Morgunblaðið - 26.11.2019, Blaðsíða 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. NÓVEMBER 2019
Tónastöðin • Skipholti 50d • Reykjavík • sími 552 1185 • www.tonastodin.is
Landsins mesta
úrval af trommum
í öllum verð�lokkum.
Hjá okkur færðu
faglega þjónustu,
byggða á þekkingu
og áratuga reynslu.
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Jarðsagan sýnir að styrkur gróður-
húsalofttegundarinnar koldíoxíðs
(CO2) í andrúmslofti hafi á fyrri
skeiðum vaxið gríðarlega og leitt til
hamfaraútdauða dýrategunda.
Þetta kom fram í erindi Lúðvíks
E. Gústafssonar jarðfræðings á
haustráðstefnu Jarðfræðafélags Ís-
lands 2019. Efni þess var hvort út-
dauðahrinur í jarðsögu síðustu 600
milljóna ára gæfu vísbendingar um
hvað gæti verið fram undan í ljósi
loftslagsbreytinga.
„Ef eitthvað svipað er í vændum
núna og segjum á næstu hundrað ár-
um er voðinn vís,“ sagði Lúðvík. Kol-
díoxíð í andrúmslofti hefur aukist
meira á síðustu tvö hundruð árum en
á síðustu 800.000 árum.
Aukning á koldíoxíði
„Í dag höfum við séð aukningu á
koldíoxíði á tvö hundruð árum eða
svo. Enginn veit í raun hvort hraði
þessarar aukningar hafi áhrif sem
slíkur,“ sagði Lúðvík.
Þegar útdauðahrinur dýrateg-
unda á fyrri skeiðum jarðsögunnar
af völdum aukningar koldíoxíðs
væru skoðaðar væri ekki hægt að
segja með vissu á hve löngum tíma
styrkur gróðurhúsalofttegund-
arinnar hefði aukist. Jarðsögulega
hefði það gerst á skömmum tíma, en
það gæti þýtt á nokkrum þúsundum
eða tugþúsundum ára. Hann nefndi
til dæmis tímabil í jarðsögunni á
mörkum fornlífsaldar og miðlífs-
aldar, eða perm-tímabilsins og trías-
tímabilsins, fyrir um 252 milljónum
ára. Miðlífsöld tók við eftir gríð-
arlegt hrun lífríkisins þegar meira
en 95% allra stærri dýra í sjó og á
landi dóu út. Gríðarlega mikið kol-
díoxíð losnaði út í andrúmsloftið á
tiltölulega skömmum tíma. Þetta
varð vegna eldgosa og bruna jarð-
efna, þ.e. kola, gass og olíu. Berg-
kvika virðist hafa troðið sér inn í
kola- og gaslög. Menn ímynda sér að
það hafi valdið gríðarlegum spreng-
ingum, svipuðum og eldgosum, þeg-
ar heitt hraun komst í snertingu við
gasið og kolin. Koldíoxíðið frá brun-
anum fór í andrúmsloftið. Hafið
súrnaði mjög og það hlýnaði mikið.
Þær aðstæður eru mjög ólífvæn-
legar. Ef lífverurnar geta ekki forð-
að sér deyja þær út. Leifar fjölda
dauðra dýra frá þessu tímabili sjást í
jarðlögum og hafa sum varðveist.
Lúðvík sagði að styrkur koldíox-
íðs í andrúmsloftinu hefði verið tals-
vert meiri þá en hann er nú. Auk
þess hefði styrkur koldíoxíðs í and-
rúmsloftinu verið náttúrulega hærri
en hann er nú.
Ef styrkur koldíoxíðs í andrúms-
loftinu nálgaðist nú það sem hann
var myndi skapast ástand sem eng-
inn vissi í raun hvernig yrði.
Loftslagsbreytingar ollu útdauða dýra
 Jarðfræðingur með erindi á haustráðstefnu Jarðfræðafélags Íslands  Telur voðann vísan ef
eitthvað svipað er í vændum og útdauðahrina í jarðsögu síðustu 600 milljóna ára hefur að geyma
Morgunblaðið/RAX
Eldgos Sjónarspilið var stórkostlegt þegar sólin lýsti upp gosmökkinn yfir Holuhrauni árið 2014. Gasið steig upp og
rauðglóandi hraunið ólmaðist í gígnum. Magn koldíoxíðs í eldgosum fyrri alda hafði mikil áhrif á dýraríki jarðar.
