Morgunblaðið - 04.12.2019, Blaðsíða 4

Útkoman er umhugsunarverð
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
„Síðustu ár hafa stjórnvöld lagt
mikla áherslu á læsi og öll sveitar-
félög og grunnskólar landsins tekið
virkan þátt í aðgerðunum. Þrátt fyr-
ir það dalar læsi milli kannana á
meðan við höldum sjó í hinum grein-
unum sem ekki voru lagðar undir
átak stjórnvalda. Útkoman er því
umhugsunarverð,“ segir Ragnar
Þór Pétursson, formaður Kenn-
arasambands Íslands, um niður-
stöður könnunar PISA.
Ragnar Þór segir jákvætt að
menntamálaráðherra styðjist í
auknum mæli við rannsóknir þegar
stefna stjórnvalda í skólamálum er
greind og mörkuð. „Svo virðist sem
í íslensku menntakerfi séu að ein-
hverju leyti lagðar aðrar áherslur
en tíðkast víða
annars staðar.
Það virðist hafa
það í för með sér
að nemendur fást
oft við frekar
yfirborðskennda
hæfni í stað
dýpri.“
Ragnar vekur
athygli á því að
hjá OECD sé bent
á að á Íslandi teljist þau stærð-
fræðidæmi þung sem nemandinn
eigi erfiðara með að skilja, þó að
stærðfræðin á bak við dæmið sé ein-
föld. Í þessu sambandi þurfi að
skoða hvort minnkandi málheimur
íslenskunnar sé skýring.
„Á hinn bóginn reynast okkar
nemendur eiga létt með ákveðin at-
riði sem almennt eru talin þung. Við
erum rétt að gára yfirborðið í þess-
um einkennilegu þversögnum,“
segir Ragnar Þór, sem kveðst hafa
áhyggjur af meintum vaxandi ójöfn-
uði í íslensku skólakerfi. Við séum í
slæmri stöðu ef tækifæri til mennt-
unar séu í grundvallaratriðum ólík
eftir félagslegum bakgrunni eða
þjóðfélagsstöðu. „Vaxandi kenn-
araskortur og takmörkuð gæði í
menntakerfinu geta flýtt slíkri þró-
un ef við spyrnum ekki fast við
fótum. Munur á árangri landshluta
er verulegt áhyggjuefni. Hingað til
höfum við látið duga að hafa
áhyggjur af mönnun skólanna yfir-
leitt en til framtíðar litið þurfum við
að tryggja að sumt af okkar allra
besta fólki fari til starfa úti á landi,
samanber að börn þar koma lakar
út í könnun PISA en nemendur í
skólum í Reykjavík. “
Ragnar Þór
Pétursson
 Þversagnir, segir formaður KÍ  Áhyggjur af ójöfnuði
4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. DESEMBER 2019
Staða þekkingar og
rannsókna á
kolefnisbúskap landsins
með áherslu á
úthagann. Hvað þurfum
við að vita um losun
gróðurhúsalofttegunda
frá ólíkum landgerðum
og hvernig má auka
bindingu kolefnis?
SKRÁNING Á VEFNUM
BONDI.IS
ENGINN AÐGANGSEYRIR
HÁDEGISFUNDUR
5. DES
KL.12.00 – 13.30
FIMMTUDAGUR
Í VERÖLD – HÚSI VIGDÍSAR Á
ALÞJÓÐLEGUM DEGI JARÐVEGS
OG
ÚTHAGINN,
KOLEFNIÐ
LOFTSLAGS-
BÓKHALDIÐ
SVIÐSLJÓS
Guðrún Hálfdánardóttir
guna@mbl.is
Stúlkur standa framar drengjum í
öllum þeim námsgreinum sem prófað
er úr í PISA-könnun Efnahags- og
framfarastofnunarinnar (OECD). Ís-
land hefur þar nokkra sérstöðu þegar
kemur að stærðfræði, en stúlkur
stóðu sig marktækt betur en strákar
hér á landi, ólíkt flestum öðrum ríkj-
um OECD.
Ísland er neðst Norðurlandaríkj-
anna í öllum greinunum þremur sem
prófað var úr.
Könnunin var lögð fyrir 15 ára
nemendur á Íslandi vorið 2018. PISA
er alþjóðlegt könnunarpróf sem
framkvæmt er á þriggja ára fresti í
79 löndum. Kannaður er lesskiln-
ingur og læsi á stærðfræði og nátt-
úruvísindi en ein greinanna er
áherslugrein í hvert sinn. Að þessu
sinni var sérstök áhersla lögð á les-
skilning.
