Fréttablaðið - 27.11.2019, Blaðsíða 46

ÞETTA ER AUÐVITAÐ Í
GRUNNINN ÖRLAGA-
SAGA ÍSLENDINGS EN LÍKA SAGA
UM MENNINGARVERÐMÆTI, UM
SAMBLAND ÞEIRRAR ÁSTRÍÐU
OG ÞEIRRA KAPÍTALÍSKU HVATA
SEM RÁÐA STÖÐU SLÍKRA
VERÐMÆTA Í SÖGU HVERRAR
ÞJÓÐAR.
Sagan er atburðadrifin fremur er karakterstúdía, segir Sigrún. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
Dellu ferðin er ný skáldsaga eftir Sig-r únu Pálsdóttur. S a g a n g e r i s t á árunum 1896-1897 og aðalpersónan er
Sigurlína sem verður landf lótta.
Íslenskur forngripur í eigu Metro-
politan-safnsins í New York kemur
einnig mjög við sögu.
Þar sem Sigrún er sagnfræðingur
að mennt liggur beinast við að
spyrja hana hvort söguefnið eigi
sér stoð í íslenskum raunveruleika.
„Þessi saga er skáldskapur, full-
kominn uppspuni en þó nokkuð
vandlegur reistur á sögulegum
heimildum Hún gerðist því ekki í
raun og veru en hún gæti vel hafa
gerst. Sagan hefst í Landshöfð-
ingjahúsinu við Lækjargötu þar sem
boðað hefur verið til samdrykkju
nokkurra reykvískra valdamanna.
Efni þessa fundar er Sigurlína, sögu-
hetja bókarinnar, og nærri þúsund
ára gamall forngripur sem hafði þá
nýlega komist í eigu Metropolitan-
safnsins í NewYork. Og með þessum
fundi hefst saga þessarar stúlku
sem auk þess að sjá um heimili
fjölskyldu sinnar við Vesturgötu
í Reykjavík er skrifari föður síns,
Brands Jónssonar fræðimanns, sem
á tíma sögunnar hefur tímabundna
umsjón með Forngripasafninu í
Reykjavík á efri hæð Alþingishúss-
ins. Sigurlína er því vægast sagt
störfum hlaðin og hana dreymir
um að komast í burtu frá heimili
sínu, mest þó til útlanda. Og einn
dag kemur tækifærið upp í hendur
hennar og hún siglir af stað til New
York. Eiginlega í skjóli nætur.“
Á sér ekki beina fyrirmynd.
„Karakterinn er tilbúningur án
fyrir myndar en segja má að kveikj-
an að sögunni sjálfri sé bréfaskipti
Sigríðar Magnússon og fyrsta for-
stöðumanns The Met varðandi sölu
á þjóðbúningasilfri um aldamótin
1900. Ýmislegt varð til þess að ég
hvarf frá þeim rannsóknum og tók
þá ákvörðun að breyta 75 ára gam-
alli Sigríði í 25 ára gamla Sigurlínu,
og 19. aldar silfri í jarðfundinn forn-
grip frá 11. öld. Svona spillir skáld-
skapurinn sagnfræðingi! Annars
eiga þessar tvær konur ekki annað
sameiginlegt en samskipti við þetta
sögufræga listasafn í New York.“
Um embættismennina í bókinni,
sem koma ekki fram undir nafni,
segir Sigrún: „Þarna er landshöfð-
ingi, sem getur auðvitað bara verið
einn maður á þessum tíma en ég fer
þó varlega með hann, teikna hann
upp eiginlega bara eins og sagan
hefur gert. Og hinir samdrykkju-
mennirnir enduróma bara raddir
og hugmyndir tímans. Ég er mjög
viðkvæm fyrir einhverju sem telst
á mörkum skáldskapar og sagn-
fræði, í mínum huga eru þetta tvær
aðskildar greinar, og ég gæti til
dæmis aldrei skrifað skáldsögu um
raunverulegar sögulegar persónur.
Í Delluferðinni koma flestar slíkar
bara undir nafni, og þá í aukahlut-
verki.“
Delluferðin er ekki löng bók,
180 blaðsíður, en Sigrún var þrjú
ár að vinna hana og lagðist í mikla
rannsóknarvinnu. „Þegar maður
skrifar skáldsögu, jafnvel þótt hún
gerist í samtímanum, þá kostar
það alltaf heilmikið grúsk. Í sögu
sem gerist á fyrri öldum er rann-
sóknarvinnan auðvitað meiri og
markmið um nákvæmni hinnar
sögulegu umgjörðar getur orðið
að þráhyggju. En það veitir manni
bara svo miklu meiri gleði að
spinna þráðinn ef efnið er ekta, og
þá skiptir engu máli hvort um er
að ræða almennar lýsingar á borg-
arumhverfi eða herbergjaskipan í
einni byggingu.“
Melódramatík í öllum
„Í Delluferðinni má finna ýmsa
þræði. Þetta er auðvitað í grunn-
inn örlagasaga Íslendings en líka
saga um menningarverðmæti, um
sambland þeirrar ástríðu og þeirra
kapítalísku hvata sem ráða stöðu
slíkra verðmæta í sögu hverrar
þjóðar. Og sagan er atburðadrifin
fremur er karakterstúdía. Kannski
varð hún þannig af því að ég lenti
með Sigurlínu í þessum hrærigraut
mannlegrar tilveru sem neðri hluti
Manhattan var á þessum tíma. Eftir
á að hyggja finnst mér þó að þessi
ýkjukennda atburðarás hafi ein-
mitt átt sinn þátt í að ljá persónum
hennar líf, því hún gerir söguna
svolítið melódramatíska. Og meló-
dramatík, hvað sem mönnum kann
að finnast um slík stílbrigði, er mjög
fínt element í persónusköpun. Því
við erum öll svolítið melódramatísk
inn við beinið. Sér í lagi þegar vandi
okkar er lítill.“
Minjar og melódrama
Aðalpersónan í nýrri skáldsögu Sigrúnar Pálsdóttur, sem
gerist á árunum 1896-1897, er Sigurlína sem verður landflótta.
