Morgunblaðið - 09.09.2019, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 9. SEPTEMBER 2019
Íslendingareiga gríðar-lega mikið
undir því hvernig
gengur í sjávar-
útvegi og er ekki
ofmælt að sjávar-
útvegurinn sé undirstöðu-
atvinnugrein hér á landi. Aðrar
greinar skjóta upp kollinum og
geta orðið umsvifamiklar og
mikilvægar, en þar er fjarri því
sama reynslan og stöðugleikinn
og í sjávarútveginum að þessu
leyti. Skemmst er að minnast
þess þegar fjármálastarfsemi
átti að verða allri annarri starf-
semi þýðingarmeiri. Sú hug-
mynd sprakk með hvelli og al-
varlegum afleiðingum sem nú
eru sem betur fer að mestu að
baki.
Ferðaþjónustan tók við og
hefur skilað þjóðarbúinu mikl-
um gjaldeyristekjum, en
reynslan á eftir að skera úr um
hvert umfang hennar verður til
framtíðar þó að vonir standi að
sjálfsögðu til þess að ferðaþjón-
ustan verði mikilvæg stoð í ís-
lensku efnahagslífi.
Þó að nýjar greinar skjóti
upp kollinum og verði vonandi
sem flestar blómlegar og mikil-
vægar fyrir efnahag lands-
manna er langt í land að þær
leysi sjávarútveginn af sem
þýðingarmesta undirstaða
þjóðarbúsins. Þetta finna
landsmenn nú þegar loðnu-
brestur verður með neikvæðum
áhrifum á efnahag landsins. Sú
staðreynd er líka áminning um
að hlúa þarf vel að sjávarútveg-
inum og tryggja að allar að-
stæður greinar-
innar séu sem
bestar. Þetta á við
um rekstrarskil-
yrðin, sem að ýmsu
leyti eru óhagstæð-
ari en hjá öðrum
greinum atvinnulífsins, en
þetta á líka við um þá þekkingu
sem veiðarnar byggjast á.
Af þessum sökum er ánægju-
efni að í liðinni viku var undir-
ritaður samningur á milli Haf-
rannsóknastofnunar og Ríkis-
kaupa um útboð á nýju haf-
rannsóknaskipi. Alþingi tók í
fyrrasumar ákvörðun um að
ráðast í smíði á nýju skipi og er
reiknað með að skipið verði
tilbúið eftir tvö ár. Þá verður
rannsóknaskipið Bjarni Sæ-
mundsson rúmlega hálfrar ald-
ar gamalt, en gert er ráð fyrir
að nýja skipið leysi það af, sem
er meira en tímabært. Árni
Friðriksson verður áfram við
hafrannsóknir, enda mun yngra
skip.
Skipakostur Hafrannsókna-
stofnunar hefur stundum staðið
rannsóknum fyrir þrifum, með-
al annars á loðnu, sem kallar á
rannsóknir á þeim tíma árs sem
veður eru válynd og öflug skip
nauðsynleg til að unnt sé að
stunda hafrannsóknir svo full-
nægjandi sé. Með nýju skipi má
binda vonir við að rannsóknar-
leiðangrar raskist síður og
hægt verði að auka þekkingu á
hafinu umhverfis landið og á
fiskistofnunum. Fátt er Íslend-
ingum mikilvægara og þess
vegna er útboð á nýju hafrann-
sóknaskipi ánægjuleg tíðindi.
Aukin þekking á
hafinu og fiski-
stofnunum er
Íslandi nauðsyn}
Nýtt hafrannsóknaskip
Eins og fjallaðvar um í
fréttaskýringu í
Morgunblaðinu á
laugardag fer
áhugi erlendra
ríkja á Íslandi vax-
andi, ekki síst áhugi Kína og
Bandaríkjanna. Í því ljósi kom
á óvart áhugaleysi íslenskra
stjórnvalda á að hitta varafor-
seta Bandaríkjanna og ræða við
hann um það sem mikilvægast
er í samskiptum þjóðanna.
