Hugur og hönd - 01.06.1971, Blaðsíða 38

leggja sig fram við, engin dægrastytting ætluð
til að drepa tímann. Það var drengjunum
mikils virði að finna að þeir gátu leyst þetta
og lokið við það með góðum árangri. A ljós-
myndum af þeim, sem einnig var komið fyrir
á sýningunni, var vinnugleðin augljós. Tíminn,
sem notaður var, voru aðallega frítímar í skól-
anum og einstaka móðurmálstímar. 011 verk
bekkjarins voru sýnd. Þarna var einnig sitt-
livað fleira eftir önnur börn, sem allt bar
vitni um sköpunargáfu og sjálfstæði bama.
Vandamálið er þó alltaf þetta: Hvernig fáum
við vakið áhugann og hvernig haldið honum
við? Með uppörfun samræðum, viður-
kenningu og réttlátri gagnrýni er hægt að
ná árangri í þá átt. Börn hafa ekkert á
móti því að til þeirra séu gerðar kröfur og
árangur erfiðis þeirra veitir þeim mikla á-
nægju.
Við umræður á eftir, voru allir sammála um
nauðsyn þess, að kenna börnum strax mjög
ungum að nota hendurnar við þroskandi leiki
og fcndur. Sömuleiðis var það almennt álit
að börn ættu að fá að nota eigið hugmynda-
flug í stað þess að þurfa að vinna eftir gefnum
fyrirmyndum. Þau hefðu yfirleitt mjög frjótt
hugmyndaflug, hefðu miklu meiri ánægju af
að framkvæma eigin hugdettur, auk þess sem
það reyndi meira á og hefði þar af leiðandi
þroskandi áhrif bæði á huga og hönd. Mikil-
vægt væri að velja börnum verkefni við hæfi,
svo þau missi ekki móðinn, en uppgötvi smátt
og smátt að þau geti sjálf búið til margvíslega
hluti með eigin höndum. Sú tilfinning hlýtur
að vekja sjálfstraust, örva nytsama athafna-
semi, sköpunar- og vinnugleði, sem síðar gæti
komið í veg fyrir mannskemmandi iðjuleysi í
tómstundum.
Að þessum fyrirlestrum loknum vakna ýmsar
spurningar: Er ekki nauðsylegt að undirstaðan
að sjálfstæðu, skapandi starfi einstaklingsins
sé, lcgð þegar á barnsaldri? Er ekki fólk, sem
óþvingað hefur fengið að föndra við að teikna,
sauma, klippa, líma, tálga, smíða o.s.frv. frá
því það fór að geta stjórnað handahreyfingum
sínum, sem barn, betur sett í þessu tilliti, en
það sem seint eða aldrei fékk tækifæri til að
reyna sig? Eru ekki alltof margir, unglingar og
fullorðnir, haldnir vanmáttarkend gagnvart
öllu, sem unnið er í höndum? Trúa að þeir
geti ekki og reyna ekki, jafnvel þó þeir hafi
löngun til. Hvernig hefur handavinnu og fönd-
urkennslu verið háttað í íslenzkum barna- og
unglingaskólum? Er ekki orðið tímabært að
gera þar á róttækar endurbætur? Og Iivað
varðar yngstu börnin: Hafa foreldrar almennt
gert sér grein fyrir því mikilvæga atriði, að
þjálfa hendur barnanna?
Það verkefni sem Island fékk á þessu þingi,
var nokkuð sérstætt: ,,Terapi“, sem reynzt
hefur erfitt að þýða með einu orði á íslenzku.
Ein grein þess, og sú sem aðalega var fjallað
um, er „ergoterapi", en það hefur verið þýtt
iðjuþjálfun. Með því er meðal annars átt við
starfsþjálfun, endurhæfingu og vinnulækningar
andlega og líkamlega veiklaðra, aldraðra, van-
gefinna og annarra, sem talið er að á slíku
þurfi að halda. Iðjuþjálfun er, í læknisfræði-
legum tilgangi, að mestu leyti tölgin í aðstoð
og kennslu í ýmsum verklegum greinum, svo
sem saumum, prjóni, vefnaði, smíðum, margs
konar föndri o.s.frv. og síðar áframhaldandi
vinnu hinna lijálpar þurfi. Af öðrum greinum
innan „terapi" mætti nefna musikterapi (tón-
þjálfun), fysioterapi (sjúkraþjálfun) og psyko-
terapi. Störf sérmenntaðs fólks í þessum grein-
um, eru venjulega tengd liælum eða sjúkra-
húsum og stefna öll, með mismunandi aðferð-
um en náinni samvinnu, að einu sameiginlegu
marki: Að bæta andlegt og líkamlegt ástand
vistfólks og sjúklinga. Eins og áður er nefnt
er starf iðjuþjálfa aðallega fólgið í kennslu og
þjálfun í verklegum greinum, en „aðalatriðið
er ekki hvað eða hvernig unnið er heldur hvers
vegna“. Tilgangurinn með vinnunni er mis-
munandi og fer eftir því við hvern er átt, hver
sjúkdómurinn er, hvaða læknisaðferð er beitt,
o.s.frv. Iðjuþjálfun í einhverri mynd kemur
jafnan að gagni þar sem henni er beitt, en í
sambandi við lækningu geðrænna kvilla og
sjúkdóma er hún talin sérstaklega mikilvæg.
Að sjálfsögðu eru störf iðjuþjálfa unnin í sam-
ráði við lækna og í náinni samvinnu við
hjúkrunarlið og aðra þjálfa stofnananna, því
nauðsynlegt er að vita gerla um líkamlegt og
andlegt ástand fólksins, getu þess, þol og á-
huga.
