Skessuhorn - 24.01.2007, Side 19

MIÐVIKUDAGUR 24. JANÚAR 2007
19
Konungur hákarlaverkunar sóttur heim
Á þessum tíma árs, þegar þorrinn
er nýgenginn í garð og sterkur ilmur
af hákarli smýgur um loftið, er ekki
úr vegi að fræðast örh'tið um hákarl;
þetta bragð- og lyktsterka fýrirbæri;
hvemig hann er veiddur og þá hvar
og hvort aldrei hafi komið til tals að
markaðssetja hákarlaveiðar hér á
landi, rétt eins og t.d. hvalaskoðun.
Til þess að svara slíkum spurningum
er enginn betri en ókrýndur sér-
ffæðingur Islands um hákarla; Hildi-
brandur Bjarnason bóndi í Bjamar-
höfh.
Það fýrsta sem blaðamaður
tekur effir þegar stigið er út úr
biffeiðinni á hlaðinu í Bjamar-
höfn, er hákarlaanganinn sem
er allt umvefjandi staðirm. Enda
snýst hér lífið að stómm hluta
um hákarl og á meðan blaða-
maður staldrar við, em stöðug-
ar símhringingar allsstaðar af
landinu, fólk að spyrjast fýrir og
gera pantanir, enda þorrablótin
í algleymingi. Eitt er nokkuð
víst: Ekki verður blótað
nokkmm sköpuðum hlut án
þess að tryggt verði að hákarl sé
í troginu.
Þegar róast örlítið setjumst við
niður. Hildibrandur er fýrst spturðmr
hvort hann sjálfur hafi veitt hákarl
og hvar séu helstu hákarlamiðin í
kringum Island?
„Faðir minn veiddi og verkaði há-
karl alla sína tíð og sem ungur
drengur fór ég yfirleitt með honum
til aðstoðar, sem var að sjálfsögð afar
spennandi. Við fórum yfirleitt út ffá
Gjögri eða Asparvík fyrir norðan,
lögðum línu og síðan var vitjað eftir
nokkra daga. Ekki var langur tími
látinn líða þar til vitjað var um að
nýju, einfaldlega til þess að koma í
veg fýrir að aðrir hákarlar fæm í
bráðina. Stundum kom það þó fyrir
að legið var fýrir akkeri og hann
veiddur á handfæri, en þá var sett
vænt selsspik á krók, brákin lak út
með straumnum og lokkaði hákarl-
inn að.
Óvarlega farið með
sjávarbotnmn
Hildibrandur segir að í dag sé
veiðin dræm nálægt landi en þó séu
menn eitthvað að reyna en gangi lít-
ið. Þegar hann er spurður að því
hvort ekki hafi komið upp hug-
myndir um að bjóða fólki upp á há-
karlaveiðar, rétt eins og hvalaskoð-
un, segir harm vissulega hafi mönn-
um dottið það í hug, en slíkt sé hins-
vegar ekki raunhæff þegar veiðin við
landið er jafn dræm og raun ber
vitni. „Eg tel að við höfum farið
alltof ógætilega með notkun á botn-
vörpum í kringum landið, en þær
hreinlega sópa upp og eyðileggja
botngróðurinn, sem em nauðsyn-
legar uppeldisstöðvar fjölda sjávar-
dýra og almennt fýrir allt líffíkið í
hafinu. I dag fæ ég nánast allan minn
hákarl ffá toguram sem era við grá-
lúðuveiðar vestur af Snæfells-
nesi, en þar flækist hann í net,
sem þeir síðan færa mér.“
Fyrst eingöngu
vegna lifrarinnar
Hákarlinn er djúpsjávarfisk-
m og lifir í köldum sjó og er
nákvæmlega eins úth'tandi og
fyrir sexhundruðmilljónum
árum síðan og er einn af örfá-
um dýrategundum sem fær
aldrei krabbamein. Hann var
lengi vel veiddur eingöngu
vegna fiffarinnar, sem ekki að-
eins var notuð til lækninga, heldur
einnig brædd í lýsi og notuð til að
lýsa upp stórborgir í Evrópu. Það
var síðan ekki fýrr en í byrjun sautj-
ándu aldar sem menn lærðu að verka
hákarlinn eins og gert er í dag, en þá
var hákarl dreginn á land og látinn
liggja um tíma, sem olli því að hann
kæstist í sjálfum sér. Menn hengdu
Vænir bitar tilbúnir í upphafi þoiTans.
Þorriim er genginn í garð
Síðastliðinn föstudag hófs
þorri með bóndadeginum og
er veturinn því nákvæmlega
hálfnaður. Þorri er fjórði
mánuður vetrar samkvæmt
gamla mánaðartalinu og hefst
hann á föstudegi í þrettándu
viku vetrar með bóndadegin-
um.
Á síðari hluta 19. aldar fóra
mennta- og embættismenn að
tíðka samkomur sem þeir kölluðu
„Þorrablót" að fornum hætti, mat-
ar- og drykkjarveislur þar sem
sungin vora ný og gömul kvæði og
drukkin minni Þorra og heiðinna
goða. Einkum var Þór tengdur
þorranum. Þessar veislur lögðust
af effir aldamótin 1900 í kaupstöð-
um en þá hafði þorrablóts-
siðurinn borist í sveitirnar,
fýrst á Austurlandi og í Eyja-
firði, og hélt þar áfram.
