Morgunblaðið - Sunnudagur - 06.10.2019, Blaðsíða 15

6.10. 2019 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15
líka verið að tryggja sig gagnvart því að eitt-
hvað svona gerist aftur. Það er búið að fækka
meðferðarheimilum úti á landi og í dag eru þau
bara þrjú, en voru ellefu fyrir einhverjum ár-
um. Ég er ekki að skella skuldinni á barna-
vernd; Kristján náði að leyna þessu svolítið.
En þegar hann var orðinn sautján ára og
neyslan var orðin mjög slæm var ég mjög ósátt
við að yngri bróðir hans þyrfti að búa við þess-
ar aðstæður; að vera með einstakling í virkri
neyslu á heimilinu. Er boðlegt að bjóða yngri
systkinum upp á þetta?“ spyr hún og vill bæta
við að tilkynningar til barnaverndarnefndar ná
bara til þess barns sem er tilkynnt en ekki
annarra barna á heimilinu.
„Þannig að ef fólk hefur áhyggjur af yngri
systkinum er um að gera að tilkynna þær
áhyggjur líka.“
Kristjáni var boðið að fara í skamm-
tímavistun í Breiðholti sem heitir Hólaberg.
„Hann harðneitaði,“ segir Ingveldur og út-
skýrir að ferlið að nauðungarvista barn sé
bæði dýrt og flókið og því hafi hann verið kyrr
heima.
Skipti um lás
„Þegar hann átti fjóra mánuði í átján ára gat
hann verið stjórnlaus í neyslu og neitað með-
ferð. Mér fannst svolítið eins og barnavernd
væri að bíða eftir að hann yrði átján. Barna-
vernd segir bara: „þú ert forráðamaður hans,
hann hefur lögheimili hjá þér og þér ber að veita
honum húsaskjól“. Barnavernd útvegaði mér
sálfræðing og ég fór að undirbúa það að vísa
honum út af heimilinu þegar hann væri orðinn
átján, en í raun mátti ég ekki gera það fyrr. Þá
fékk ég það tæki í hendurnar að segja við Krist-
ján: „ef þú ætlar að búa hér, verður þú að fara í
meðferð“,“ segir hún og segist hafa sett honum
stólinn fyrir dyrnar þegar hann varð átján.
„Ég vísaði honum út af heimilinu og fór til
kærastans míns uppi á Kjalarnesi til að reyna
að gleyma áhyggjum um stund. Þegar ég kom
heim daginn eftir hafði hann samt komið heim
og þar hafði verið standandi partí, slagsmál
um nóttina og allt í rúst. Nágrannarnir voru
brjálaðir og lögreglan hafði komið. Heimilið
var viðbjóður. En það var ekki einu sinni
hringt í mig,“ segir hún.
„Þá skipti ég um lás. Ég sagði við hann að á
meðan hann væri í neyslu gæti hann ekki búið
heima. En hann væri velkominn að vera heima
ef hann færi í meðferð og yrði edrú.“
Hvert fór hann?
„Á götuna, eða til vina. Þetta var bara
hræðilegt. En þetta voru bara tveir sólar-
hringar. Þá hringdi hann í bróður minn sem
fór með hann upp á bráðamóttöku og hann var
lagður inn á fíknigeðdeild. En það er einmitt
eitt sem gerist þegar hann varð átján, þá varð
hann gjaldgengur á fíknigeðdeild. BUGL tek-
ur ekki við börnum í neyslu. Samt hafði hann
oft lent í því að vera í geðrofi í neyslu. Það er
engin heilbrigðisþjónusta fyrir veikustu börn-
in í neyslu, þau sem fá geðrof,“ segir hún.
„Hann var svo þarna á fíknigeðdeildinni og
fór þaðan á Vog og svo á Staðarfell,“ segir hún
og hefur Kristján verið edrú síðan, í tvö og
hálft ár.
Ekki bara unglingaveiki
Eftir allt sem Ingveldur hefur gengið í gegnum
hefur hún séð ýmsar brotalamir í kerfinu. „Ef
ég ætti að benda á eitthvað sem mætti fara bet-
ur þá myndi ég vilja sjá að hægt væri að sækja
um umönnunargreiðslur fyrir börn í neyslu.
Það er kostnaðarsamt að kaupa fíkniefnapróf
og ef maður testar barnið nokkrum sinnum í
viku er það kannski þrjátíu þúsund á mánuði.