Nemendum sem ná ekki grunn-
hæfni í lesskilningi hefur fjölgað
marktækt síðan í PISA 2015 og eru
nú 26% af heildarfjölda nemenda.
34% drengja geta ekki tekið
fullan þátt í samfélaginu
Hlutfall drengja sem tilheyra þess-
um hópi er nú 34%, sem þýðir að
þriðji hver 15 ára karlkyns nemandi á
Íslandi býr ekki yfir þeirri grunn-
hæfni sem OECD telur nauðsynlega
til þess að þeir geti lesið sér til gagns
og fróðleiks og tekið fullan þátt í
samfélaginu. Hlutfall afburðanem-
enda í lesskilningi er 7,1% sem er 1,5
prósentustigi lægra en 2009 en er
nánast óbreytt frá því í síðustu könn-
un.
Arnór Guðmundsson, forstjóri
Menntamálastofnunar, segir að að-
eins sex lönd innan OECD séu með
færri stig en Ísland þegar kemur að
lesskilningi. Mikilvægt sé fyrir Ísland
að fá þessar upplýsingar varðandi
lesskilninginn, þar sem hér á landi sé
lögð mikil áhersla á að bæta lesskiln-
ing barna.
Í skýrslu Menntamálastofnunar
kemur fram að frammistaða ís-
lenskra unglinga á PISA-prófinu sé
misjöfn eftir landshlutum. Athygli
veki að í Reykjavík hafi meðal-
frammistaða batnað örlítið. „Samt
sem áður, og þrátt fyrir mikla
áherslu á grundvallarfærniþætti
læsis, hefur hlutfall þeirra sem ná að-
eins 1. hæfniþrepi hækkað um eitt
prósentustig frá árinu 2015. Aftur á
móti hefur hlutfallið á tveim efstu
hæfniþrepunum hækkað um þrjú
prósentustig, ólíkt því sem gerðist á
landsvísu.
Þrátt fyrir ítarleg viðmið og til-
lögur að kennsluháttum fyrir hvern
aldurshóp í Eyjafjarðarsveit og á
Húsavík, samkvæmt stefnunni Læsi
er lykillinn, hefur frammistaða ung-
linga á Norðurlandi eystra í lesskiln-
ingshluta PISA lækkað frá árinu
2009 þegar lesskilningur var síðast í
forgrunni. Hlutfall nemenda á lægstu
stigum hefur hækkað en lækkað á
þeim efstu.“
Horft til Svía og Eista
Lilja Alfreðsdóttir, mennta- og
menningarmálaráðherra, segir að
ráðist verði í aðgerðir sem byggi á
reynslu annarra, svo sem Svía og
Eista. Það sé hins vegar ekki nóg því
allt samfélagið verði að taka þátt í að
bæta stöðuna.
Frammistaða Svía var sú sama og
Íslendinga árið 2012. Þá var ráðist í
aðgerðir til að efla skólastarf og
menntun kennara. Árangurinn varð
sá að á næsta PISA-prófi 2015 sner-
ist þróunin við og hafa Svíar hækkað
jafnt og þétt síðan. Það sem líklega
hefur skipt mestu um betri árangur í
lesskilningi á PISA var að Svíar réð-
ust í markvissa símenntun kennara
til að bæta árangur í læsi, segir í
skýrslu Menntamálastofnunar.
Í Svíþjóð eru 35% fleiri kennslu-
stundir í móðurmáli á miðstigi en á
Íslandi og segir að meðal þeirra að-
gerða sem gripið verði til hér til þess
að bæta stöðu íslenskra nemenda sé
að fjölga kennslustundum í íslensku
og auka kennslu í náttúruvísindum á
unglingastigi. Komið verður á fag-
ráði í læsi, náttúruvísindum og
stærðfræði og hefur ríkisstjórnin
samþykkt að setja 100 milljónir í
verkefni tengd átakinu.
Í PISA 2018 voru 20,7% nemenda
á Íslandi, eða fimmti hver nemandi,
undir hæfniþrepi 2 og teljast því
ekki búa yfir grunnhæfni í stærð-
fræði. Hlutfall nemenda á Íslandi
undir hæfniþrepi 2 í stærðfræði í
PISA 2018 er lægra en meðaltalið í
löndum OECD. Með öðrum orðum
búa hlutfallslega fleiri nemendur yfir
grunnhæfni í læsi á stærðfræði á Ís-
landi en að meðaltali í löndum
OECD.
Frammistaða íslenskra stúlkna í
læsi á stærðfræði í PISA 2018 er
marktækt betri en í síðustu könnun
PISA. Íslenskar stúlkur eru yfir
meðaltali OECD og bætt frammi-
staða þeirra í PISA 2018 er viðsnún-
ingur frá þróuninni allt frá 2003.