Dansarar á æfingu. FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI
Ballett
Tsjajkovskí: Svanavatnið.
Hátíðarballettinn í St. Pétursborg
og Sinfóníuhljómsveit Íslands.
Stjórnandi: Vadim Nikitin
Danshöfundar: Marius Petipa og
Lev Ivanov.
Aðalhlutverk: Nikita Moskalets,
Irina Khandazhevskaya, Anton
Bashmakov og Sergey Dubrovin.
Eldborg í Hörpu
föstudaginn 22. nóvember
Ballett er vinsæll hjá ungum krökk-
um, stúlkum aðallega. Á undan sýn-
ingunni á Svanavatninu eftir Tsjajk-
ovskí í Hörpu á föstudagskvöldið
mátti sjá margar litlar telpur með
balletthnút í hárinu, og eftirvænt-
ingin skein úr andlitunum. Þarna var
ævintýri að fara að gerast. Eða hvað?
Svanavatnið er byggt á sögunni
um prinsessuna Odette sem vondur
galdramaður breytir í svan, en hún er
samt alltaf í mannsmynd á næturnar.
Sigfried prins uppgötvar hana í ljósa-
skiptunum og verður ástfanginn af
henni. Hún segir honum að ef hann
heiti henni ævarandi tryggð, verði
álögunum létt, en galdramaðurinn
villir um fyrir honum og sagan endar
illa.
Verkið var sett upp af Hátíðar-
ballett Pétursborgar, hinum sama
og setti upp Hnotubrjótinn í fyrra,
sem var dásamleg sýning. Sinfóníu-
hljómsveit Íslands í Eldborg spilaði
stórkostlega tónlistina og Vadim
Nikitin stjórnaði. Það merkilega er
að ballettinn sló ekki í gegn fyrr en
að tónskáldinu látnu, tónlistin þótti
svo fyrirferðarmikil og nýstárleg. Á
þessum tíma var ballettónlist svip-
lítil, ef ekki stöðnuð, en Tsjajkovskí
heillaðist af ballettinum og samdi
átakamikla, ástríðuþrungna tónlist.
Í dag er hún meðal öndvegisverka
tónbókmenntanna.
Máttlaus hljómsveitarstjórn
Sýningin var að mörgu leyti glæsileg.
Sviðsmyndin var að vísu nokkuð flöt
og mun litlausari en í fyrra. Dansar-
arnir voru hins vegar afar f linkir,
þeir svifu um sviðið í fallegum bún-
ingum, hreyfingarnar voru prýði-
lega samhæfðar og mörg hópatriðin
aðdáunarverð. Aftur á móti náði
sagan sjaldnast neinu flugi, og má
m.a. kenna þar um máttlítilli hljóm-
sveitarstjórn Nikitins. Honum tókst
aldrei að magna upp áhrifamikla
stígandi. Tónlist Tsjajkovskís ein-
kennist af glæsileika og snörpum
andstæðum, hrífandi laglínum og
spennuþrungnum hápunktum, en
þeir skiluðu sér seint. Tæknilega séð
var hljómsveitarleikurinn þó yfir-
leitt góður, helst mátti finna að ein-
leiksfiðlunni, sem var með heldur
miklu víbratói og virkaði því ansi
einkennilega heilt yfir.
Á sýningunni var alltaf verið að
klappa á milli atriða, sem er auð-
vitað eðlilegt, en hér var útkoman
eins og verkið væri ekki annað en
samansafn af skrautatriðum. Sjálf
sagan lifnaði ekki við, dramað og
sársaukinn var ekki fyrir hendi í
leiknum, það var aldrei neitt flæði.
Þetta var fyrst og fremst tækni og
yfirborðsmennska, fremur en inni-
hald. Manni var því slétt sama um
meinleg örlög elskendanna, töfrana
einfaldlega vantaði. Jónas Sen
NIÐURSTAÐA: Yfirborðsleg sýning sem
átti sín augnablik, en var býsna flat-
neskjuleg þegar á heildina er litið.
Svanavatnið náði ekki flugi
Kolbrún
Bergþórsdóttir
kolbrunb@frettabladid.is
ÁRA
AFMÆLI
LSR
MORGUNVERÐARFUNDUR Á MORGUN
Í tilefni af 100 ára afmæli LSR verður opinn
morgunverðarfundur afmælisdaginn
28. nóvember á Hilton Reykjavík Nordica.
Morgunverður byrjar kl. 08:00,
dagskrá hefst kl. 08:15 og lýkur kl. 10:00.
Skráðu þig á www.lsr.is
2 7 . N Ó V E M B E R 2 0 1 9 M I Ð V I K U D A G U R22 M E N N I N G ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
MENNING
2
7
-1
1
-2
0
1
9
0
5
:1
1
F
B
0
5
6
s
_
P
0
5
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
4
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
0
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
1
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
4
5
7
-B
F
E
4
2
4
5
7
-B
E
A
8
2
4
5
7
-B
D
6
C
2
4
5
7
-B
C
3
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
5
B

F
B
0
5
6
s
_
2
6
_
1
1
_
2
0
1
C
M
Y
K