Allmörg sjúkrahús og stofnanir hérlendis hafa
iðjuþjálfun í einhverri mynd. Þó mun það
vera svo, að starfandi, sérmenntaðir iðjuþjálf-
ar („ergoterapötar") eru aðeins tveir á öllu
landinu. Hvað veldur? Enga sérmenntun er að
fá innanlands og mjög erfitt að fá inni í erlend-
um skólum vegna mikillar aðsóknar. Léleg kjör
hafa vafalaust einnig haft sitt að segja. Ýmis-
legt hefur þó verið unnið og áunnizt í þessum
málum og má þar fyrst nefna hið alkunna
framtak SÍBS með stofnun Reykjalundar og
síðar Múlalundar. Á Kleppi hefur einnig verið
unnið mikið og merkilegt starf í umsjá braut-
ryðjanda í iðjuþjálfun á íslandi, Jónu Kristó-
fersdóttur iðjuþjálfa. Hún hefur starfað við
Klepp síðan 1945. En betur má ef duga skal.
Mikilvægi iðjuþjálfunar á sjúkrahúsum, hæl-
um og ýmsum stofnunum er almennt viður-
kennt, einnig af læknum og hjúkrunarfólki,
sálfræðingum og félagsfræðingum, þess vegna
lilýtur að verða að stefna að því, að allar slíkar
stofnanir fái nægilega margt sérmenntað fólk
á þessu sviði. En hvað er gert til að koma
þeim málum áleiðis?
Þáttur íslands á heimilisiðnaðarþinginu var
unninn þ.-.nnig, að haft var samband við
framangreindar stofnanir og fleiri í Reykjavík
og nágrenni. Yfirlæknar og forstcðufólk sömdu
greinargerðir, hver um sína stofnun og voru
þær fjölritaðar á dönsku og lagðar fram á
þinginu. Stefán Jónsson arkitekt og formaður
II. I., flutti svo erindi um stofnanirnar, iðju-
þjálfun og aðra sambærilega starfsemi, sem
þar er rekin. Þessar stofnanir voru: Kleppur,
Reykjalundur, Múlalundur, Hátúnshúsin (sam-
býlishús fyrir öryrkja), Kópavogshæli, Lyngás,
Skálatún og vinnustofur Blindravinafélagsins
og Blindrafélagsins. Þessar sömu stofnanir lán-
uðu einnig muni á ísl. sýningardeildina. Þar
var hlutur Klepps stærstur eða á helmingi
sýningarsvæðisins. Mikil vinna var lögð við
undirbúning og uppsetningu sýningarinnar.
Þótti hún takast mjög vel og vakti almenna
athygli, ekki sízt vinnan frá Kleppi. Hún þótti
mjög falleg, fjölbreytileg og sérstaklega vel
unnin. Af því, sem þar var, mætti nefna
prjónavörur úr ísl. ull, útsaum, vefnað, horn-
og beinvinnu, knipl, tálgavinnu og föndur.
Frá Reykjalundi og Múlalundi voru aðallega
sýndar myndir frá vinnustofunum, en einnig
sýnishorn af framleiðslunni: Plastleikföng,
baukar, fötur, töskur, möppur o.fl. Af Há-
túnshúsunum voru einnig myndir. Kópavogs-
hælið er allstór stofnun, Skálatún er heimili og
Lyngás dagheimili fyrir vangefið fólk. Þaðan
voru sýndir nokkrir eftirtektarverðir munir,
sem visttblk hafði unnið undir leiðsögn kennara
sinna. Mikil undur eru það, að fólk, sem er
svo andlega skert, að það hvorki getur lært að
lesa eða skrifa, getur saumað út eftir allflókn-
um krosssaumsmunstrum!
Úr vinnustofum blindra voru sýndar hag-
lega gerðar körfur og margar tegundir af
burstum.
Ollu því fólki, sem hlut eiga að máli, vist-
fólki sem starfsfólki þessara stofnana skal hér
með fært innilegt þakklæti fyrir veitta aðstoð
og góða fyrirgreiðslu í hvívetna.
MikiII og almennur áhugi var ríkjandi á
þinginu um iðjuþjálfun og eflingu þeirra mála.
Sérstaklega var bent á þann þátt, sem heimilis-
iðnaður og almenn verkkunnátta geta átt í
því, að koma í veg fyrir hin svokölluðu streitu
fyrirbrigði nútímans. Samþykkt var uppá-
stunga frá umræðuhóp um, að norrænu heim-
ilisiðnaöirféli'gin beittu sér fyrir þessum mál-
um og hefðu þau á dagskrá næsta þings.
Hið fjórtánda heimilisiðnaðarþing Norður-
landa tókst að öllu Ieyti áætlega. Það var vel
undirbúið og skipulagt. Afar vinsamlegur andi
var þar ríkjandi. Veðurguðirnir voru heldur
hliðhollir okkur norðanhjarafólki, meira að
segja svo, að lá við að okkur væri kalt í káp-
um. Síðasta kvöldið, sem reyndar var þjóð-
hátíðardagur vor, var ljómandi kveðjusam-
sæti. Fyrr þann sama dag bauð hin aldna
sænska kempi, Ingrid Osvald Jakobssen til
næsta þings í Svíþjóð. Það verður væntanlega
1974.
S.H.
ATH. þeir sem vilja kynna sér nánar efni
fyrirlestra, sem fluttir voru á þinginu, geta
fengið þá til lestrar hjá H.I. Hafnarstræti 3,
Reykjavík.
38
HUQUR OG HÖND