Svo þarf maður að vera meira heima frá vinnu,“
segir hún og bendir einnig á að bjóða mætti upp
á að ungir neytendur gætu mætt á heilsugæslu
til að skila þvagprufu því oft geti verið erfitt
fyrir aðstandendur að standa yfir börnum sín-
um þegar þau skila prufunni, ekki síst ef þau
eru af sitt hvoru kyninu. „Svo mætti líka bjóða
upp á fríar prufur eða niðurgreiddar.“
Ingveldur segir fordóma vera til staðar í heil-
brigðiskerfinu gagnvart fólki með fiknisjúkdóm
en Kristján hefur fengið mun betri þjónustu
þegar hann hefur mætt til lækna vegna augn-
anna en Kristján greindist með augnsjúkdóm
fyrir um tveimur árum og er nú lögblindur.
„Við höfum reynslu af því. Hann er með
annan sjúkdóm og fékk miklu betri þjónustu,
af því að þá er hann kominn með eitthvað lík-
amlegt,“ segir hún.
„Annað sem ég hefði viljað fá er fræðsla um
fíknisjúkdóminn og hvernig hann virkar. Það
var oft sagt að hann væri bara unglingur með
hegðunarvanda. En hann var ekki stjórnlaus af
því að hann væri unglingur heldur af því hann
var að taka örvandi efni á hverjum degi. Ein-
hvern tímann kom lögreglan og sagði: „já, ung-
lingar eru svo skapstórir“. Þetta var ekki bara
unglingaveiki. Fólkið í kerfinu þarf að vera bet-
ur upplýst. Auðvitað veit ég að neysla getur
stundum verið vegna hegðunarvanda. Mér
finnst það samt hættulegt viðhorf að líta á börn,
sem eru orðin mjög líkamlega ánetjuð og komin
í fráhvörf og jafnvel geðrof vegna neyslu, sem
óþekk frekar en veik. Það er ekkert umbunar-
kerfi í heimahúsi að fara að laga þann vanda.
Það er eins og að meðhöndla manneskju með
heilaæxli með panódíl. Að mínu mati væri mikil
framför að skilgreina neyslu sem heilbrigðis-
vanda fyrst og fremst,“ segir hún.
Annað sem Ingveldur vill segja við foreldra
sem eru í dag í þeim sporum að eiga börn og
unglinga í neyslu er að gefa sér tíma til að
sinna sjálfum sér. „Farið út að hitta vini og
hlæið heilt kvöld eða takið tíma til að fara í
zumba. Maður þarf líka að taka sér frí frá
þessu til að halda geðheilsunni.“
Sagði skilið við neyslufélaga
Treystir þú að hann sé edrú í dag?
„Já, ég geri það; ég veit að ef hann færi að nota
efni í dag yrði hann strax svo veikur,“ segir hún.
Kristján hefur unnið fyrir minningarsjóð
Einars Darra og einnig að gerð þáttanna
Óminni sem sýndir voru nýlega á Stöð2.
„Þessi vinna er góð fyrir hann til að halda
honum edrú. Hann er að vinna að forvarn-
arfræðslu og öðrum verkefnum tengdum
málaflokknum. Hann er eiginlega á fullu í
fíknisjúkdómnum, bara hinum megin frá.
Hann er að nota sína miklu hæfileika og góðu
greind í eitthvað jákvætt,“ segir Ingveldur.
„Hann spjarar sig furðulega vel þrátt fyrir
augnsjúkdóminn,“ segir hún og útskýrir að
sjónin hafi byrjað að fara um hálfu ári eftir
meðferðina.
„Hann hefur farið í tvær aðgerðir en þær tók-
ust ekki eins vel og til stóð. En það er hægt að fá
nýjar hornhimnur en hann er ekki alveg tilbú-
inn í það strax. Þá ætti hann að fá góðan bata.“
Ingveldur segir Kristján hafa þurft að segja
skilið við neyslufélagana. „En ég held að eitt
hafi hjálpað honum mikið; hann er svo fé-
lagslega sterkur og hafði aðgengi inn í svo
marga hópa. Hann átti alveg líka vini sem voru
bara að útskrifast með stúdentspróf og voru
ekki í neyslu. Þegar hann varð edrú átti hann
því sem betur fer vini,“ segir hún.
Ingveldur segist í dag treysta Kristjáni en
segist hafa sagt honum að hún yrði ekki reið ef
hann veiktist.
„Ég yrði samt sár og svekkt ef hann myndi
ekki strax leita sér hjálpar.“
Morgunblaðið/Ásdís
„Það er oft talað um að fólk þurfi að
finna sinn botn, en það er ekki í boði
þegar barnið þitt er í neyslu. Það er
ekki boði að barnið finni einhvern botn
því það gæti verið botn á líkkistu,“ segir
Ingveldur Halla Kristjánsdóttir.