Heimsókn hans hingað til lands
hefði augljóslega mátt nýta
betur.
Í tengslum við heimsóknina
urðu umræður um kínverska
verkefnið Belti og braut og af-
stöðu íslenskra stjórnvalda til
þátttöku í því. Með verkefninu
segjast kínversk stjórnvöld
vilja bæta tengsl og auka við-
skipti en augljóst er að ætlun
þeirra er einnig að auka eigin
áhrif víða um heim, meðal ann-
ars hér á landi.
Þegar þetta er
haft í huga er ekki
traustvekjandi að
minnisblaðið sem
Kínverjar afhentu
íslenskum stjórn-
völdum fyrir tveim-
ur árum um þátttöku í verkefn-
inu sé ekki aðgengilegt
almenningi að sinni, eins og
kínverska sendiráðið sagði í
svari sínu til Morgunblaðsins
og fram kemur í fyrrnefndri
fréttaskýringu.
Sjálfsagt er að Ísland eigi
góð samskipti við Kína og æski-
legt er að viðskipti ríkjanna
haldi áfram að vaxa og dafna.
Það breytir því ekki að Íslend-
ingar verða að vera meðvitaðir
um hvers eðlis kínversk stjórn-
völd eru og viðhafa eðlilega var-
úð í samskiptum við þau. Og ís-
lenskur almenningur hlýtur að
hafa efasemdir þegar tilboð um
samstarf þolir ekki að það sé
gert opinbert og fái þannig eðli-
lega og lýðræðislega umræðu.
Mögulegt aukið
samstarf Íslands
og Kína þarf að
þola dagsins ljós}
Leyniskjal?
SVIÐSLJÓS
Magnús Heimir Jónasson
mhj@mbl.is
Útflutningsverðmæti ís-lenskra hrossa á síðustutíu árum telur nær 10milljarða króna. Heildar-
verðmæti útflutnings á íslenskum
hestum á árunum 2007 til júlí 2019
var 10,9 milljarðar króna. Lang-
stærstur hluti af þeirri upphæð er út-
flutningur á hreinræktuðum hestum
til undaneldis, en þeir telja um 73% af
útflutningsverðmæti íslenskra hrossa
á tímabilinu. Þá voru 24% af upphæð-
inni komin til vegna útflutnings á
reiðhestum. Þetta er samkvæmt töl-
um frá Hagstofu Íslands.
Í ársskýrslu Matvælastofnunnar
fyrir 2018 kemur fram að útflutn-
ingur hesta árið 2018, í fjölda talið,
hafi verið heldur minni en árið áður.
Flutt var út 1.351 hross árið 2018 en
1.485 árið 2017. Alls voru seld hross
til 20 landa árið 2018 en einungis 17
árið áður. Hrossin fara oftast með
flugi til Liege í Belgíu og er þeim
dreift þaðan til ýmissa Evrópulanda.
Árið 2018 fóru flest hrossin til Þýska-
lands eða 535. Svíþjóð kemur þar á
eftir með 191 hross. Þá fóru 157 hross
til Danmerkur og 100 til Sviss.
Að undanskilinni fækkun í fyrra
hefur útflutningur hrossa aukist jafnt
og þétt frá árinu 2010 þegar 1.158
hross fóru af landi brott.
Markaðurinn haldist stöðugur
Hrossaútflytjandinn Gunnar Arn-
arsson segir hrossaútflutningsmark-
aðinn ekki hafa breyst mikið á síð-
ustu 10 árum. „Hann hefur aldrei
verið auðveldur en hann hefur verið
nokkuð svipaður síðustu tíu árin með
nokkrum hliðarsveiflum,“ segir
Gunnar. „Breytileikinn er aðallega sá
að fyrir 10 árum eða meira voru að
koma hingað aðilar sem keyptu til-
tölulega mörg hross í einu og fluttu
út til umboðssölu. Það hefur breyst.