Um miðja 20. öld hófu átt-
hagasamtök á höfuðborgar-
svæðinu síðan þorrablótin
aftur til vegs og virðingar í
þéttbýli, og buðu þá „íslensk-
an“ mat sem nú var orðinn
sjaldséður í kaupstöðum.
Síðan hafa þorrablót ýmissa sam-
taka með íslenskan mat verið fast-
ur liður í skemmtanalífi um allt
land. MM
Félagið Margmenning
stofiaað í Borgarbyggð
Fyrsta stfóm Margtnenningar í Borgarbyggð.
Síðastliðinn mánudag var félagið
Margmenning stofnað formlega í
Safhahúsi Borgarfjarðar í Borgar-
nesi. Margmenning er félag áhuga-
fólks um margmenningu í sveitarfé-
laginu. Við stofnun þess er heimili
félagsins og vamarþing í Borgar-
byggð og mun tíminn leiða í ljós
hvort fólk úr nærliggjandi sveitarfé-
lögum á Vesturlandi taki þátt í sam-
starfinu, segir í tilkynningu ffá fé-
laginu. Margmenning hefur að leið-
arljósi grundvallaratriði mannrétt-
indayfirlýsingar Sameinuðu þjóð-
anna um að hver maður sé jafhbor-
inn til virðingar og réttinda er eigi
verða af honum tekin. Markmið
þess eru: a) að auðvelda tengsl er-
lendra íbúa og annarra í Borgar-
byggð, b) að auðvelda erlendtun
íbúum aðgengi að upplýsingum um
samfélagið, réttindi og skyldur, c) að
vinna að auknum skilningi og virð-
ingu fýrir ófikri menningu og stuðla
að umburðarlyndi og fordómaleysi
manna á meðal, d) að stuðla að því
að allir fái notið hæfileika sinna til
heilla fýrir sig og samfélagið. Félag-
ið hafði til hliðsjónar markmið og
lög félagsins Róta á Isafirði, sem fé-
lagið lánaði góðfúslega.
Fulltrúi Borgarfjarðardeildar
Rauða Krossins sat stofhfundinn,
þar sem ýmsar hugmyndir era í
gangi um samstarf félagsins við
deildina. Má hér minnast á að Akra-
neskaupstaður hefur samþykkt að
undirrita þjónustusamning við
Rauða krossdeild Akraness, sem tek-
ur að sér þjónustu og upplýsingar
fyrir innflytjendur. Stéttarfélag
Vesturlands hefur einnig lýst yfir
ánægju með framtakið og hefur
áhuga á að taka þátt í félagsskapnum
með þetta framtak.
Að undanförnu hefur einu sinni í
viku verið opið hús á vegum Marg-
menningar í Safhahúsi Borgarfjarð-
ar á sunnudögum kl 17:00-19:00.
Hefur mæting alltaf verið nokkur þó
ekki hafi verið formleg dagskrá og
talsvert hefur verið um að erlendir
íbúar noti tækifærið til að fá nauð-
synlegar upplýsingar þar. Að auki
berast sífellt fleiri fýrirspurnir á borð
Símenntunarmiðstöðvar Vestur-
lands, sem hefur lagt mikirm metnað
í að sinna íslenskukennslu fýrir út-
lendinga og verður sífellt meiri mið-
stöð fræðslu og upplýsingaflæðis
fýrir þá. Þar starfar einmitt Guðrún
Vala Elísdóttir, hugmyndasmiður
Margmenningar og nýr formaður
félagsins.
MM
Hákarlinn er hengdur upp íjjóra mánuði og segist Hildibrandur fylgja ferlinu nokkuð
nákvæmlega.
hann síðan upp til þurrkunar og
þannig áttuðu menn sig á verkunar-
ferlinu sem nauðsynlegt var.
Stoðgrind hákarlsins sem er öll úr
brjóski gerir það að verkum að hann
er mjög sveigjanlegur í hreyfingum
og líkamsleifar hans rotna svo skjótt
að mjög óvenjulegt er að finna heila
steingerða háfiska í fornum jarðlög-
um. Aðeins harðar tennurnar og
gaddamir steingerast. Hér á landi
hefur brjóskið og lifrin verið notuð
við lyfjarannsóknir á krabbameini og
einnig er hákarlalýsið löngu þekkt
fyrir góða verkan sína. I Austurlönd-
um fjær eru uggar hákarlsins nýttir í
matargerð en þar eru þeir sólþurrk-
aðir og soðnir í vatni, brjóskið um-
breytist í límkennt efhi, sem minnir
helst á hráa eggjahvítu og er það
notað í hákarlauggasúpu.
