Morgunblaðið - 16.10.2019, Side 6

BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Marc Lanteigne, dósent í stjórn-
málafræði við Háskólann í Tromsö,
telur að Íslendingar muni á næstu ár-
um þurfa að gera upp við sig hvort
þeir fylgja Kína eða Bandaríkjunum í
viðskiptum og alþjóðamálum. Það sé
ekki mikill tími til stefnu.
Lanteigne rakti deilur kínverskra
og bandarískra stjórnvalda í fyrir-
lestri í Háskóla
Íslands en hann
var þar áður
kennari.
Lanteigne seg-
ir aðspurður að
Ísland sé í sér-
stakri stöðu efna-
hagslega og
stjórnmálalega.
Ísland sé smáríki
með töluverð
efnahagsleg- og stjórnmálaleg tengsl
við bæði Kína og Bandaríkin. Ísland
sé kennslubókardæmi um land sem
hafi reynt að hagnast sem mest á
samskiptum sínum við stórveldin tvö.
Þrýstingurinn er að aukast
„Ísland hefur verið með fríversl-
unarsamning við Kína [frá árinu
2013]. Samningurinn hefur verið álit-
inn afar hagfelldur íslensku efna-
hagslífi en hann veitir aðgang að kín-
verskum markaði og vörum. Við
höfum undanfarið séð Bandaríkin
auka hernaðarleg umsvif á norður-
slóðum. Það birtist meðal annars í
notkun flugvallarins í Keflavík á ný
og áhuga á að tryggja að Ísland heyri
ekki undir Belti og braut-stefnuna
[hjá Kína]. Þrýstingurinn á Ísland
frá báðum hliðum hefur aukist mikið.
Það skapar áskorun fyrir hvaða ríki
sem er. En fyrir lítið hagkerfi sem
reiðir sig mjög á innflutning veldur
það vissulega auknum þrýstingi,“
segir Lanteigne um þróun mála.
Mike Pence, varaforseti Banda-
ríkjanna, lagði í heimsókn sinni til Ís-
lands áherslu á að Íslendingar not-
uðu ekki 5G-búnað frá Huawei.
Spurður um þetta segir Lanteigne
að í Peking sé litið svo á að Huawei sé
táknrænt fyrir kínverska hagkerfið.
Með því að velja Huawei sé verið að
velja Kína. Með það í huga telur hann
að Ísland hafi ekki langan tíma til að
ákveða hvort stórveldið það velur,
Kína eða Bandaríkin.
Þá bendir hann á að það eigi eftir
að koma í ljós hvernig Evrópuríkin
bregðist við þessari spennu milli
stórveldanna. Það eigi eftir að skýr-
ast hvort Evrópuríkin muni geta
mótað eigin efnahagsstefnu – og Ís-
land mögulega taka þátt í því – eða
þurfa að velja milli stórveldanna.
Gagnrýna ekki Kínverja
Lanteigne er Kanadamaður og
hefur m.a. kennt á Nýja-Sjálandi.
Það vakti athygli að í fyrirlestri
sínum lagði hann áherslu á áhrif Kín-
verja í Nýja-Sjálandi. Þau áhrif
hefðu aukist samhliða auknum við-
skiptum ríkjanna eftir alþjóðlegu
fjármálakreppuna haustið 2008.
Hann segir þau áhrif meðal annars
birtast í því að stjórnvöld á Nýja-Sjá-
landi tjái sig ekki um deilur í Suður-
-Kínahafi eða í Hong Kong.
„Ný-Sjálendingar rökræða nú um
hvort landið sé efnahagslega sjálf-
stætt. Spurt er hvort landið hafi gefið
of mikið eftir af efnahagslegu sjálf-
stæði sínu til eins markaðar,“ segir
Lanteigne um stöðuna syðra.
Spurður um áhuga Kínverja á að
auka flug milli Kína og Íslands
bendir hann á að í miðri niðursveiflu í
íslenskri ferðaþjónustu sé mikilvægt
að fá fleiri ferðamenn frá Kína.
„Það er svo annað mál að Kína vill
nota norðurskautið fyrir siglingar.
Hvenær verður Ísland álitið vera
mögulega mikilvæg höfn? Það á eink-
um við ef Grænland verður áhuga-
verðara fyrir Kína í efnahagslegu til-
liti. Spurningin er þá hvernig
Bandaríkin munu bregðast við því en
þau álíta Ísland mikilvægan hluta
norðurslóða. Hvers kyns þrýsting
gæti Bandaríkjastjórn sett á Ísland
til að landið samlagist ekki kínverska
hagkerfinu jafn mikið og raun ber
vitni?“ segir Lanteigne.
