Skessuhorn - 16.11.2005, Blaðsíða 8

8
MIÐVIKUDAGUR 16. NÓVEMBER 2005
^kusunu..
„Heggur sá er hlífa skyldi“
-segir Bragi Níelsson læknir á Akranesi um nýjar hugmyndir í þjónustu við aldraða
Umræða um stöðu aldraða hefur
verið mikil í fjölmiðlutn að undan-
förnu eins og svo oft áður. Eins og
ávallt viðurkenna flestir að margt í
þjónustu við þennan sístækkandi
þjóðfélagshóp megi betur fara.
Könnun sem gerð var á Skessu-
hornsvefnum í liðinni viku styrkir
þá skoðun, en 37% aðspurðra töldu
aðbúnað eldra fólks á Vesturlandi
vera ábótavant, 31 % hafði ekki
skoðun á því og svipað margir töldu
hann góðan, eða 32%.
En það eru ekki allir sammála
með hvaða hætti hægt er að tryggja
sem besta þjónustu. Nú nýverið var
haldin ráðstefha um öldrunarþjón-
ustu á Vesturlandi. Þar hélt Ólafur
Þór Gunnarsson öldrunarlæknir er-
indi um stöðu öldrunarþjónustu í
landshlutanum og hvert stefha bæri
í því efhi. ítarleg grein var gerð fyr-
ir erindi hans í Skessuhorni 2. nóv-
ember sl.
Bragi Níelsson hefur mikinn á-
huga á þessu málefni enda má segja
að hann komi að því bæði sem
læknir og eldri borgari. Hann starf-
aði um árabil sem læknir við
Sjúkrahús Akraness og einnig starf-
aði hann um tíma sem heilsugæslu-
læknir í Borgarnesi. Hann þekkir
því vel til þessara mála og því ekki
úr vegi að kanna hug hans til þeirr-
ar umræðu sem fram hefur farið að
undanförnu. Þar sem nú er nærri
hálf öld liðin frá því að hann lauk
læknisprófi var hann fyrst spurður
um stöðu þessara mála þegar hann
útskrifaðist.
„Það var fyrir 50 árum, að menn
heyrðu gjarnan að gamalt fólk
skyldi vera eins lengi heima hjá sér
og frekar væri hægt. Það er alveg
rétt ef aðstæður eru athugaðar, en
mér fannst þá og finnst enn, að þeir
sem hæst höfðu um þetta mál væru
úrræðalitlir stjórnendur fjármála í
bæjarfélögunum, sem tímdu ekki að
eyða fé almennings til þarfa gamla
fólksins, en ég heyrði aldrei lækna
tala í sama dúr. En þjóðfélagið okk-
ar hefir breyst mikið á þeim 50-60
árum sem ég þykist muna vel. Elli-
heimili voru til fyrir mitt minni til
dæmis á Seyðisfirði og Grund í
Reykjavík, en allt var það af skorn-
um skammti, en bætti úr brýnni
þörf, en gamalmenni og einstæð-
ingar voru niðursetningar á stórum
heimilum."
Akranes fyrir bráðum
50 árum
En hvernig var staða mála þegar
þú kemur til starfa á Akranesi?
„Þegar ég kom hingað árið 1958
var hér rekið elliheimili í Arnardal
við Kirkjubraut. Það var dæmigert
geymslupláss fyrir gamalt fólk sem
beið dauða síns og þar voru einnig
örfá pláss fyrir vangefha. Ég gagn-
rýndi þetta mjög og fékk ógott fyr-
ir, en varð til þess að ég var settur í
undirbúningsnefnd að nýju elli-
heimili árið 1971. Jóhannes Ingi-
bjartsson var formaður þessarar
nefndar. Eftir marga samráðsfundi
teiknaði hann húsið á Höfða, sem
tók til starfa árið 1978. Það hús var
síðan stækkað 1992 og hefur verið
óbreytt síðan. Seinna bættust svo
við íbúðarhús á Höfðagrund, sem
eru laustengd Höfða. Hugmynd
okkar var sú að við kæmum sem
vistmenn á Höfða effir 30-40 ár. Þá
mjmdum við fagna því íbúðarúr-
ræði sem okkur væri boðið, en ekki
vera aumir fangar í algerlega úrelt-
um klefa í sambúð með okkur ve-
sælli íbúa. Við töldum nauðsyn á
því að hafa einn mann í herbergi,
nema hvað við höfðum einnig
hjónaíbúðir.“
Ófært að hafa marga í
sama herbergi
Nokkur umræða hefur farið ffarn
í fjölmiðlum að undanförnu um
ýmsar stofnanir aldraðra þar sem
fleiri en einn íbúi er í hverju her-
Bragi Níelsson.