Vanafastur í verkuninni
Hákarlar era hræætur og Hildi-
brandur segir að margt kynlegt hafi
fundist í maga hákarla og sem dæm-
is má nefna þófa af ísbirni, leifar af
fuglum og jafhvel sverðfisk. Þessa
hluti ásamt mörgum fleirum, eins og
hákarlaegg, skolta, tennur, verkfæri,
myndir af hákarlaverkun og ótal
margt fleira, má einmitt sjá á safhinu
sem Hildibrandur og fjölskylda hans
hefur reist í Bjarnarhöfn.
Aðspurður um hvernig bændur í
Bjamarhöfh verki hákarlinn, segir
Hildibrandur að verkunin krefjist
mikillar natni en yfirleitt byrjar harm
á því að kæsa seinnipart vetrar og á
vorin, en það telur hann besta tím-
ann til þess. Það taki u.þ.b. sex vikur
en hákarlinn sé síðan hengdur upp í
fjóra mánuði og segist hann fylgja
ferlinu ffekar nákvæmlega.
I lokin kemur húsráðandi með
nokkra bita af hákarli til sýnis og
blaðamaður fer að sjálfsögðu ekki af
bæ fýrr en hann hefur fjárfest í vænu
stykki. Einnig er boðið að smakka á
súrum hval sem Hildibrandur lumar
á, en það verður að viðurkennast að
sá biti rann heldur skrykkjótt niður.
Við kveðjum að lokum og hverfum
út í náttmyrkrið, allnokkuð vísari
um hákarla, með örlítið af ljúfum
ilmi Bjarnarhafnar í bílnum.
KH
Jökull Helgastm ergestur Skráargatsins í Skessuhomi í
þessari viku. Hann hefur undanfarin ár gegnt starfl
skipulags- og byggingafulltrúa í Grundarfirði, en
fierði sig um set innan Vesturlands á liðnu ári og hef-
ur tekið við nýju starfi verkefnisstjóra framkvœmda-
sviðs hjá Borgarbyggð.
Fullt nafn: Jökull Helgason.
Statfl Verkefnisstjóri á framkvæmdasviði hjá Borgarbyggð.
Fœðingardagur og ár: 15. júmí, 1973.
Fjölskylduhagir: Eg er giftur Unni Davíðsdóttur og eigum við tvö bóm, Omu
Jöru 5 ára ogAndreu Inu 2 ára. EfGuð lofar eigum við von áþriðja baminu í
apríl nk.
Hvemig bíl áttu? Subaru Legacy og Toyotu Turing.
Uppáhalds matur? Sunnudagssteik að hœtti Dídíar.
Uppáhalds drykkur? Islenskt lindarvatn.
Uppáhalds sjónvarpsefni? Fréttir.
Uppáhalds sjónvarpsmaður? Gísli Einarsson.
Uppáhalds innlendur leikari? „Lýður Oddsson“ lottóvinningshafi.
Uppáhalds erlendur leikari? Meg Ryan.
Besta bíómyndin? Dalalíf.
Uppáhalds íþróttamaður? Enginn sem kemurfyrstur upp í hugann.
Uppáhalds ífrróttafélag? UMF Staðarsveitar.
Uppáhalds stjómmálamaður? No comment.
Uppáhalds innlendur tónlistarmaður? Dúettinn Súkkat.
Uppáhalds erlendur tónlistarmaður? Mark Knopfler í Dire Straits.
Uppáhalds rithöfutidur? Halldór K. Laxnes.
Ertujylgjandi eða andvígur ríkisstjóminni? Fylgjandi.
Hvað meturðu mest ífari annarra? Jákvæðni og heiðarleika.
Hvaðfer mest í taugamar á þér t'fari annarra? Eg reyni að láta ekki hluti
fara í taugamar á mér.
Hver erþinn helsti kostur? Að hafa hjartað á réttum stað.
Hver er þinn helsti ókostur? Eg læt lesendur um að svara þessari spumingu.
Hvemig leggst nýtt starf í þig og hver verða helstu starfssvið þín ? Jií starf-
ið leggst vel í mig, enda mörgfjölbreytt og spennandi verkefni framundan. 1 stuttu
málifelst starf mitt i umsjón og eftirliti með verkframkvtemdum á vegum sveit-
arfélagsins, aðallega hvað varðar viðhald og nýframkvæmdir við götur ogfast-
eignir. 1 starfinufelst að eiga samskipti við verktaka, umsjónarmenn fasteigna og
síðast en ekki síst notendur þeirra fasteigna og skólamannvirkja sem em í eigu
sveitarfélagsins. Loks má nefnda ýmis önnicr verkefni, svo sem eftirfylgni þjón-
ustusamninga við sveitarfélagið t.d. snjómokstur, umhirða gatna, slátt ogfleira.
Eitthvað að lokum? Mittfyrra starf hjá Gnmdarfjarðarbie var bæði jjölbreytt
og skemmtilegt, en því hafði ég gegnt af ánægju og áhuga í rúmlega 5 ár. Það er
hinsvegar alltaf áskorun að takast á við ný og krefjandi verkefni, sérstaklega þeg-
ar um er að ræða áhugavert starfi þar sem í boði er að taka þátt í mótun þessfrá
upphafi. Þess vegna er ég bara prýðilega sáttur við þessi umskipti.