Morgunblaðið - Sunnudagur - 06.10.2019, Blaðsíða 13

Morgunblaðið - Sunnudagur - 06.10.2019, Blaðsíða 13
SADA er úr arabísku og þýðir rödd. Að gefa konum rödd. Morgunblaðið/Gúna talað við konur í svipuðum aðstæðum. Við erum farin að sjá fleiri tyrkneskar konur koma til okkar og þetta hefur gjörbreytt samskiptum þeirra á milli, það er á milli sýrlenskra kvenna og tyrkneskra og flóttakvenna frá Afganistan og öðrum löndum. Staðreyndin er sú að það er ákveðin togstreita á milli hópa flóttamanna í Tyrklandi, þar sem stuðningurinn sem þeir fá er mismunandi og almennt meiri til Sýrlendinga en annarra. Innan SADA hefur tekist að auka samskipti og samheldni milli hópa, sem skilar sér langt út fyrir konurnar sjálfar því þær eiga flestar börn og margar eiga eiginmenn,“ segir Íris. Frá Ankara til Istanbúl og nýtt starf Breytingar urðu á starfi Írisar í sumar þegar hún tók við nýju starfi innan UN Women, sem sérfræðingur mannúðarmála og fólksflutninga hjá UN Women í Evrópu og Mið-Asíu, alls 14 ríkjum. Eftir rúmlega tveggja ára dvöl í Ank- ara er hún flutt ásamt fjölskyldu sinni til Ist- anbúl. Að sögn Írisar veitir hún landsskrifstofum UN Women í þessum ríkjum stuðning í mál- efnum flóttafólks en Tyrkland og sýrlenskir flóttamenn verða áfram meginviðfangsefnið. Hún er einnig fulltrúi UN Women í samstarfs- vettvangi stofnana SÞ í höfuðstöðvum þeirra í Evrópu í Genf fyrir þetta svæði. Þar vinnur hún náið með samhæfingarskrifstofu aðgerða Sameinuðu þjóðanna í mannúðarmálum, þar sem eitt af verkefnum hennar er að veita tæknilega ráðgjöf við að bæta kynjagleraugu stofnana og starfsmanna Sameinuðu þjóðanna. „Að koma í veg fyrir að það gleymist að taka tillit til kvenna. Við greinum þarfir kvenna, sem stundum vilja gleymast hjá besta fólki ef ekki er horft með gagnrýnum hætti á viðfangsefnið. Þrátt fyrir að ekki sé ætlunin að mismuna getur verið erfitt fyrir karla sem ekki þekkja reynslu- heim kvenna að gera sér grein fyrir þörfum þeirra. Ég get tekið einfalt dæmi eins og matar- úthlutun á neyðarsvæðum. Matarsending kem- ur og öllum gert að standa í röð eftir úthlutun. En það gleymist að taka tillit til einstæðra mæðra sem komast ekki frá börnum sínum til að standa í biðröðinni. Sem þýðir að þær og börn þeirra svelta. Eða þegar salernisaðstaða er byggð á þannig stað að það þarf að ganga einhvern stíg og jafnvel fara á bak við tré, en þá er búið að margfalda áhættuna á kynferðis- ofbeldi,“ segir Íris og bendir á að stelpur séu frekar teknar úr skóla en strákar, þær fái síður mat að borða og hátt hlutfall kvenna og stúlkna verði fyrir kynferðisofbeldi í svona aðstæðum. Fáar konur á vinnumarkaði Íris segist áfram munu vinna að því að styrkja Tyrkland í að bæta stöðu kvenna. Eitt af því er að auka alla tölfræði og greiningar svo það sjá- ist svart á hvítu hver staðan er, til að mynda varðandi vinnumarkað og hverjir eru færir um að koma inn á þann markað. Af þeim rúmlega 3,6 milljónum Sýrlendinga sem njóta tímabundinnar verndar í Tyrklandi eru tæplega 1,7 milljónir kvenna. Með þessari tímabundnu vernd fá Sýrlendingar aðgang að heilbrigðisþjónustu, menntun, félagsþjónustu og vinnumarkaði. Aftur á móti er afar lágt hlut- fall