Morgunblaðið - 04.06.2019, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. JÚNÍ 2019
Viðhaldsvinna Íbúar í Hlíðahverfi í Reykjavík hafa eflaust margir glaðst yfir þeim stórvirku vinnuvélum sem þar eru nú, en verið er að sinna viðhaldi gatna og voru sumar orðnar ansi lúnar.
Hari
Þingmenn ríkis-
stjórnarinnar hafa tjáð
sig undanfarið í við-
tölum um orkupakka
þrjú, þeir telja sig vera
að fylgja vilja meiri-
hluta þjóðarinnar með
því að setja þrýsting á
að koma pakkanum í
gegn eins og þeir segja.
Það vekur þó furðu
þegar litið er til þeirra
skoðanakannana sem
gerðar hafa verið um orkupakkann
að þær sýna allar að meiri hluti er á
móti pakkanum en með honum. Það
sem þó vekur hvað mesta furðu eru
málefna- og stefnuskrár þessara
flokka fyrir síðustu alþingiskosn-
ingar.
Sjálfstæðisflokkurinn kom sér
beint að efninu í aðdraganda kosn-
inga 2017 með áherslunni „Sjálfstæð-
isflokkurinn hafnar frekara framsali
á yfirráðum yfir íslenskum orku-
markaði til stofnana Evrópusam-
bandsins“. Kjósendur bjuggust þar
með við því að flokkurinn stæði við
þessa áherslu en nú er ljóst að þing-
flokkurinn hefur farið í gjörólíka átt
og sækist nú stíft eftir framsali á rík-
isvaldi til stofnana ESB.
Það sama má segja um Framsókn-
arflokkinn, alger stefnubreyting hef-
ur orðið á stefnuskrá flokksins
„Framsókn vill ekki einkavæða
Landsvirkjun“ og „Framsókn hafnar
öllum hugmyndum um útflutning á
raforku um sæstreng“. Hvort
tveggja kemur á óvart, sérstaklega í
ljósi nýlegra frétta af fyrirtækinu
Atlantic Superconnection sem segir
að það sé komið fjármagn til að
leggja sæstreng og vegna orða Arn-
ars Þórs Jónssonar, héraðsdómara,
um að Alþingi geti ekki komið í veg
fyrir sæstreng, hafi fyrirtæki í
hyggju að leggja hann. Eins og
glöggir Íslendingar vita þá opnar sæ-
strengur fyrir öll ákvæði orkupakk-
ans er varða milliríkjaviðskipti með
orku og gerir Ísland jafnframt að
hluta af innri orkumarkaði Evrópu
með auknum líkum á að fjárfestar fái
augastað á Landsvirkjun og gerir þá
kröfu að hún selji frá sér virkjanir og
minnki markaðshlutdeild sína.
Vinstri græn álykta jafnframt
gegn sæstreng en það
er þó ekki það eina, þau
vilja hætta sölu á orku
til stóriðjunnar til að
koma í veg fyrir fleiri
virkjanir þegar orku-
þörf landsins eykst. Það
er undarlegt svo ekki sé
meira sagt að lesa má á
vefsíðu Orkustofnunar
að búið er að gefa út 11
rannsóknar- og virkj-
analeyfi frá kosningum.
Þegar að auki hafa bor-
ist fréttir af fjórum
fyrirtækjum sem hafa hug á að reisa
vindmyllur á Íslandi, eitt fyrirtæki á
Hróðnýjarstöðum sem á að telja 24
vindmyllur, eitt fyrirtæki í Garpdal
með 35 vindmyllum og auk þeirra eru
það Zephyr, í eigu norskra sveitar-
félaga og fylkja, og írska fyrirtækið
EMPower sem sjá fyrir sér að beisla
íslenska vindinn. Þessar fram-
kvæmdir stinga í stúf við náttúru-
áhuga græna flokksins, sérstaklega
þegar horft er til þeirrar staðreyndar
að sjónræn áhrif af vindmyllunum 24
á Hróðnýjarstöðum séu áætluð 40
km frá framkvæmdasvæði. Jafn-
framt er það enn furðulegra að
vinstri græn skuli í málefnaskrá sinni
tala af áhuga um vindmyllur sem
orkugjafa og virðast þá líta framhjá
þeim áhrifum sem þær kunna að hafa
á ásýnd náttúru landsins.
