Morgunblaðið - 28.05.2019, Qupperneq 29

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 28. MAÍ 2019
Þrátt fyrir heiðskíra kar-íbska bongóblíðu var svotil fullfermi á rauðu Sin-fóníutónleikunum á
fimmtudag, síðustu áskriftartónleik-
um þessa misseris. Mátti í fjarveru
skoðanakönnunar ætla Eroicu Beet-
hovens aðalhvata dagskrár, hafi þá
ekki yngri og viðburðahneigðari
hlustendur fremur látið ginnast af
franska stjörnupíanistanum – þó að
auðvitað spillti þrautreynt orðspor
finnska stjórnandans sízt fyrir
aðsókn.
Ekki varð blíðan heldur til að
draga úr heiðtærum kuldahrolli Ciel
d’hiver eftir forystukonu finnskra
nútímamódernista Kaiju Saariaho
þótt stutt væri eða um sjö mínútur.
Líkt og við fyrri hérlenda heyrn (25.
maí 2018 u. stj. Daniels Blendulfs)
naut dæmigerð áferðartónsmíðin
stuttleikans og þar með fullrar at-
hygli allt til enda í næmri túlkun
landa hennar með öllum tiltækum
styrkbrigðum.
Kaþólski Skotinn James MacMill-
an (f. 1959) er nú talinn fremsti full-
trúi sinnar kynslóðar þar í landi og
sló fyrst í gegn 1990 með Játningu
Isobel Gowdie. Þriðji píanókonsert
hans, Leyndardómar ljóssins, var
sérstaklega saminn fyrir einleikara
kvöldsins, og kom því svolítið á
óvart að einleikarinn skyldi enn, eft-
ir níu ára reynslu, leika verkið eftir
nótum með blaðaflettu sér til vinstri
handar, þótt ekki sé það einsdæmi.
Sömuleiðis kom á óvart – um
bæði nútímaverk og svo það að höf-
undur kveðst byggja á táknrænni
merkingu kaþólska talnabandsins,
líkt og Rósakranssónötur Heinrichs
Bibers (meðal fyrirmynda Bachs að
sónötum og partítum hans fyrir ein-
leiksfiðlu) – hvað verkið reyndist í
senn grípandi áheyrilegt og jafnvel
sprellfjörugt svo stappaði á köflum
nærri spennuhlaðinni og hrynsóp-
andi kvikmyndatónlist í anda In-
diana Jones, inni á milli dulúðugra
íhugunarstaða.
Það var eflaust mikið til að þakka
ófeimni höfundar við m.a. lagræn
tilþrif. Því þó að harmóník hans
bæri stundum vott um kryddaða út-
færslu á jafnt dúr-moll og módölum
kirkjutóntegundum (allt að þétt-
klasaðri) leyndi sér á móti ekki
meinhollt jarðsamband hans við
þjóðlagaarfinn er Skotar búa enn
við ríkulega þrátt fyrir kúgandi
strangtrúarhömlur Knox siðaskipta-
postula á 16. öld.
Sem sagt: Furðu litríkt nútíma-
verk á okkar rímlausu skeggöld,
glæsilega stjórnað og spilað af hríf-
andi natni og innlifun. Kunnu hlust-
endur að sama skapi gott að meta
eftir undirtektum að dæma, og
þakkaði Thibaudet fyrir sig með
aukalagi, Pavönu Ravels fyrir látna
Spánarprinsessu, af óhætt að segja
víðfeðmri snilld.
Hetjuhljómkviða Beethovens, „Til
minningar um mikilmenni“ eins og
endurskoðuð tileinkun hans hljóðar
eftir keisarakrýningu Napóleons
fjórum mánuðum fyrir frumflutn-
inginn 1805, er einstök í vestrænni
tónlistarsögu. Ekki aðeins fyrir að
mynda tímamót milli Vínarklassíkur
og rómantíkur, heldur einnig fyrir
að halda óskertri virðingu og vin-
sældum allt frá upphafi.
Þessi sannkallaða frumleika-
sprengja virtist mönnum lengi vel
hafa stokkið nánast forsendulaust
fram sem Aþena úr enni Seifs, þó að
a.m.k. sorgarmarsinn (II.) eigi tals-
vert skylt við sams konar verk
franskra tónsmiða eins og Gossec
og Méhul á byltingarskeiðinu 1789-
95.