AFP
Leiðtogar Donald Trump, Bandaríkjaforseti, og Xi Jinping, Kínaforseti, á
fundi í Kína haustið 2017. Ríkin tvö mynda stóran hluta af heimshagkerfinu.
Ísland gæti þurft að
velja milli stórvelda
 Dósent bendir á gjána milli Bandaríkjanna og Kína
Marc
Lanteigne
6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 16. OKTÓBER 2019
Færð þú í magann af
mjólkurvörum?
Ekki láta laktósaóþolið
hafa áfhrif á þitt daglega líf.
Laktase töflunar frá
tetesept aðstoða við
meltingu á mjólkursykri.
Forðatöflur með virkni sem
varir í 4 klukkustundir.
Reykjavíkurvegur 62 | Sími 527 0640 | 220 Hafnarfjörður | www.wh.is
Fæst í öllum helstu Apótekum
Borgarstjórn Reykjavíkur hefur
samþykkt fyrir sitt leyti sam-
komulag ríkisins og sveitarfélag-
anna á höfuðborgarsvæðinu um
skipulag og fjármögnun á sam-
gönguinnviðum, meðal annars borg-
arlínu, til fimmtán ára. Á borgar-
stjórnarfundi í gær greiddu allir
borgarfulltrúar minnihlutaflokk-
anna atkvæði gegn staðfestingu
samkomulagsins og fulltrúar meiri-
hlutaflokksins Pírata samþykktu
það með fyrirvara um útfærslu
veggjalda.
„Því betur sem málið er skoðað
koma fram fleiri spurningar sem er
ósvarað. Borgarstjóri gat ekki svar-
að ýmsum þeirra,“ sagði Eyþór Lax-
dal Arnalds, oddviti sjálfstæðis-
manna í borgarstjórn, eftir fundinn.
Hann rökstyður andstöðu sjálfstæð-
ismanna þannig: „Það er algerlega
óútfært hvernig á að innheimta 60
milljarða í vegtollum. Það er alger-
lega óljóst hver á að greiða umfram-
kostnaðinn ef og þegar fram-
kvæmdir fara fram úr áætlun sem
þær gera yfirleitt. Ríkið skuldbindur
sig ekki til að taka á sig frekari
kostnað. Fyrst það er ekki gert í
þessu skjali á ég ekki von á að Al-
þingi bæti þeirri skuldbindingu við.
Það er reynslan að þegar ríkið og
sveitarfélög hafa unnið saman að
verkefnum, eins og til dæmis bygg-
ingu menningarhúsa, þá hefur fram-
úrkeyrslan yfirleitt lent á sveitar-
félögunum. Borgarstjóri kallaði
þetta tæknilegt smáatriði. Við köll-
um þetta 10 milljarða.“
Sammála um framkvæmdir
Eyþór tekur fram að sjálfstæð-
ismenn séu sammála um að bæta
þurfi í samgöngumálin enda hafi
vegafé skilað sér í litlum mæli til
Reykjavíkur síðasta áratuginn en
ósammála því að það sé gert með
loftköstulum. helgi@mbl.is
Hver greiðir framúrkeyrslu?
Morgunblaðið/Hari
Fundur Eyþór Arnalds að störfum í
borgarstjórn Reykjavíkur.
 Allur minnihlut-
inn á móti sam-
göngupakkanum
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Landsnet vinnur að stofnun verk-
efnaráðs til undirbúnings Blöndu-
línu 3. Það verður 220 kV raflína
milli Blöndustöðvar og Akureyrar.
Markmiðið með nýju línunni er að
tryggja stöðugleika raforkukerfisins
á Norður- og Austurlandi þannig að
það ráði betur við truflanir og auki
hagkvæmni í orkuvinnslu með sam-
tengingu virkjanasvæða. Það mun
þjóna allri uppbyggingu og núver-
andi starfsemi á Norður- og Austur-
landi.
Landsnet hefur leitað til fimm
sveitarfélaga um að tilnefna fulltrúa
í verkefnaráð Blöndulínu 3. Þau eru
Akrahreppur, Akureyrarbær,
Húnavatnshreppur, Hörgársveit og
Sveitarfélagið Skagafjörður. Einnig
er óskað eftir því að Atvinnuþróun-
arfélag Eyjafjarðar, Eyþing, sam-
band sveitarfélaga í Eyjafirði og
Þingeyjarsýslum, Háskólinn á Ak-
ureyri, Samband sveitarfélaga á
Norðurlandi vestra, Skógræktin,
SUNN – Samtök um náttúruvernd á
Norðurlandi og Ungir umhverf-
issinnar tilnefni fulltrúa í verk-
efnaráðið.
„Við stofnum verkefnaráð vegna
allra stærri framkvæmda okkar í
dag og leitum til staðbundinna hags-
munaaðila um að koma snemma að
borðinu. Þeir verða okkar augu og
eyru inn í samfélagið,“ sagði Sverrir
Jan Norðfjörð, framkvæmdastjóri
þróunar- og tæknisviðs Landsnets.
Hann sagði að verkefnaráð hefði
gefist vel vegna Kröflulínu 3, þar
sem framkvæmdir væru hafnar.
Einnig var sett á stofn verkefnaráð
vegna Hólasandslínu. Landsnet er
nýlega búið að fá álit Skipulags-
stofnunar vegna Hólasandslínu og
leyfi Orkustofnunar. „Við erum að
hnýta síðustu hnútana til að geta
sótt um framkvæmdaleyfi vegna
Hólasandslínu,“ sagði Sverrir. Hægt
er að nýta hluta línunnar sem var
lögð vegna stóriðjunnar á Bakka við
Húsavík til að tengja Kröflulínu og
Hólasandslínu. Blöndulína 3 verður
þriðja línan í þessu samtengda flutn-
ingskerfi.
„Ef við náum að byggja upp þetta
kerfi erum við búin að tengja saman
helstu byggðir á Norður- og Austur-
landi. Það verða stórar virkjanir á
hvorum enda, Blöndustöð vestan
megin og Fljótsdalsstöð austan
megin. Blöndustöð hefur ekki verið
nýtt með fullum afköstum síðan hún
var byggð. Einnig tengjast tvær
jarðvarmavirkjanir, Þeistareykir og
Krafla, auk Laxárvirkjunar þessu
kerfi. Þetta mun auka mikið afhend-
ingaröryggi og gefa ýmsa mögu-
leika,“ sagði Sverrir. Hann sagði að
Eyjafjarðarsvæðið hefði ekki fengið
allt það rafmagn sem það þyrfti und-
anfarin ár. Austfirðir notuðu tölu-
vert mikla raforku í fiskiðnaði og sú
notkun væri sveiflukennd. Þessi
tenging mun auðvelda það að jafna
sveiflurnar. Í Rammaáætlun er
virkjunarkostur sem heitir aðrennsli
Blöndu og felst í því að virkja
skurðina sem liggja að Blönduvirkj-
un. Þar eru um 30 MW tiltæk.
Styrking flutningskerfisins gerir
kleift að dreifa því rafmagni.
Stofna verk-
efnaráð vegna
Blöndulínu 3
 Landsnet undirbýr tengingu milli
Blöndustöðvar og Akureyrar
Ljósmynd/Landsnet
Kröflulína Landsnet vinnur að
styrkingu flutningskerfisins.
Styrking flutningskerfis
» Kröflulína 3 verður 122 km
löng og tengir Kröflustöð og
Fljótsdalsstöð. Framkvæmdir
eru hafnar.
» Hólasandslína verður 72 km
löng og tengir Akureyri við
tengivirki á Hólasandi.
» Blöndulína 3 verður um 107
km og mun tengja Blöndustöð
og Akureyri.
Fram kom í svari Lanteigne við
fyrirspurn úr sal að kanadísk
stjórnvöld hefðu hvatt hann til
að ferðast ekki til Kína vegna
spennu og ótryggs ástands.
Hann hefði kennt sumar-
námskeið við Peking-háskóla.
Lanteigne fjallaði um tolla-
stríð Kína og Bandaríkjanna og
hvernig það gæti haft afleið-
ingar fyrir heimshagkerfið.
Hann sagði Kínastjórn undir-
búa nýtt stigakerfi fyrir þegn-
ana og fyrirtækin (e. social
credit system). Með nýrri tækni
verði rafrænt eftirlit með þegn-
unum og fyrirtækjunum hert og
þeim eftir atvikum refsað eða
umbunað eftir breytni. Refsing
geti falist í að fá ekki vegabréf.
Sá möguleiki sé fyrir hendi að
bandaríska og kínverska hag-
kerfið muni skiljast í sundur og
hvort hagkerfið fyrir sig beita
áhrifum sínum í heiminum. Ríki
heims geti þurft að taka tillit til
útfærslu hvors ríkis á markaðs-
búskap. Þá sagði Lanteigne
bandarísk stjórnvöld áhyggju-
full yfir því að Kína hefði tekið
fram úr Bandaríkjunum í ýmissi
tækni. Spár um að Kína gæti
ekki búið lengi við hagvöxt án
lýðræðis hefðu reynst rangar.
Ferðist ekki
til Kína
ÓTRYGGT ÁSTAND