Þegar allt kemur til alls er alveg
ljóst að ríkisstjórnarflokkarnir ganga
ekki einvörðungu gegn afstöðu kjós-
enda landsins og því sem fram kom í
stefnuskrám flokkanna fyrir kosn-
ingar er varðar orkupakkann. Þeir
ganga jafnframt gegn samþykktum
og ályktunum sem þeirra eigin
flokksmenn hafa sett fram. Þegar bú-
ið er að álykta um málefni er eðlilegt
að þingflokkarnir fylgi þeirri stefnu.
Ef ekki, hvaða þýðingu hefur það þá
fyrir flokkana að hafa virka og
áhugasama grasrót?
Eftir Önnu Kol-
brúnu Árnadóttur
» Þeir ganga jafnframt
gegn samþykktum
og ályktunum sem
þeirra eigin flokksmenn
hafa sett fram.
Anna Kolbrún
Árnadóttir
Höfundur er þingmaður Miðflokksins.
Hvað kom fyrir?
Á yfirstandandi lög-
gjafarþingi hafa verið
lögð fram tvö frum-
vörp af hálfu sjávar-
útvegs- og landbún-
aðarráðherra tengd
fiskeldi. Annars vegar
frumvarp til laga um
breytingu á ýmsum
lagaákvæðum sem
tengjast fiskeldi
(áhættumat erfða-
blöndunar, úthlutun
eldissvæða, stjórnvaldssektir o.fl.),
647. mál og hins vegar frumvarp um
töku gjalds vegna fiskeldis í sjó og
fiskeldissjóð, 710. mál. Atvinnuvega-
nefnd Alþingis hefur sent frá sér
nefndarálit og breytingartillögur í
kjölfarið þar sem lítið sem ekkert
tillit er tekið til þeirra sjónarmiða
sem fram koma í umsögnum Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga sem
unnar voru í nánu samráði við stjórn
Samtaka sjávarútvegssveitarfélaga.
Fiskeldi sem atvinnugrein er
byggðamál, uppbygging á tilteknum
land- og hafsvæðum er skipulagsmál
og væntingar um tekjur af starfsem-
inni er efnahagsmál. Snertifletir við
þau sveitarfélög sem um ræðir eru
því fjölbreyttir og hagsmunir einnig.
Samtök sjávarútvegssveitarfélaga
hafa mótað metnaðarfulla stefnu
varðandi málaflokkinn sem ýtir und-
ir þau markmið að rannsóknir á
áhrifum fiskeldisstarfsemi á lífríki
og samfélag verði auknar og að þau
tækifæri sem felast í auknu fiskeldi
á sjálfbærum grunni verði nýtt.
Einnig að ríki og sveitarfélög séu
meðvituð um að sjálfbær þróun í
fiskeldi byggist á jafnvægi milli
efnahagslegra, samfélagslegra og
umhverfislegra þátta. Mikilvægt er
að litið sé markvisst til allra þessara
þátta í opinberri stefnumörkun,
laga- og reglusetningu. Þá leggja
samtökin áherslu á reglulegt, stað-
bundið eftirlit með greininni og að
tekjustofnar sveitarfélaga af
atvinnustarfsemi í sjó, allt að einni
sjómílu út frá grunnlínu landhelg-
innar, verði skilgreindir í samráði
við sjávarútvegssveitarfélög. Þannig
verður auðveldara fyrir sveitarfélög,
þar sem fiskeldi hefur haslað sér
völl, að laga samfélagslega upp-
byggingu að örum
vexti atvinnugrein-
arinnar. Til að ná þess-
um markmiðum telja
samtökin m.a. að
tryggja þurfi sveit-
arfélögum tekjur af
reitanýtingu í sjó og
jafnframt að þeim
verði tryggð nauðsyn-
leg áhrif á haf- og
strandsvæðaskipulag.
Auka þarf forræði
þeirra og tryggja um
leið nauðsynlega tekju-
stofna.
Markmið fyrra frumvarpsins er
að styrkja lagaumgjörð stjórnsýslu
fiskeldis þannig að atvinnugreinin
verði öflug og sjálfbær með þróun
og vernd lífríkis að leiðarljósi. Til-
gangur síðara frumvarpsins er að
tryggja ríkissjóði beint endurgjald
vegna nýtingar hafsvæða í íslenskri
lögsögu sem geti jafnframt staðið á
móti kostnaði ríkisins við stjórn-
sýslu. Í kringum gjaldtökuna verði
stofnaður sérstakur fiskeldissjóður
sem gert er ráð fyrir að muni njóta
framlaga af fjárlögum sem svari til
þriðjungs tekna af því gjaldi sem
ráðgert er að heimtist í ríkissjóð
verði frumvarpið að lögum.