kvenna á vinnumarkaði og er eitt af helstu hlutverkum SADA-miðstöðvarinnar og annarra aðgerða UN Women að gera konur færar um að fara á vinnumarkaðinn. Eins og Íris bendir á er afar mikilvægt að flóttakonur hafi tækifæri til þess, þar sem þær eru margar hverjar aðal- fyrirvinna fjölskyldunnar þar sem þær eru ekkjur eða einstæðar mæður. Hvað gerist þegar fjármagnið stöðvast til Tyrklands? er ein af þeim spurningum sem blasa við Írisi og öðrum sem koma að flótta- mannaðstoð í landinu. Sú staða er ekki komin upp en óvíst er hvenær það verður. Fjármagn til reksturs SADA-miðstöðvarinnar er tryggt í tæpt ár í viðbót, en um sex þúsund konur hafa fengið þjónustu þar frá stofnun. Af þeim eru nokkur hundruð komin út á vinnumarkaðinn. Á sama tíma er að vaxa úr grasi kynslóð sýr- lenskra barna sem hefur verið fjarri heimkynn- um sínum í átta ár. Hvort sú kynslóð snýr aftur er alls óvíst þrátt fyrir fyrirætlanir stjórnvalda í Tyrklandi. 6.10. 2019 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13 bænum á sitt vald að nýju í árslok 2017 eftir harða orrahríð við vígamenn Ríkis íslams. „Í Bukmal gengu drengirnir mínir í hefð- bundinn skóla en þegar Ríki íslams náði svæð- inu á sitt vald var bundinn endi á skólagönguna. Við þurftum að fara af heimilum okkar þar sem vígamennirnir fluttu inn í húsin okkar en okkur var gert að búa í skólahúsnæðinu. Sonur minn talaði smá ensku en það er álitið guðlast af Ríki íslams. Hann gætti ekki að sér og sagði eitthvað á ensku og einn vörðurinn spurði hver á þennan dreng? Ég svaraði að hann væri sonur minn. Þessi maður var frá Bukmal en hafði gengið til liðs við vígasamtökin. Ég óttaðist um líf drengs- ins míns,“ segir Gayed. „Hann sagði við mig að drengurinn hefði brotið lögin og örvænting greip mig því refs- ingin við þessu broti er að skera tunguna úr þeim sem mælir á bannaðri tungu,“ segir Ga- yed. En það varð drengnum til bjargar að vörð- urinn var heimamaður. „Hann sagði: þú skalt þakka Guði þínum fyrir að ég er einn hér og að félagar mínir heyrðu þetta ekki. Forðið ykkur, og við flúðum,“ segir Gayed. Hún hafði unnið fyrir lækni í Bukmal og hann skrifaði upp á pappíra um að eiginmaður Gayed yrði að komast í aðgerð sem ekki væri hægt að framkvæma þarna. Þú veist aldrei hvað bíður þín Gayed fór með skjölin á skrifstofu æðsta stjórn- anda Ríkis íslams á svæðinu og hann kvittaði upp á heimild fyrir þau að yfirgefa bæinn. Með þessa staðfestingu upp á vasann komumst þau að mörkum Raqqa-héraðs og þaðan til Afrin, skammt frá Aleppo. Að sögn Gayed áttu þau að fara þaðan til Aleppo-borgar en forðuðu sér þess í stað yfir landamærin til Tyrklands. Ekki vegna þess að þau vildu yfirgefa heimalandið heldur vegna þess að það var ekkert annað í boði. „Við neyddumst til þess að yfirgefa Sýrland þegar þarna var komið. Sýrland er skelfilegur staður og við gátum ekki lengur flutt á milli svæða í okkar eigin landi. Þrátt fyrir að vilja fara heim til Damaskus var það ekki í boði vegna stríðsins. Þessir flutningar okkar á milli staða í Sýrlandi voru allt annað en auðveldir og ég held að fólk eigi oft erfitt með að skilja hvers vegna við getum það ekki. Þú veist aldrei hvað bíður þín, allir