagsmunum
bænda að ákvörðun þeirra um að
taka slámrhúsin á leigu af Goða í
haust, var eingöngu tekin með
hagsmuni bænda í huga. Kaupfé-
lögin lim einfaldlega á það sem
skyldu sína gagnvart félagsmönnum
að forða sláturtíðinni frá því upp-
námi sem annars var fyrirsjáanlegt.
Kaupfélag Borgfirðinga mun a.m.k.
ekki hafa krónu upp úr krafsinu þar
sem sauðfjárbændum var gefið það
loforð að öllu söluandvirði afurða
skyldi skilað til þeirra þegar búið
væri að greiða beinan útlagðan
kosmað vegna sláturtíðar og selja
afurðirnar. Víða í atvinnulífinu
væru stjórnendur fyrirtækis senni-
lega reknir fyrir svona „góðgerðar-
starfsemi".
Að Goða gengnum
Nú er ljóst að Goði gamli verður
með einhverjum hætti lagður til
hinsm hvílu og þessa dagana er ver-
ið að vinna að því að koma þeim
sláturhúsum fyrirtækisins sem
mögulegt er talið að reka áfram í
hendur heimaaðila í hverju héraði.
Ekki skal reynt að þræta fyrir það
hér að þessi tilraun til að búa til eitt
öflugt kjötiðnaðarfyrirtæki úr
mörgum smáum hefur snúist upp í
hið mesta klúður. Þeir sem tapa
mesm eru bændur í hefðbundnum
búgreinum sem áfram mega sætta
sig við að afurðasölufyrirtæki þeirra
séu mörg og smá í harðri innbyrðis
samkeppni um hylli smásölunnar
sem sífellt er á færri höndum.
Hrakfarir kaupfélaga og annarra
afurðasölufyrirtækja undanfarin
mtmgu ár sýna með óyggjandi
hætti að þessi atvinnugrein á við
viðvarandi vanda að etja og ástæða í
ljósi sögunnar til að óttast að sá
vandi sé ekki leystur. Ekki er hægt
að afgreiða taprekstur og gjaldþrot
fjölda fyrirtækja í þessari grein vítt
um land yfir mtmgu ára tímabil
með því einu að segja að það hafi
bara verið asnar og afglapar sem
stjómuðu þeim þó ekki skuli útilok-
að að slíkir finnist innanum. En í
íslensku samkeppnisumhverfi nú-
tímans er auðvelt að rökstyðja að
mikilvægasta leiðin í kjarabarátm
sauðfjárbænda sé að þjappa sér sam-
an um slátran og sölu afurða sinna.
•^Písnahornið
Vits er börfbenn víða ratar
Gleðilegt ár lesendur mínir. Sá ágæti maður
Þorsteinn Guðmundsson á Skálpastöðum orti
einhverntíma um þetta leyti árs :
Burtu okkur ekurfrá
ár sem var að líða
eftir hverju er að sjá
og eftir hverju að bíða.
Mörgum verður það fyrir um áramót að velta
því fyrir sér sem þeir ætluðu að framkvæma á
nýliðnu ári en dróst yfir einhverra hluta vegna
en þá er bara að endurbyggja fögra áformin eft-
ir því sem verða má. Eftir Gunnlaug Pétursson
frá Selhaga er þessi vísa:
Dug mig brestur, daufur, sljór,
dreg égflest á langinn.
Lítið nesti, skakkir skór,
skópu lestaganginn.
Um áramótin bætist gjarnan í þann flokk í
póstinum sem kallaður er gluggabréf og ég vil
láta banna algjörlega þar eð slíkur pósmr ógnar
yfirleitt bæði minni andlegu og veraldlegu
velferð. Þó eru víst ekki allir mér sammála um
það frekar en annað enda kvað Olafur Gunnars-
son:
Gluggabréfer gott aðfá,
gleðurþað mitt sinni,
allir sjá að eg er þá
enn í veröldinni.