Í 7. grein frumvarpsins segir:
„Stjórn Fiskeldissjóðs skal árlega
auglýsa eftir umsóknum frá sveitar
félögum um styrki úr sjóðnum til
verkefna sem eru til þess fallin að
byggja upp innviði og þjónustu á
þeim svæðum þar sem fiskeldi í
sjókvíum er stundað.“ Samtökin
voru gagnrýnin á þetta fyrirkomu-
lag sem að þeirra mati er til þess
fallið að etja sveitarfélögunum sam-
an og láta þau keppast um úthlutun.
Meirihluti atvinnuveganefndar hef-
ur hins vegar bent á í nefndaráliti
sínu að fyrirhuguð gjaldtaka er fyrir
afnot af hafsvæði sem liggi utan
umráðasvæðis sveitarfélaganna.
Segir svo einnig í nefndaráliti meiri-
hlutans: „Sveitarfélögin eru því ekki
svipt réttindum og ekki vegið að
sjálfstæði þeirra.“
Hér kveður við kunnuglegan tón.
Enn á ný munu sveitarfélög af
landsbyggðunum eiga allt undir því
að ná eyrum embættismanna, að öll-
um líkindum í Reykjavík, og sann-
færa þá um að sú innviðauppbygg-
ing sem stefnt er að á hverjum stað
fyrir sig sé réttlætanleg og á ein-
hvern hátt frambærilegri en hjá
næsta nágranna. Kjörnum fulltrú-
um sem sitja í umboði kjósenda á
hverju svæði fyrir sig er ekki treyst-
andi til að meta og ráðstafa fé til
uppbyggingar innviða og þjónustu.
Að áliti Samtaka sjávarútvegs-
sveitarfélaga eru það haldlítil rök að
gjaldtökunni sé ætlað að standa
undir kostnaði ríkisins við stjórn-
sýslu málaflokksins. Fyrirtæki í
greininni greiða nú þegar fyrir
starfsleyfi, rekstarleyfi og þjónustu-
gjald til Matvælastofnunar og
Umhverfisstofnunar auk hefðbund-
inna gjalda s.s. tekjuskatt og virð-
isaukaskatt. Þá er einnig greitt fyrir
mat á umhverfisáhrifum, í umhverf-
issjóð sjókvíaeldis og gjöld tengdum
mannauði fyrirtækjanna, s.s tekju-
skattur, tryggingagjald og útsvar.
Aðferðafræðin verður sú, eins og
svo oft áður, að ýtt verður undir
ágreining meðal sveitarfélaga í stað
þess að fjármunirnir renni til þeirra
sveitarfélaga þar sem áhrifa af upp-
byggingu í fiskeldi mun gæta í hlut-
falli við frá hvaða svæðum tekjur
Fiskeldissjóðs koma. Samtök
sjávarútvegssveitarfélaga leggja
áherslu á að gjaldtaka af fiskeld-
ismannvirkjum í strandsjó verði
með sambærilegu móti og gjaldtaka
af fasteignum á landi og að sveitar-
félögum verði þar með tryggður
sjálfstæður tekjustofn af fiskeldis-
starfsemi. Samtökin benda jafn-
framt á að með frumvarpinu er farið
gegn tillögum auðlindastefnu-
nefndar frá 2011 og starfshóps um
fiskeldi frá 2017 sem lagði til að 85%
af auðlindagjaldi renni til uppbygg-
ingar á innviðum á þeim svæðum
sem nýtast við uppbyggingu fisk-
eldis.
Eftir Gauta
Jóhannesson » Fiskeldi er umdeilt.
Samtök sjávar-
útvegssveitarfélaga
hafa kappkostað að
nálgast málið af yfirveg-
un og sanngirni.
Gauti
Jóhannesson
Höfundur er sveitarstjóri í Djúpa-
vogshreppi og formaður stjórnar
Samtaka sjávarútvegssveit-
arfélaga.
gauti@djupivogur.is
Fiskeldi og sveitarfélögin