Fréttablaðið - 18.05.2019, Qupperneq 44

Útgefandi: Torg ehf Veffang: frettabladid.isÁbyrgðarmaður: Kristín Þorsteinsdóttir Sölumaður auglýsinga: Atli Bergmann, atli@frettabladid.is, s. 550 5657,
Verslað á nýjum róluvelli í Hlíðunum í Reykjavík 1965. LJÓSMYNDARI INGI-
MUNDUR MAGNÚSSON/LJÓSMYNDASAFN ÍSLANDS Í ÞJÓÐMINJASAFNI
Ásfríður Ásgrímsdóttir með vinkonum 1918. LJÓSMYND EFTIR SIGRÍÐI ZOËGA/LJÓSMYNDASAFN ÍSLANDS Í ÞJÓÐMINJASAFNI
Tvær konur í Reykjavík 1918.
Jakobína Arinbjarnardóttir er
skrifuð fyrir myndinni. LJÓSMYNDARI
SIGRÍÐUR ZOËGA/LJÓSMYNDASAFN ÍSLANDS
Í ÞJÓÐMINJASAFNI
Hátíð á Álfa-
skeiði í Hruna-
mannahreppi
1965. LJÓSMYND-
ARI ÞORVALDUR
ÁGÚSTSSON/
LJÓSMYNDASAFN
ÍSLANDS Í ÞJÓÐ-
MINJASAFNI
Byggðasafn Árnesinga er með grunnsýningu sína í tveimur húsum á Eyrarbakka, í
Húsinu og í Kirkjubæ, og hefur
umsjón með Sjóminjasafninu á
Eyrarbakka. Söfnin eru vel í sveit
sett í hinum forna höfuðstað
Suðurlands. Byggðasafn Árnesinga
og Sjóminjasafnið á Eyrarbakka
varðveita um 7.000 ljósmyndir
og er hluti þeirra á sýningum.
Það býr svo vel að varðveita ljós-
myndir danskra gesta í Húsinu á
Eyrarbakka, þeirra Oline Lefolii og
Agnesar Lunn, sem sýna mann-
lífið á Eyrarbakka frá 1890 til
1912. Ljósmyndir þessara tveggja
dönsku kvenna gefa einstaka sýn
á mannlífið í íslenskum kaupstað
í kauptíð við aldamótin 1900 og
lífið á kaupmannssetrinu. Þær fóru
líka í ferðalög út fyrir Eyrarbakka
og voru með myndavélarnar í far-
teskinu auk þess sem teknar voru
ljósmyndir af fólki að störfum.
Rúmri öld síðar er þetta horfinn
heimur sem við getum fræðst um
á áhugaverðum söfnum á Eyrar-
bakka.
Ein mynd sem gefur skarpa
sýn á atvinnuhætti er á grunn-
sýningu í Húsinu. Ullin var stærsti
liður í afkomu almennings í
gamla bændasamfélaginu og var
aðalsöluvara bænda ásamt fiski.
Oft réð ullin því hvar bændur
versluðu og komið var með hana
frá sveitabæjunum í hærusekkjum
úr hrosshári til verslunar. Kaup-
mannsfrúin og ljósmyndarinn
Oline Lefolii brá sér einn sumar-
daginn upp á loft í ullarhúsinu sem
var einn hluti af húsaþyrpingu
sem nefndist Vesturbúðin og hýsti
stórverslun danska kaupmannsins
Lefoliis á Eyrarbakka. Þar ljós-
myndaði hún fólk að störfum.
Þetta hefur verið um 1910 á blóma-
skeiði verslunar á Eyrarbakka.
Ljósmyndin sýnir fólk, konur og
karla við að flokka ull. Bændurnir
komu með hana grófflokkaða til
verslunarinnar og var hún vigtuð á
stórri vog. Á ullarloftinu var unnið
að því að fínflokka og hreinsa
ullina og setja í stóra ullarbala sem
fluttir voru til skips sem beið á
hafnarlæginu fyrir utan. Þennan
vettvang ljósmyndaði kaup-
mannsfrúin Oline Lefolii og fangar
þannig strit alþýðunnar á Eyrar-
bakka við störf.
Ull flokkuð í Vesturbúðinni á Eyrarbakka
Mynd af myndinni mögnuðu sem
Oline Lefolii tók í kringum 1910.
Myndin er sýnd
ásamt ullar-
voginni stóru og
ullarsekkjum.
Vogin og sekk-
irnir væru
fátæklegri og
segðu minna ef
ljósmyndin væri
ekki til staðar.
Það er erfitt fyrir nútíma-fólk að ímynda sér lífið án ljósmynda, svo samofin er
ljósmyndin orðin tilveru mann-
fólksins aðeins 180 árum eftir að
ljósmyndatæknin var fundin upp.
Hver og einn einstaklingur á sitt
ljósmyndasafn en þjóðin sjálf á
líka sitt myndasafn.