innviðir landsins eru lamaðir. Til að mynda ef við hefðum ætlað að fara frá Buk- mal til Damaskus hefðum við þurft að fara um Raqqa. Sú leið var undir yfirráðum Ríkis ísl- ams. Síðan tóku aðrir við, Free Syrian Army [þ.e. hernaðarbandalag stjórnarandstæðinga] og svo sýrlenski herinn. Hvar sem er og hve- nær sem er getur þú átt von á skothríð, sprengjum, að vera handtekinn. Því var ekkert annað í stöðunni fyrir okkur en að leggja af stað til Tyrklands,“ segir Gayed. „Við áttum ekkert val.“ Ástandið var oft mjög erfitt í flótta- mannabúðunum segir hún, einkum vegna þess að þau voru allslaus. Áttu enga peninga og fengu engar greiðslur frá stjórnvöldum. „Þann- ig að við áttum ekki fyrir lífsnauðsynjum,“ segir Gayed. „Þegar við komum til Gaziantep hafði ég samband við Al Farah-miðstöðina sem rekin er af ASAM (Association for Solidarity with Asylum Seekers and Migrants). Þar fengum við aðstoð til að greiða húsaleigu og helstu nauðsynjar. Ég fékk líka aðstoð við allskonar atriði, meðal annars var mér bent á SADA-miðstöðina. Hún hefur breytt öllu fyrir mig. Þar fékk ég sálrænan stuðning auk verk- þjálfunar í hárgreiðslu og kennslu í tyrknesku. Í Sýrlandi áttum við fjölskyldu og vini en enginn þeirra er hér í Gaziantep. Við erum ein. Þess vegna hefur verið svo gott að kynnast öll- um þessum konum hér í SADA-miðstöðinni og uppgötva að ég er ekki ein. Við erum svo marg- ar sem eigum svipaða sögu. Eins hefur skipt miklu máli að kynnast tyrkneskum konum og finna vinsemd þeirra,“ segir Gayed. Spurð um líðan eldri drengjanna segir hún að þeir hafi átt afar erfitt í flóttamannabúðunum. Hafi verið eins og fuglar í búri. „Enda eru flóttamannabúðir hræðilegur staður til að búa á. Það er eiginlega ekki hægt að lýsa því. Þú ert læstur inni og þú hefur ekki möguleika á að hitta neina sem ekki búa þar. Islâhiye-búðirnar voru læstar þannig að það fékk enginn að koma þangað og þess vel gætt að hleypa engum blaðamönnum inn til þess að fjalla um ástandið. Fyrir okkur var það því mikil og góð breyting að koma til Gaziantep en það sem er erfiðast fyrir okkur í borginni er húsaleigan og hversu dýrt það er að lifa í borginni. Ekki síst fyrir fólk eins og okkur þar sem maðurinn minn er óvinnufær vegna veikinda og við erum með þrjú börn,“ segir Gayed. Spurð út í það hvort hún sé á vinnumarkaði svarar Gayed neitandi en hún taki þátt í verk- efnum á vegum SADA. Vinnudagurinn er lang- ur á þessu svæði, 12 tímar, frá 8-20, og hún geti ekki unnið svo langan vinnudag. Bæði vegna drengjanna og veikinda eiginmannsins sem hún verði að sinna. Gayed segir að elsti drengurinn hafi átt erfitt með að aðlagast og sé í stöðugum vandræðum í skólanum. Hann er ekki í skóla sem stendur en það er verið að reyna að finna nýtt úrræði fyrir hann. Aftur á móti gengur allt vel hjá þeim yngri. Fjölskylda Gayed er dreifð út um allan heim. Sjö ár eru síðan hún sá þau síðast og eng- inn veit hvort fjölskyldan eigi einhvern tíma eft- ir að sameinast að nýju, segir Gayed Sened.

x

Morgunblaðið - Sunnudagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið - Sunnudagur
https://timarit.is/publication/1078

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.