Neyslukönnun - 01.07.1993, Síða 11
Neyslukönnun 1990
9
þj óðskrá. Þátttakendur urðu allir sem voru á heimili þess sem
dreginn var út, án tillits til heimilisgerðar eða fjölda
heimilismanna.
Heimili: Þeir sem bjuggu undir sama þaki og höfðu
sameiginlegt heimilishald á meðan á neyslukönnun stóð.
Höfuðborgarsvæði: Reykjavík, Kópavogur, Hafnar-
fjörður, Seltjarnarnes, Garðabær, Mosfellsbær og Bessa-
staðahreppur.
Kaupstaðir og bæir: Öll sveitarfélög með kaupstaðar- og
bæjarréttindi önnur en þau sem teljast til höfuðborgar-
svæðisins.
Önnur sveitarfélög: Sveitarfélög sem eru ekki með
kaupstaðar- eða bæjarréttindi.
Heimilisgerð: Tegund heimilis sem ræðst af fjölda, aldri
og innbyrðis tengslum heimilismanna. I þessari neyslukönnun
er heimilum skipt í fimm flokka. Allir flokkar, að undan-
skildum einum, eiga við fjölskyldur. 1 fimmta flokknum
þurfa tengsl heimilismanna ekki að vera fjölskyldutengsl, en
geta verið það. Með fjölskyldutengslum er átt við hjúskapar-
eða blóðtengsl milli heimilismanna.
Barn: Einstaklingur 19 ára og yngri sé hann sonur eða
dóttir húsráðenda, búi hjá þeim og hafi ekki eigin fjölskyldu
á framfæri sínu. Skilgreining á barni er hér aðeins önnur og
víðtækari en almennt gerist.
Aðalfyrirvinna: Heimilismaður sem hefur hæstar tekjur
árið 1990, samkvæmt skattframtali 1991.
Atvinna: Starf aðalfyrirvinnu heimilis.
Þátttakendur: Allir heimilismenn á þeim heimilum sem
voru valin sbr. skilgreiningu á úrtaki.
Tekjur: Heildartekjur heimilis, þ.e. tekjur allra
heimilismanna, eins og þær birtast á skattframtali ársins 1991
fyrir tekjuárið 1990 (tekjuskattsstofn). Ekki er tekið tillit til
greiddra skatta til ríkis eða sveitarfélaga né bótagreiðslna
tengdum þeim frá ríkinu. Hér er því ekki um ráðstöfunartekjur
að ræða heldur einungis þær tekjur sem eru taldar fram til
skatts.
Neysla: Utgjöld heimilis í krónum vegna kaupa á vörum
og þjónustu til heimilishalds, umreiknuð til heils árs. Ekki eru
taldar með vörur sem framleiddar eru á heimilinu eða fengist
hafa gefins. I þessum útgjöldum eru ekki taldir með greiddir
skattar til ríkis og sveitarfélaga, framlög í lífeyrissjóði, kaup
á fasteignum eða sparnaður.
3. Framkvæmd
3. Conduct ofthe Survey
3.1 Þýðiogúrtak
ídesember 1989 vartekiðtilviljanakennt úrtak995 mannaúr
þeim sem voru á þjóðskrá, bjuggu á Islandi og voru 70 ára og
yngri. Um mitt ár 1990 var síðan tekið 940 manna aukaúrtak
háð sömu skilyrðum. Skyldi könnunin taka til allra sem voru
á heimili þess sem kom í úrtakið. Heildarúrtakið varð því
1935 heimili og heimilismenn á þeim.
3.2 Svörun
Af 1935 heimila úrtaki samþykktu 1019 að taka þátt í
könnuninni, 620 neituðu, ekki náðist í 251, en 45 féllu út af
öðrum orsökum svo sem vegna þess að fulltrúi heimilisins
sem var dreginn úr þjóðskrá, dvaldist erlendis, var veikur eða
hafði látist. Af þeim 1019, sem upphaflega samþykktu að
takaþáttíkönnuninni,skiluðu790heimilinothæfumsvörum.
Astæður fyrir því að ekki fengust svör nema frá 790 hei milum
af þeim 1019, sem samþykktu að taka þátt í könnuninni, geta
verið margvíslegar. Aðalástæðan var samt eflaust sú að
könnunin gerði miklar kröfur til þátttakenda án þess að þeir
fengju greitt fyrir þá vinnu sem þeir lögðu á sig. Því var
eðlilegt að ýmsir heltust úr lestinni. Þrátt fyrir þessi afföll
hafa þátttakendur í neyslukönnun Hagstofunnar aldrei verið
fleiri en í könnuninni 1990.
Alls svöruðu því 790 heimili sem er 40,8% úrtaksins og
41,8% endanleg svörun þegar frá eru talin heimili þeirra sem
dvöldu erlendis, voru veikir eða látnir þegar könnunin var
gerð.
3.3 Gagnasöfnun
Heimilum, sem lentu í úrtakinu, var sent bréf frá Hagstofunni
þar sem könnunin var kynnt. Þar var tekið fram að starfsmaður
Hagstofunnar myndi hringja fljótlega til þess að biðja
heimilismenn að taka þátt í könnuninni. Urtakinu var skipt
niður á 26 tveggja vikna tímabil. Hvert heimili fékk sent bréf
viku áður en starfsmaður Hagstofunnar hringdi til þess að
grennslast fyrir um hvort heimilismenn hefðu áhuga á að taka
þátt í könnuninni. Bréfið var yfirleitt stílað á fjölskyldu-
móður (væri hún til staðar á heimilinu) þar sem reynsla fyrri
neyslukannana hefur sýnt að þær sjá yfirleitt um búreikn-
ingshald. Þær voru því yfirleitt tengiliður Hagstofunnar við
heimilið. Ef það búreikningstímabil, sem heimilinu var ætlað,
hentaði ekki, var heimilinu úthlutað öðru tímabili sem betur
hentaði. Ef heimili samþykkti að vera með í könnuninni, var
tengilið heimilisins (yfirleitt fjölskyldumóður) sent
búreikningshefti ásamt leiðbeiningum, í vikunni áður en hið
eiginlega búreikningtímabil hófst, en það stóð alltaf frá
mánudagsmorgni til sunnudagskvölds. Haft var samband
símleiðis 1-2 kvöldum áður en búreikningshaldið hófst og
farið yftr helstu leiðbeiningar með þeim aðila innan heimilisins
sem tók að sér að færa búreikninginn, sem eins og áður segir
var í flestum tilfellum fjölskyldumóðirin. Aftur var haft
samband við tengiliðina nokkrum dögum eftir að
búreikningshaldið hófst, til að vera þeim innan handar ef
einhver vafaatriði hefðu komið í ljós í sambandi við færslu
búreikningsins. Mikillar nákvæmni var krafist við
búreikningshaldið. Öll útgjöld allra heimilismanna voru skráð
daglega og þurfti að skrá hverja tegund vöru og þjónustu
sérstaklega, stutta lýsingu, magn og verð. Að loknu tveggja
vikna búreikningstímabili sendu þátttakendur búreiknings-
heftið til Hagstofunnar.
I seinni hluta könnunarinnar voru þátttakendur beðnir um
upplýsingar um tiltekin veigamikil útgjöld heimilisins yfir
þriggja mánaða tímabil. Þannig gáfu þeir sem fært höfðu