Heitið minnir okkur á að þetta
er myndasafn þjóðarinnar. Mörg
söfn á vegum sveitarfélaga eða
héraða hófu að safna ljósmyndum
eftir miðbik 20. aldar ýmist á
byggðasöfnum eða skjalasöfnum.
Þannig að einstakir landshlutar
eða bæir geta líka státað af sínum
myndasöfnum. Enginn safnkostur
hefur vaxið jafn hratt í söfnum
landsmanna síðasta áratug og ljós-
myndir. Sú þróun er ekki bundin
við Ísland heldur er alþjóðleg.
Það má spyrja sig til hvers þjóð-
in þurfi að eiga sitt myndasafn.
Hvaða hlutverki þjónar slíkt safn?
Slíkt safn geymir okkar sameigin-
lega myndheim. Sá myndheimur
er býsna víðfeðmur og tekur til
allra þeirra ólíku þátta sem móta
lífið í landinu og sambúð okkar
við landið en líka til íbúanna
sjálfra og daglegs lífs þeirra.
Kannski koma fólki fyrst í
huga sögulegir viðburðir í lífi
þjóðarinnar. Í fyrra minntumst við
ýmissa atburða sem tengdust árinu
1918; sambandslaga, frostavetrar,
spænsku veikinnar og Kötlugoss.
Þó að myndakostur frá þessum
atburðum sé mjög takmarkaður
er það þó í gegnum hann sem við
komumst í mest návígi við þá. Í
huga okkar mótast mynd af þeim
lituð af ljósmyndunum. Í þeirri
upprifjun kom á óvart að sjá fjöl-
breytni í lífi og klæðnaði fólks sem
þá byggði Reykjavík sem reyndist
svo órafjarri þeirri einsleitu mynd
sem við höfum gert okkur af
þessum tíma.
Við getum líka velt því fyrir
okkur hvernig byggð hefur þróast
í landinu síðan ljósmyndaöldin
rann upp. Í gegnum ljósmyndir
getum við rakið þróun þéttbýlis-
byggðar og húsakosts til lands og
sjávar. Hvernig húsakostur í
Mikið heimildargildi
Þessi ljósmynd er á grunnsýningu
Byggðasafns Árnesinga í Húsinu á
Eyrarbakka. Þar er hún sýnd ásamt
ullarvoginni stóru og ullarsekkjum.
Vogin og sekkirnir væru fátæk-
legri og segðu minna ef ljósmyndin
væri ekki til staðar. Á sýningum
safnanna á Eyrarbakka gegna
ljósmyndir stóru hlutverki. Þær
víkka sjóndeildarhringinn, útskýra
gjarnan samhengi safngripa og
varpa betra ljósi á sýningatexta.
Lýður Pálsson
Elsta ljósmyndasafnið
er í Þjóðminjasafninu
Árið 1908 var byrjað að safna ljósmyndum í
Þjóðminjasafni Íslands og það er elsta ljósmyndasafn
landsins. Myndasafnið hefur fengið það virðulega heiti
Ljósmyndasafn Íslands í Þjóðminjasafni.
sveitum hefur breyst með aukinni
velsæld og vaxandi bústofni og
þéttbýlið teygt úr sér fyrir víkur,
út á tanga og upp til fjalla. En líka
hvernig byggð hefur hopað og virt
fyrir okkur blómleg býli til sveita
sem nú heyra sögunni til eða þétt-
býlisstaði sem hættu að vaxa.
Alveg frá því að ljósmyndin barst
til landsins voru ljósmyndir af fólki
aðalmyndefnið. Fólk langaði til
að eiga af sér mynd og á langri ævi
var kannski bara farin ein ferð til
ljósmyndara. Portrettmyndin varð
minnisgripur fyrir það sjálft, vini
þeirra og ættingja en líka hina sem
á eftir komu. Sjálfsmyndaöldin sem
við lifum á var enn langt undan.
Ljósmyndasafn Íslands í Þjóð-
minjasafni er ekki bara að safna
myndum til að varðveita til fram-
tíðar heldur líka til almennrar
miðlunar. Kjarni myndasafnsins
er skráður í skráningarkerfi sem er
opið á netinu. Slóðin til að skoða
hvað þar er varðveitt er www.
sarpur.is. Þar eru skráðar um
925.000 myndir úr Ljósmyndasafni
Íslands í Þjóðminjasafni og yfir
115.000 þeirra eru með stafrænni
mynd. Þannig er stærsta sýningin
í Þjóðminjasafni í vefheimum.
Ásókn almennings í landinu í að
sjá og eignast myndir af ættingjum
sínum og einnig sérfræðinga,
sem vinna að verkefnum í útgáfu,
kvikmyndum, húsavernd og ýmsu
öðru, vitnar um lifandi áhuga á
ljósmyndaarfinum.
Inga Lára Baldvinsdóttir
2 KYNNINGARBLAÐ 1 8 . M A Í 2 0 1 9 L AU G A R DAG U RSAFNABLAÐIÐ