Það eru færri sem gera það en meira
um að þetta séu menn sem koma
hingað að leita að þessum eina hesti.
Áður fyrr voru þeir sem voru að taka
út hesta t.d. öflugir reiðskólar og
hestaleigur sem keyptu þá hóp af
hestum. Svo voru einstaklingar úti
sem ráku bara sölumiðstöðvar og
tóku þá oft á tíðum fimm, 10, 20 hesta
í einu og seldu þá. Það hefur breyst.
Það eru fleiri móttakendur á bak við
þennan hóp en áður,“ segir Gunnar,
sem flytur út um 500 hross á ári.
Spurður hvort verðmæti íslenska
hrossa hafi eitthvað breyst á tíma-
bilinu segir hann svo ekki vera.
„Verðmætustu hrossin eru góð kyn-
bótahross og góðir eða afburða
keppnishestar. Svo er þetta öll flóran,
ung og efnileg hross og bara reið-
hross. Það er flóran sem fyllir upp í
fjöldann,“ segir Gunnar.
Huglægt mat ræður enn för
Gunnar segir að verðmat
hrossanna sé ennþá að mörgu leyti
huglægt. „Þetta byggist á ættartré,
náðargáfu í hestinum, getu og
árangri. Þetta er svona svipað og með
fótboltamenn. Það eru fáir sem eru
svaðalega verðmætir, svo getur næsti
verið nánast verðlaus þótt hann geti
spilað fótbolta ágætlega. Það er hug-
lægt hvernig kaupin gerast á eyrinni.
Sum hross eru búin að sanna getu
sína eitthvað og eru verðmætari en
önnur. Önnur eru búin að sanna getu
sína en eru kannski einhverra hluta
vegna erfið fyrir fjöldann og þar af
leiðandi ekki eins seljanleg. En þar
sem þetta fer allt saman getur verð-
mætið orðið býsna gott.“
Að sögn Gunnars getur verðmunur
á milli hesta verið afar mikill. „Þetta
er frá hundruðum þúsunda og upp í
þónokkrar milljónir. Minni hlutinn af
hestunum er mjög dýr en þó eru
nokkrir sem kosta svolítið og þá get-
ur það hlaupið á einhverjum millj-
ónum,“ segir Gunnar.
Tugmilljarða verðmæti
í útflutningi á hrossum
Verðmæti útflutnings á hrossum 2007-2019*
Milljarðar kr. Hreinræktaðir hestar til undaneldis Reiðhestar Aðrir lifandi hestar
Heildarverðmæti útflutn-
ings á tímabilinu var
10,9 milljarðar króna
Þar af voru
73% hrein-ræktaðir
hestar til undaneldis
Útflutningur á
reiðhestum nam
24% af heild
1.000
800
600
400
200
0
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019*
*J
an
úa
r-
jú
lí
20
19
H
ei
m
ild
: H
ag
st
of
an
483
1.064
992
901
777
1.037
916
835 874
966
753
915
366
Útflutningur
á hrossum
hefur verið
ágætlega
stöðugur á
síðustu tíu
árum. Ef litið
er lengra
aftur í tím-
ann hefur
útflutningur dalað frá tíunda
áratugnum. Árið 1994 voru flutt
út 2.758 hross og 2.608 árið
1995. Á síðustu tuttugu árum
hafa aldrei verið flutt út fleiri
hross en árið 1996 en þá var flutt
út 2.841 hross. Til samanburðar
var flutt út 1.351 hross í fyrra og
1.485 árið 2017. Af þeim hross-
um sem fóru úr landi árið 2017
höfðu 8,6% hlotið fyrstu verð-
laun í kynbótadómi. Það hlutfall
er svipað og á árunum 2014,
2015 og 2016. Þá hefur folöldum
fækkað en 10 þúsund folöld
fæddust á Íslandi árið 2010 og
voru þau helmingi færri árið
2016. Sömu sögu um fækkun fol-
alda er að segja í öðrum löndum.