Reikna ég þó með að ekki séu allir sammála
Olafi frekar en mér enda ekki æskilegt að allir
séu alltaf sammála um alla hluti. Kvótakerfi á
ýmsum sviðum hafa fest sig í sessi á undanförn-
um árum en þegar verið var að innleiða kvóta-
kerfið í landbúnaði stóð svo á að Hólaskóli var
ekki starffækmr og fengu þeir Matthías Egg-
ertsson og Sigtryggur J. Björnsson sem höfðu
verið kennarar við skólann þann starfa að reikna
út framleiðslukvóta bænda á Norðurlandi
vestra. Rósberg Snædal var þá staðarmaður á
Hólum og fyrsm vikuna sem þeir félagar dvöldu
við þennan starfa sendi hann þeim eina vísu á
dag til andlegrar hjálpar og hughreystingar. A
sunnudegi áður en verkið skyldi hefjast fengu
þeir þetta veganesti:
Skakkar eru skýrslur allar,
skuldum vafðir bœndur spóla
en móppudýr og kerfiskallar
kúra inni í bandaskóla.
llKu: 1 .:
Á mánudegi barst þeim síðan eftirfarandi:
Upp í móti eeviveg
allir hljóta að svamla.
Eftir kvótakerfi ég
keyri Skódann gamla.
Þriðjudagsvísan var á þessa leið:
Nú mun þrjóta næturvinna
nú má hrjóta opnum munni.
Lítinn kvóta kvenna sinna
karlar hljóta í lokrekkjunni.
Á miðvikudegi þótti Rósberg nóg um að-
gangshörku þeirra félaga við bændur:
Reisa löppum riða á
rollan slöpp og kýrin.
Bændum kröppu kjörin Ijá
kvóta-möppudýrin.
Ekki tók svo betra við á fimmmdag:
Við kerfiskörlum bölvum
og kveðum svofast að orðum:
Nii totta þeir bændur með tölvum
sem tilberi og snakkur forðum.
Loks á fösmdegi fór að koma mýkri tónn í Rósberg:
Lukkufýrar letrað geta
lögin skýr á eyðublað.
Ær og kýr og merar meta
möppudýr á Hólastað.
Kveðjuskeytið kom svo á laugardeginum og
virtist þá Rósberg vera farinn að dala:
Alltafverð ég minni og minni,
máttvana t lífsins brasi.
Ég er ekki einu sinni
ærgildi hjá Matthíasi.
Það er ekki von að bændur þykist ofhaldnir af
sínu en svo hefur raunar sjaldnast verið. Jón Ein-
arsson í Miðhúsum mætti manni sem var að
koma úr kaupstað og hafði sá orð á að maður sem
var skammt á eftir honum væri aðeins með dót í
tómum pokum á einum reiðingshesti. Jón kvað:
Huga skjótum Fomafrá
fréttir þjóta í stórum rokum.
Hesti Ijótum Einar á
er með dót í tómum pokum.
Margir hafa velt fyrir sér eilífðarmálunum og
hvort innkaupapokar okkar verði jafntómir
hinumegin og verður víst ekki úr því skorið
hérna megin grafar. Friðrik Bjömsson frá Hofs-
ósi orti:
Eins ogþoka eyðist ský
og okkur hverfur staður.
Hvað við tekur þá úrþví
það veit enginn maður.
Sveinbjörn heitinn Beinteinsson hafði ein-
hverntíma þessi orð um eitthvað sem honum
líkaði ekki allskostar:
Fólkið málugt metur hér
meira prjál en arðinn.
Reitt er kálið, arfinn er
einn um sálargarðinn.
Að líkindum er hér aðeins um glens að ræða
því ekki var Sveinbjörn dómharður maður jaffi-
an en Baldvin Halldórssyni varð að orði eitt
sinn er hann var kenndur í kaupstað:
Falla dómar hjals um haf
heims þar rómur gellur,
ef vorum sóma akri af
eitthvert blómið fellur.
Sá er þó ekki snauður sem á einhvem sóma til
að missa en ekki virðist Magnús Oskarsson fyrr-
verandi borgarlögmaður hafa álitið að svo væri
ástatt um þá sem hann helgaði eftirfarandi lim-
rur:
Vits er þörfþeim víða ratar
m ég veit ekki til þess að kratar
eða framsóknarmenn
hafifattað það enn
aðfara eftir kompás og radar.
Egfór að athuga eitt
og sá það gat mgu breytt
fyrir framsóknarmenn
aðfara í eitt skiptið enn
að missa vitið, sem var aldrei neitt.
Með þökk fyrir lesturinn.
Dagbjartur Dagbjartsson
Refsstöðum 320 Reykholt
S435 1367