Frammistaða íslenskra drengja 2018
er hins vegar svipuð meðaltali OECD
og hefur lítið breyst frá 2012.
Lágt hlutfall afburðanemenda
Læsi íslenskra nemenda á náttúru-
vísindi í PISA 2018 mælist svipað og í
síðustu tveimur könnunum og er
undir meðaltalinu í löndum OECD.
Frammistaðan á Íslandi 2018 er nán-
ast óbreytt frá síðustu könnun. Ef
horft er lengra aftur má hins vegar
sjá að meðalstig íslenskra nemenda
hafa lækkað um samtals 18 stig síðan
læsi á náttúruvísindi var fyrst að-
alsvið PISA árið 2006. Í PISA 2018
voru 25% nemenda á Íslandi, eða
fjórði hver nemandi, undir hæfni-
þrepi 2, og teljast því ekki búa yfir
grunnhæfni í læsi á náttúruvísindi.
Hlutfall afburðanemenda er einnig
óbreytt (3,8%) og er lágt í saman-
burði við sama hlutfall í lesskilningi
(7,1%) og læsi á stærðfræði (10,4%).
Fram kom í máli Lilju á blaða-
mannafundinum að í Eistlandi væru
160% fleiri kennslustundir í náttúru-
vísindum á unglingastigi en hér á
landi. Eistar eru í fyrsta sæti á lista
OECD yfir árangur nemenda í nátt-
úruvísindum.
Eistland er með mun hærra hlut-
fall kennslu í náttúrugreinum en öll
Norðurlandaríkin, eða 21,3%. Næst
þeim úr hópi Norðurlandaríkja er
Finnland með 16,5% en í PISA er
Finnland með þriðju bestu frammi-
stöðuna í læsi á náttúruvísindi. Dan-
mörk, Svíþjóð og Noregur eru öll
með hærra hlutfall en Ísland í
kennslu í náttúruvísindum og öll með
betri frammistöðu á þessu sviði í
PISA.
26% geta ekki lesið sér til gagns
 Stúlkur standa framar drengjum í öllum námsgreinunum sem prófað er úr í PISA-könnuninni
Niðurstöður úr 2018 PISA-könnun OECD
LESSKILNINGUR LÆSI Á STÆRÐFRÆÐI
PISA-stig 15 ára nemenda, meðaltal í löndum OECD
Marktækt fleiri stig
Munur ekki marktækur
Marktækt færri stig
PISA-stig: Ísland Meðaltal OECD
PISA-stig: Finnland Svíþjóð Danmörk Noregur Ísland
2000 2003 2006 2009 2012 2015 2018
2006 2009 2012 2015 2018
Japan
Kórea
Eistland
Holland
Pólland
Sviss
Kanada
Danmörk
Slóvenía
Belgía
Finnland
Svíþjóð
Bretland
Noregur
Þýskaland
Írland
Tékkland
Austurríki
Lettland
Frakkland
Ísland
Nýja-Sjáland
Portúgal
Ástralía
Meðalt. OECD
Ítalía
Slóvakía
Lúxemborg
Spánn
Litháen
Ungverjaland
Bandaríkin
Ísrael
Tyrkland
Grikkland
Síle
Mexíkó
Kólumbía
Eistland
Kanada
Finnland
Írland
Kórea
Pólland
Svíþjóð
Nýja-Sjáland
Bandaríkin
Bretland
Japan
Ástralía
Danmörk
Noregur
Þýskaland
Slóvenía
Belgía
Frakkland
Portúgal
Tékkland
Meðalt. OECD
Holland
Austurríki
Sviss
Lettland
Ítalía
Ungverjaland
Litháen
Ísland
Ísrael
Lúxemborg
Tyrkland
Slóvakía
Grikkland
Síle
Mexíkó
Kólumbía
Meðalstig nemenda á Norðurlöndunum í lesskilningi 2000-2018
Meðalstig nemenda á Norðurlöndunum í læsi á náttúruvísindi 2006-2018
Meðalstig íslenskra nemenda á matssviðum 2000-2018
LESSKILNINGUR LÆSI Á STÆRÐFRÆÐI NÁTTÚRUVÍSINDI
'00 '03 '06 '09 '12 '15 '18 '03 '06 '09 '12 '15 '18 '06 '09 '12 '15 '18
550
525
500
475
575
550
525
500
475
520
522
506
499
501
493
499
490
474
475
507
515
491
473
475
493 495
500
474
Heimild: PISA
(Programme for
International Student
Assessment) könnunar-
próf á vegum OECD