Metútflutn-
ingur 1996
ÍSLENSK HROSS ÚR LANDI
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Á
föstudaginn tók ég við embætti
dómsmálaráðherra og settist í
ríkisstjórn. Það eru ýmiss konar
tilfinningar sem koma upp þegar
maður fær símtal um að maður sé
að taka við stöðu ráðherra tæplega sólarhring
seinna. Fyrst og fremst er ég þakklát fyrir að
mér sé treyst fyrir svo vandasömu verkefni. Ég
átta mig líka á því að það er ekki sjálfsagt og
færri en fleiri fá þann möguleika í stjórnmálum
að sinna embætti ráðherra.
Ég er full tilhlökkunar að takast á við þau fjöl-
mörgu mál sem undir dómsmálaráðuneytið
heyra. Markmið mitt í stjórnmálum er – og hef-
ur alltaf verið – að gera líf almennings einfald-
ara og betra. Ég hef haft það að leiðarljósi í
verkum mínum í þinginu og það mun ég einnig
gera sem ráðherra.
Öryggi og festa eru hugtök sem koma upp í
hugann þegar kemur að starfsemi dómsmálaráðuneytisins.
Öllum má vera ljóst mikilvægi þess að tryggja öryggi
landsmanna, treysta almannavarnir, tryggja það að lög-
reglan hafi mannskap, búnað og fjármagn til að sinna hlut-
verki sínu, tryggja það að Landhelgisgæslan sé þeim tækj-
um búin sem hún þarf, að viðbragðsáætlanir almannavarna
séu þess eðlis að þær virki þegar á reynir og þannig mætti
lengi telja. Allt eru þetta mikilvæg verkefni sem flestir
stjórnmálamenn eru sammála um. Að sama skapi er mikil-
vægt að fólk trúi og treysti á réttarríkið og viti að réttindi
borgaranna eru ávallt í fyrirrúmi. Það er einnig hluti af því
að tryggja öryggi almennings í víðu samhengi.
Hlutverk dómsmálaráðuneytisins, og undir-
stofnana þess, er þó ekki bundið við það að
tryggja öryggi. Hlutverk þess er líka að tryggja
festu og þjónusta almenning. Ríkisstofnanir
eiga að líta á sig sem þjónustustofnanir sem
hafa það að markmiði að gera líf almennings
einfaldara. Hinn almenni borgari á að geta
gengið að því sem vísu að réttindi hans séu
byggð á vel ígrunduðum reglum, að það sé ein-
falt að nálgast þær upplýsingar sem þörf er á,
að það sé með einföldum hætti hægt að afgreiða
þau mál sem að honum snúa. Því þurfa reglur
að vera skýrar, gegnsæjar og skilvirkar. Það
sama gildir um þjónustu hins opinbera. Þar er
mikilvægt að auka stafræna stjórnsýslu eins og
hægt er.
Sum málefni ráðuneytisins fá meiri athygli
en önnur. Það eru gjarnan þau málefni sem
snerta einstaklinga afar persónulega og þau
mál mun ég nálgast af virðingu, bæði fyrir fólki og málefn-
inu. Það má hugsa til formfestu með ýmsum hætti. Hún má
ekki verða til þess að stjórnsýslan verði ómannúðleg en hún
þarf að vera þannig úr garði gerð að hún tryggi jafnræði og
réttindi.
Ég er þakklát þeim fjölmörgu aðilum sem hafa sam-
glaðst mér yfir þessu nýja verkefni. Fyrst og fremst er ég
þó þakklát fyrir þau tækifæri sem felast í því að gera lífið
betra fyrir okkur öll.
Áslaug Arna
Sigurbjörns-
dóttir
Pistill
Öryggi, festa og þjónusta
Höfundur er dómsmálaráðherra.
aslaugs@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen