Morgunblaðið - 16.10.2019, Side 10

10 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 16. OKTÓBER 2019
www.volkswagen.is HEKLA · Laugavegi 170-174 · Reykjavík · Sími 590 5000 · hekla.is
Höldur Akureyri · Bílasala Selfoss · Bílás Akranesi · BVA Egilsstöðum
www.hekla.is/volkswagensalur
Vertu klár fyrir veturinn
Volkswagen atvinnubílar
Volkswagen Caddy
1.2 TSI beinskiptur
Tilboðsverð 2.690.000 kr.
Verðlistaverð 2.990.000 kr.
Volkswagen Transporter
2.0 TDI Beinskiptur
Tilboðsverð 4.390.000 kr.
Verðlistaverð 4.950.000 kr.
*Búnaður á mynd getur verið frábrugðinn bílum á tilboðsverði. Sjá staðalbúnað á volkswagen.is.
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Mikill þjóðhagslegur ávinningur
hefur verið af raforkuframleiðslu
hér á landi og brýnt er að efla sam-
keppnishæfnina. 50 ár eru síðan
orkusækinn iðnaður skaut hér rót-
um og má áætla að framlag stórnot-
enda raforku til verðmætasköpunar
hér á landi hafi
verið um 2.100
milljarðar kr. á
þeim tíma. Um
80% af þessu
framlagi hafa
fallið til á 21. öld-
inni. Tryggja
þarf samkeppnis-
hæft raforku-
verð, þ.m.t.
dreifi- og flutn-
ingskostnað, í
samanburði við önnur lönd þar sem
litið verði m.a. til opinberra endur-
greiðslna á grundvelli umhverfis-
sjónarmiða vegna nýtingar á grænni
orku.
Þetta er meðal þess sem kemur
fram í nýrri skýrslu Samtaka iðn-
aðarins um íslenska raforkumark-
aðinn sem kynnt er á opnum fundi í
dag. Þar má finna fjölmargar til-
lögur að úrbótum á raforkumark-
aðinum. Lagt er m.a. til að skilið
verði að fullu á milli eignarhalds raf-
orkufyrirtækja í Landsneti og stuðl-
að að fullum aðskilnaði í rekstri
þessara fyrirtækja.
Settar eru fram tillögur á fjöl-
mörgum sviðum og minnt er á að
með þeirri markaðsopnun sem kom-
ið var á með raforkulögum árið 2003
urðu grundvallarbreytingar á starf-
semi og starfsháttum á raforku-
markaði, þ.m.t. yfirfærsla úr því
umhverfi sem einkenndist af áætl-
unarbúskap yfir í markaðsumhverfi.
Eftir sem áður markist starfsemi ís-
lensks raforkumarkaðar af margvís-
legum hömlum, opinberu inngripi
og stefnumörkun.
Stjórnvöld taki af skarið
Sigurður Hannesson, fram-
kvæmdastjóri Samtaka iðnaðarins,
segir í samtali við Morgunblaðið að
við blasi að stjórnvöld þurfi að taka
af skarið með stefnumörkun í orku-
málum. Orkustefna fyrir Ísland sé
nú í mótun en einnig sé tímabært að
móta eigendastefnu hins opinbera
gagnvart orkufyrirtækjum í opin-
berri eigu. Stefnumótun um þau mál
hafi verið boðuð í einhvern tíma en
hún hafi ekki enn litið dagsins ljós.
Ráðherra hafi boðað aðskilnað
Landsvirkjunar og Landsnets sem
yrði þá í eigu ríkisins en er í dag
dótturfélag Landsvirkjunar.
„Það er þörf á leiðarvísi frá
stjórnvöldum um það hvernig þau
sjá fyrir sér umhverfið, vegna þess
að allt snýst þetta um samkeppn-
ishæfni Íslands. Samkeppnishæfnin
er eins og nokkurskonar heims-
meistaramót þjóða í lífsgæðum.
Þeim mun meiri sem samkeppnis-
hæfnin er þeim mun meiri verðmæti
verða til skiptanna og lífsgæðin þar
af leiðandi meiri,“ segir Sigurður.
Ákvarðanir og stefnumörkun stjórn-
valda í orkumálunum hafi svo mikið
um ákvarðanir almennings og fyr-
irtækja að segja að brýnt sé að hún
liggi skýr fyrir.
„Það er samkeppni á þessum
markaði og á þessari öld hefur lög-
gjöfin tekið heilmiklum breytingum
þar sem komið hefur verið á lagg-
irnar raforkumarkaði en hann er
hins vegar ekki eins virkur og
skyldi.
Eitt af því sem þyrfti að taka til
skoðunar er hvernig hægt sé að
auka virknina á raforkumarkaðin-
um,“ segir hann ennfremur.
Geti endurselt umframorkuna
Ein af tillögum til úrbóta sem
settar eru fram í skýrslunni er að
opnað verði á heimildir raforku-
kaupenda til að endurselja inn á raf-
orkukerfi umfram orku sem þeir að-
ilar hafa ekki not fyrir. Sigurður
segir þetta áhugavert mál. „Við
sjáum t.d. í Noregi að þar gera stór-
notendur tvíhliða samninga við
orkufyrirtæki en hafa heimild til
þess að selja inn á markaðinn ef það
hentar. Markaðurinn verður þá skil-
virkari fyrir vikið og um leið getur
þetta varðað orkuöryggið. Við þess-
ar aðstæður gætu framleiðendur t.d.
ákveðið að draga úr framleiðslu ef
verð raforkunnar er hátt og selt inn
á kerfið eða ákveðið að auka fram-
leiðsluna ef það er talið vera hag-
stætt. Það eru því margvíslegar
ástæður fyrir því að þetta er heppi-
legt fyrirkomulag.“
Samspil raforkumála og loftslags-
málanna er einnig þýðingarmikið og
bendir Sigurður á að Ísland tilheyr-
ir evrópsku regluverki þar sem
orkumál og loftslagsmál eru sam-
ofin.
„Kolefnisgjöld sem lögð eru á í
Evrópu hafa áhrif á orkuverðið í
Evrópulöndum þar sem orkan er að
stórum hluta framleidd úr „óhrein-
um“ orkugjöfum, öfugt við okkar
hreinu orku, geta skekkt verðlagn-
inguna og bregðast þarf við þeirri
stöðu til að rétta af okkar sam-
keppnishæfni,“ segir hann.
1.600 milljarða fjárfesting
Í skýrslu SI er einnig lagt til að
sköpuð verði skilyrði fyrir virkri
samkeppni á raforkumarkaði með
skýrum leikreglum og virku eftirliti.
Og lagt er til að mat á orkuþörf
verði unnið í samvinnu við hags-
munaaðila, s.s. stórnotendur, á þá
vegu að orkuspá endurspegli raun-
verulega eftirspurn til lengri tíma
litið.
Í sérstakri umfjöllun um þjóð-
hagslegan ávinning af raforkufram-
leiðslu og nýtingu segir að fjárfest-
ingar tengdar stóriðju og tengdri
raforkuframleiðslu hafi verið miklar
og samanlagt yfir síðastliðin 50 ár
nemi þessi fjárfesting um 1.600
milljörðum kr. „Til að setja þetta í
samhengi nam heildarfjárfesting í
hagkerfinu, þ.e. heimila, fyrirtækja
og hins opinbera, 628 [milljörðum
kr.] á síðasta ári.“
Síðustu tvo áratugi hafi gjaldeyr-
istekjur þjóðarinnar vegna stóriðju
margfaldast. „Gjaldeyrissköpun
stórnotenda raforku er nú orðin
meiri en heildargjaldeyristekjur af
útflutningi sjávarafurða eða um 260
[milljarðar kr.] á árinu 2018. Vöxtur
þessarar greinar hefur aukið stöð-
ugleika hagkerfisins til heilla fyrir
fyrirtæki og heimili í landinu.“
Þörf á virkri samkeppni
 Samtök iðnaðarins birta skýrslu um raforkumarkaðinn og tillögur um úrbætur  Framlag stórnot-
enda til verðmætasköpunar 2.100 milljarðar á 50 árum  Skilið verði á milli eignarhalds í Landsneti
Morgunblaðið/RAX
Orka Í skýrslu SI segir að gjaldeyrissköpun stórnotenda raforku sé nú meiri en gjaldeyristekjur af útflutningi sjáv-
arafurða eða um 260 milljarðar 2018. Vöxtur greinarinnar hefur aukið stöðugleika hagkerfisins, segir í skýrslunni.
Raforkuframleiðendur 2018
H
ei
m
ild
: S
am
tö
k
ið
na
ða
rin
s
Landsvirkjun, 72%
Orka náttúrunnar, 18%
HS Orka, 7%
Orkusalan, 1,4%
Aðrir, 1,6%
Orkubú Vestfjarða
RARIK
Norðurorka
Rafveita Reyðarfjarðar
HS Veitur
Aðrir aðilar
72%
18%
7%
Sigurður
Hannesson