bergi. Hvað fmnst Braga um þá
stöðu mála? „A þessum tíma var og
er enn sú staða uppi að 2-3 eru sam-
an í íbúð. Þetta töldum við alger-
lega útilokað fyrirkomulag. Hver
vill fara í íbúð, eins og til dæmis í
Borgamesi þar sem annar aðilinn er
úr Þverárhlíðinni og hinn úr Álfta-
neshreppi? Þar sem annar þarf að
vakna til að pissa 3-4 sinnum á
nóttu, annar vill hlusta á útvarp eða
sjá sjónvarp ffam eftir kvöldi, en
hinn vill fara snemma að sofa. Því
byggðum við, með aðstoð góðra
manna, það dvalarheimili sem hefur
verið til fyrirmyndar öðram slíkum
til skamms tíma.“
Nú varst þú erlendis um tíma.
Hvernig var ástand mála þar? ,Já,
ég hafði verið í Danmörku um
skamman tíma á hæli De gamles by
í Kaupmannahöfh. Skiptingin þar
var: Rast avdeling, plejeavdeling og
hospitalet. Þessi skipting fannst
mér til fyrirmyndar og svipað kerfi
sé ég í Svíþjóð. Jóhannes var send-
ur til Skandinavíu til að kynnast
nánar þeim fyrirmyndum sem þar
voru í gangi. Þessar hugmyndir
fengu nokkra gagnrýni fyrst í stað
en þær gagnrýniraddir eru nú löngu
þagnaðar, þar til nú í það minnsta.“
En nú hefur öldruðum farið hratt
fjölgandi? „Við gerðum okkur grein
fyrir því að við vorum að byggja til
framtíðar, sem reyndar var skammt
undan, því þá voru 9% þjóðarinnar
67 ára og eldri, en í Svíþjóð voru
þeir á sama tíma 19%, svo auðsætt
var að við þyrftum að flýta okkur.
Holskeflan er að skella á nú á næstu
tímum. Við vitum hvenær þjóðinni
fjölgaði örast og við vitum hvenær
fjölgunin minnkaði. Við vitum hka
að þjóðin verður nú stöðugt eldri,
þökk sé bættum efnahag og jafhvel
læknisffæði."
Þjónusta við aldraða á
Vesturlandi
Nú er rætt um að auka heima-
þjónustu á Vesturlandi. Hvernig
lýst þér á þær hugmyndir? „Heima-
þjónusta á Vesturlandi fyrir aldraða
yrði mjög dýr og erfið og strjálbýl-
ið er orsök þess. Við getum ekki
miðað okkur við Reykjavíkursvæðið
þó að ástandið sé svo sannarlega
ekki til fyrirmyndar þar. Ætli þar
séu ekki 300-400 manns á biðlista
fyrir bráðapláss. Hér er ástandið nú
reyndar lítið betra því 30-40 pláss
vantar hér á Akranesi til að full-
nægja þörfinni. A Akranesi stönd-
um við þó betur að vígi en annars-
staðar á Vesturlandi. Því er ég ó-
sammála kollega mínum, Olafi Þór,
sem virðist ekki skilja þá brýnu
þörf, sem aldraðir sjá fram á. Dval-
arheimilið Höfði er nú þegar að
helmingi orðið að hjúkrunarheim-
ili, en ekki vistheimili eins og til
stóð í byrjun, þar sem sjúkrahúsið
átti að gegna þörfinni fyrir hjúkr-
unarheimili. Við vimm af félags-
legri einangrum gamalmenna í of
stórum heimahúsum og ein sitja
heima, þar sem enginn heimsækir
þau. En á stofhuninni fer að þessu
leyti mun betur um þetta fólk. Því
vildi ég segja að á Höfða er hugsað
um hina öldruðu um leið og hugsað
er fyrir þá.“
Er sú stefna sem Olafur Þór
kynnti ekki sú rétta að þínu mati?
