Hugur og hönd - 01.06.1971, Blaðsíða 17

Áð bregða gjörð
Þegar rakið var í reiðgjörð var lagt upp með tvær
álnir danskar (126 cm). Var oft rakið á tveggja álna
fjöl og þá brugðið frá enda til enda. Til var og að
rakið var á tvo nagla, sem festir voru í tré (stoð)
með tveggja álna millibili. Þegar gjörðin var fullrak-
in, var hún „skorin“, þ.e. skorið fram úr lykkjunum
á öðrum enda uppistöðunnar. Lykkjur uppistöðunnar
voru ætíð jöfn tala 12 — 14 — 16, eftir breidd þess
er bregða skyldi svo og gildleika þráðanna í uppi-
stöðunni. Væri það, sem bregða skyldi tvílitt, varð
talan að vera 12 eða 16, svo jafnt yrði skift litum.
Væri það, sem bregða skyldi einlitt, skipti engu þó
lykkjurnar væru 14 eða 18. Hér á éftir verður miðað
við 16 lykkjur og tvílita gjörð, dökkt og hvítt.
Þegar skorið hafði verið fram úr uppistöðunni, var
hún dregin í hringjuna og þess vandlega gætt, að báð-
ir endar uppistöðunnar væru nákvæmlega jafnir. Þeir
sem vandvirkastir voru, brugðu sterku bandi í skilið
og bundu þétt um, gjarnan sitt bragðið um hvom
helming, áður en uppistaðan var skorin. Var þetta
gert því til öryggis, að lykkjurnar misdrægjust ekki
meðan verið var að setja gjörðina upp. Þegar rakið
var, var venjulega bvrjað frá vinstri og raktar fyrst
fjórar lykkjur dökkar, þá átta hvítar og síðast fjór-
ar dökkar. Komu þá lykkjurnar réttar í hringjuna,
þegar í hana var dregið og gjörðin þá „fullsett upp“.
Verkið hófst svo á því, að skift var til helminga
lykkjunum og átta teknar í hvora hönd. Flestir byrj-
uðu frá hægri hlið. Var þá innsta lykkjan í hægri
hendi tekin og efri þætti hennar brugðið undir þum-
alfingur vinstri handar og þræðinum svo brugðið inn
í krepptan lófann þannig, að hann léki aldrei laus.
Þá er neðri þræði lykkjunnar brugðið yfir þumal-
fingurinn og hann falinn i kreppingnum eins og hinn
fyrri. Þannig var hver einstakur þráður tekinn uns
aðeins er eftir neðri þáttur yztu lykkjunnar. Honum
er brugðið gegnum skilið. Sá hluti uppistöðunnar,
sem myndaði skilið, var nú tekinn í hægri hendi,
þræðinum, sem dreginn var í gegn brugðið yfir þumal-
fingur hægri handar og falinn í lófanum. Þá er fyrsta
lykkja vinstri helmings tekin og eins og áður efri þræði
brugðið undir þumalinn en þeim neðri yfir og þeir
faldir í krepping liægri handar uns komið er að yztu
lykkju þeim megin. Þá er efri þræðinum brugðið
undir fingurinn en hinum neðri brugðið í gegn. Er
þá kornin fullgerð ein urnferð. Hefst svo sú næsta á
því, að þeim þræði er brugðið yfir þumal vinstri
handar eins og áður er lýst. Þessar umferðir eru svo
endurteknar til enda gjarðarinnar.
Flestir ná þessum brögðum réttum strax. Við-
vaningar gæta þess ekki sem skildi, að halda öllum
þráðum í réttu sæti. Breytist þráðasætin, verður skil-
ið skakkt. Það ríður því mjög á, að réttur þráður
sé tekinn í hvert bragð, enda verður þess þegar vart
ef þeir færast til. Þetta atriði verður að lagast þá þegar.
Það sem á mestu veltur við að bregða gjörð, svo
vel sé, er að fela þræðina svo vandlega í lófa sér, þegar
brugðið er, að þeir herðist jafnt í gjörðinni. Þess
skal og gæta, að herða innri þræðina í gjörðinni meir,
þ.e. þræðina, sem brugðið er í gegn. Þess skal þó gæta,
að herða þá með gætni, ella geta þeir m!?d"egist og
lýtir það gjörðina mjög.
Það mun sannast við þetta verk sem önnur, að
„fáir eru smiðir í fyrsta sinn“. Verkið veltur á, í
fyrsta lagi, að skilja brögðin, og í öðru lagi, á vand-
virkni.
HUGUR OG HÖND
17