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Tekið var á móti tæplega 9.900 öku-
tækjum til úrvinnslu fyrstu tíu mán-
uði ársins. Það er ívið meira en á sama
tímabili í fyrra. Þá höfðu 9.700 öku-
tæki komið til úrvinnslu. Til ökutækja
teljast fólksbifreiðar, hópbifreiðar,
sendibifreiðar og vörubifreiðar
Ólafur Kjartansson, framkvæmda-
stjóri Úrvinnslusjóðs, segir árin 2017-
19 metár í þessu efni.
Hann segir aðspurður margt geta
haft áhrif á fjölda ökutækja sem
koma ár hvert til úrvinnslu. T.d. séu
miklar sveiflur í bílasölu á Íslandi.
Toppur í sölu geti birst í toppi í úr-
vinnslu að tilteknum árafjölda liðn-
um. Fleiri þættir hafi áhrif á fjölda
bíla sem koma til úrvinnslu. Þá til
dæmis efnahagsástand.
Stofnaður árið 2002
Úrvinnslusjóður var stofnaður
2002. Samkvæmt EES-tilskipun um
endalok farartækja skyldi öku-
tækjum fargað á tiltekinn hátt. Þá
meðal annars til að tryggja rétta með-
höndlun á spilliefnum.
Samkvæmt tilskipuninni getur síð-
asti skráði eigandi ökutækis skilað því
sér að kostnaðarlausu til endur-
vinnslu og endurnýtingar.
Skilagjald til síðasta eiganda vegna
ökutækja sem koma til úrvinnslu er
20 þúsund krónur.
Greiðsla Úrvinnslusjóðs til úr-
vinnsluaðila vegna losunar spilliefna –
rúðuvökvi, olía, bremsuvökvi og ann-
að slíkt – var hækkuð úr 3.500 krón-
um í 6.300 krónur í ár. Hins vegar hef-
ur 700 kr. úrvinnslugjald, sem greitt
er tvisvar á ári með bifreiðagjöldum,
ekki breyst. Gert er ráð fyrir að það
hækki á næsta ári.
Ólafur segir meðalaldur ökutækja
svipaðan og í fyrra, eða um 17 ár.
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
7.997
8.338
5.077
2.990 2.802
3.973
4.463
5.245
6.063
6.527
9.483
11.392
Heildarfjöldi
Fjöldi í janúar-október
12.000
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
0
Heimild: Úrvinnslusjóður
9.
70
0
9.
84
5
Móttekin ökutæki til úrvinnslu 2007-2019
Svipuðum fjölda
fargað og í fyrra
 Álíka mörg ökutæki farið í úrvinnslu
176 180 187
200 214
223 225
Fjöldi fólksbíla í
umferð 2013-2019
Þúsundir bíla
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
*Miðað við 25.11.2019. Heimild: Samgöngustofa.
*
Ragnhildur Þrastardóttir
ragnhildur@mbl.is
„Þarna var það mat mitt að þetta
væru harkaleg orðaskipti en ekki
tilefni til þess að víta þingmann,“
segir Guðjón S. Brjánsson, þing-
maður Samfylkingarinnar og fyrsti
varaforseti.
Hann sat sem forseti Alþingis
þegar þingmenn ásökuðu Bjarna
Benediktsson fjármálaráðherra um
lögbrot á þingi í
gær. Orðaskipt-
unum lauk með
því að Bjarni yf-
irgaf þingsalinn.
Í lögum um
þingsköp segir
að forseti skuli
víta þingmann ef
hann ber ráð-
herra brigsl-
yrðum. Það kaus
Guðjón ekki að gera í gær og segir
hann eðlilegar skýringar á því.
„Þetta er nú alltaf dálítið mats-
kennt. Þarna var ekki verið að
bera hann sökum persónulega
heldur voru fyrst og fremst gerðar
athugasemdir við embættisfærslur
ráðherra. Að víta þingmann er
mjög alvarlegur hlutur og það er
mjög sjaldgæft að gengið sé svo
langt að áminna þingmenn fyrir
framferði sitt.“
Guðjón segir að í þessu tilviki
hafi ásakanirnar ekki beinst að
æru ráðherra.
„Ef vegið er að persónu eða æru
ráðherra eða þingmanns þá horfa
menn frekar til þess að víta þing-
menn, ekki þegar menn eru að tak-
ast á pólitískt um embættisfærslur.
Þegar tekist er á um slíkt hefur
maður nú heyrt alls konar og
menn hafa gjarnan tekið djúpt í
árinni.“
Guðjón S.
Brjánsson
 Ásakanir um lög-
brot hafi ekki vegið
að æru ráðherra
Þótti ekki tilefni til vítna