„Nei, komi hingað maður, sem hef-
ur það eitt til málanna að leggja að
skemma það sem best hefur verið
gert fyrir aldraða hér á Akranesi, þá
er verr farið en heima setið.“
HJ
Hátindur í Borgamesi:
Framleiða fiskbollur eins og mamma og amrna gerðu
Agústflakar glænjja ýsu sem línubátur í Grindavik landaði daginn áður.
Mörgum finnst það e.t.v. hljóma
undarlega að fiskverkun skuli standa
með blóma í Borgamesi því eins og
flestir vita eru hafharaðstæður bág-
bomar og útvegur þaðan er enginn.
Engu að síður eru líklega fáir bæir
hér á landi þar sem meiri fiskur á
leið um og einmitt í Borgamesi, á
krossgötum þar sem fiski að vestan
og norðan er ekið daglega um á leið
á markaði. Engu að síður hefur fisk-
verkun lengst af verið stunduð í ein-
hverjum mæli, um margra ára skeið
ffamleiðsla Eðalfisks á ýmsum vör-
um einkum úr laxfiskum, en yngra
fyrirtæki; Hátindur hefur vaxið hratt
síðan um aldamót.
Það fer ekki mikið fyrir fiskverk-
uninni Hátindi. Um er að ræða fjöl-
skyldufyrirtæki þar sem eigendumir
vinna sjálfir við alla þætti. Fyrirtæk-
ið er að stofhi til 5 ára gamalt. Hjón-
in Agúst Haraldsson og Hrönn Þor-
grímsdóttir ráða ríkjum í Hátindi en
þriðji starfsmaðurinn er Erna systir
Hrannar. Hátindur kaupir fisk af
mörkuðum fyrir vestan og af Suður-
nesjunum. „Við eram aðallega í
ffamleiðslu á fiskbollum og seljum í
verslanir og í mötuneyti á höfuð-
borgarsvæðinu og hér á Vesturlandi.
Einnig eram við að framleiða fisk í
raspi, verkum harðfisk og saltfisk og
seljum flök og getum þannig sinnt
effirspurn mötuneyta effir fiskmeti.
Þetta hefur verið að aukast hjá okk-
ur jafht og þétt undanfarin ár og
reksturinn gengur ágætlega,“ sagði
Agúst í samtali við blaðamann.
Rekstur þeirra hjóna hófst með
rekstri fiskbúðar í gamla bæjarhlut-
anum í Borgarnesi en eftir að kaup-
félagið flutti í Hyrnutorg fyrir 5
árum síðan dró úr verslun á þeim
slóðum, þau lokuðu búðinni og fóru
að verka fisk og smám saman hefur
þetta verið að vinda utan á sig. „Við
byrjuðum fiskbolluffamleiðsluna í
Brákarey en erum nýlega flutt í 200
fermetra eigið húsnæði hér í iðnað-
arhverfinu á Sólbakka. Fiskbollu-
ffamleiðslan hefur smám saman ver-
ið að aukast og nú seljum við hálft
annað tonn af þeim á mánuði og
höfum vart undan,“ segir Hrönn.
Fiskbollur era afskaplega mis-
munandi vara bæði í útliti og að
bragðgæðum. „Við leggjum metnað
okkar í að nota glænýtt hráefhi, nýj-
an línufisk sem fluttur er til okkar ís-
aður beint af mörkuðunum og not-
umst við gamla uppskrift sem við
höfum lítillega þróað. Þetta er því
líkt bollunum sem margir þekkja úr
uppvextinum hjá gömlu og góðu
húsmæðrunum. Þannig viljum við
hafa það og kaupendur okkar líka,“
sögðu þau hjón að lokum.
MM
Hrönn hakkarýsu íftskbollur.
Ema Þorgrímsdóttir steikir Hátindsbollur.