Það skýrir þó lítt mögnuð tilþrif
Beethovens í I. þætti er vekja enn
furðu fyrir stórfenglega hönnun í
smáu sem stóru – án þess að form-
rænn vandi þvælist nokkurs staðar
fyrir heildarútkomu þar sem allt að
því dansandi ballettþokki og drama-
tísk tign skiptast á eins og ekkert sé
sjálfsagðara.
Osmo brást né heldur hér frekar
en áður. Blessunarlega laust við
nútískumótaðar tempóýkjur upp-
runahyggju fék verkið að njóta sín
til skáldlegrar fullnustu með m.a.
spennuþrunginni lágdýnamík, jafn-
vel þótt stöku sinni mætti fetta fing-
ur út í samtaka hrynskerpu
strengja, einkum í innkomum.
Sígildan vanda SÍ, er kostaði hér
hálfa stjörnu. Að öllu öðru leyti var
útkoman ómenguð angan eyrans.
Talnaband á fullu fjöri
Eldborg í Hörpu
Sinfóníutónleikarbbbbm
Kaija Saariaho: Ciel d’hiver (Vetrarhim-
inn; 2002/2013). James MacMillan:
Píanókonsert nr. 3, „Leyndardómar
ljóssins“ (2010). Beethoven: Sinfónía
nr. 3, „Hetjuhljómkviðan“. Jean-Yves
Thibaudet píanó; Sinfóníuhljómsveit
Íslands u. stj. Osmos Vänskäs.
Fimmtudaginn 23. maí 2019 kl. 19.30.
RÍKARÐUR Ö.
PÁLSSON
TÓNLIST
Píanisti Jean-Yves
Thibaudet.
Kvikmynd suðurkóreska leikstjór-
ans Bongs Joon-hos, Parasite eða
Sníkjudýr, hlaut Gullpálmann um
helgina, aðalverðlaun kvikmynda-
hátíðarinnar í Cannes sem lauk á
laugardag. Kvikmyndinni er á vef
breska ríkisútvarpsins, BBC, lýst
sem svartri gaman- og spennumynd
sem kanni núning milli ólíkra þjóð-
félagsstétta.
Hin fransk-senegalska Mati Diop
hlaut tímamótaverðlaun því hún
varð fyrst þeldökkra kvenleikstjóra
til að hljóta Grand Prix-verðlaunin á
hátíðinni sem eru talin jafngilda silf-
urverðlaunum. Þau hlaut Diop fyrir
Atlantics, dramatíska kvikmynd um
unga Senegala sem yfirgefa land sitt
í leit að betra lífi. Diop hafði áður
greint frá því hversu átakanlegt
henni þætti að fyrst nú, árið 2019,
væri kvikmynd eftir konu af afrísk-
um uppruna sýnd á hátíðinni en há-
tíðin hefur nú verið haldin í 72 skipti.
Önnur helstu verðlaun hlaut
bresk-bandaríska leikkonan Emily
Beecham sem besta leikkona fyrir
leik sinn í Little Joe, spænski leik-
arinn Antonio Banderas hlaut sömu
verðlaun í karlaflokki fyrir leik sinn í
Pain and Glory og verðlaun fyrir
besta handrit hlaut Céline Sciamma
fyrir Portrait of a Lady on Fire.
Verðlaun fyrir bestu leikstjórn hlutu
svo bræðurnir og kvikmyndaleik-
stjórarnir Jean-Pierre og Luc Dar-
denne fyrir Young Ahmed.
Þótt kvikmynd bandaríska leik-
stjórans Quentins Tarantinos, Once
Upon a Time in Hollywood, hefði
hlotið afar góðar viðtökur í Cannes
og einróma lof gagnrýnenda hreppti
hún engin verðlaun og fór Tarantino
því tómhentur heim.
Sníkjudýr hlaut pálmann
AFP
Gleði Bong Joon-ho með verðlaunin fyrir bestu kvikmynd sem hann hlaut
úr hendi formanns dómnefndar, Alejandros Gonzalez Inarritus.
 Parasite Bong
Joon-ho besta
kvikmyndin í að-
alkeppni Cannes