Fréttablaðið - 06.04.2020, Blaðsíða 25

Ljóðasafn Jóns Kalmans er komið út og hefur að geyma þrjár bækur: Með byssuleyfi á eilífðina, Úr þotuhreyf lum guða og Hún spurði hvað ég tæki
með mér á eyðieyju. Nokkur áður
óbirt ljóð eru einnig í bókinni sem
hefur titilinn Þetta voru bestu ár
ævi minnar, enda man ég ekkert
eftir þeim. Í lok safnsins er 40 síðna
eftirmáli þar sem Jón Kalman rekur
það hvernig hann byrjaði að skrifa
og lýsir bókmenntalífi í Reykjavík
og Sandgerði undir lok níunda ára-
tugarins.
Ljóðabækurnar komu út 1988,
1989 og 1993. Þær hafa ekki orðið
f leiri og Jón Kalman er spurður
hvernig standi á því. „Sagnaskáld-
skapurinn tók einfaldlega yfir.
Þegar á leið var ég ekki alveg sáttur
við sjálfan mig sem ljóðskáld. Mér
fannst ég ekki koma öllu því til
skila í ljóðunum sem ég fann fyrir
innra með mér, fannst ég rekast á
einhverjar innri hindranir. Þetta
var svolítið erfitt tímabil sem stóð í
sirka þrjú ár. Erfið krísa. Ég leit á mig
sem ljóðskáld, hafði engan áhuga á
að skrifa skáldsögu, og hvarf laði
ekki að mér að ég ætti það eftir.
En smám saman tók prósinn samt
yfir, og ég var byrjaður að skrifa
skáldsögur, nánast án þess að taka
ákvörðun um það. Það bara gerðist.
Ljóðið hefur þó aldrei yfirgefið mig.
Það andar í skáldsögum mínum, og
hefur mikil áhrif á hvernig ég skrifa
þær, hvernig ég hugsa þær.“
Langaði að breytast í Morgan
Hann segist hafa byrjað fremur
seint að yrkja. „Ég var seinþroska,
var barn fram eftir öllum aldri og
með annan fótinn í einhverjum
draumheimum. Lifði stundum
frekar þar. En ég var rétt rúmlega
tvítugur þegar ég byrjaði að yrkja.
Mín meginveröld var alltaf í
bókum. Ég las strax mjög mikið sem
barn, fyrst barnabækur og svo tóku
spennubækur við. Lá sem unglingur
í Morgan Kane, langaði að breytast
í hann. En svo breyttist þetta allt,
eins og ég rek í eftirmálanum, og
ljóðið tók yfir.“
Spurður hvaða ljóðskáld hafi haft
mest áhrif á hann segir Jón Kalman:
„Þau eru svo mörg. Fyrsta skáldið
sem hreif mig var Jóhann Sigur-
jónsson en síðan tóku atómskáldin
við, Gyrðir, Einar Már, Ísak Harðar-
son. Þegar sjóndeildarhringurinn
fór að víkka komu erlendu skáldin,
Majakovskí og fleiri.“
Sóun á pappír
Hann segist sjaldan velta fyrir sér
sínum eigin viðfangsefnum. „Ég er
svo á kafi í þeim sjálfur að ég sé bara
saumana, ekki yfirborðið. En fyrsta
ljóðið í fyrstu bókinni er ádeiluljóð
á lífsmynstur okkar hér á Vestur-
löndum. Ég var, og er enn, ádeilu-
skáld í aðra röndina. Mig langaði að
breyta heiminum og fannst ljóðið
prýðis vopn til þess. En síðan orti
maður auðvitað um hvað ina; Krist,
Tom Waits, næturlífið, einsemdina,
ástina. Öll þessi vinsælu lög.“
Ljóð eftir hann birtist í nýjasta
hefti Tímarits Máls og menningar.
„Það er fyrsta ljóðið sem ég birti á
þessari öld,“ segir hann og bætir við:
„Ég vona að ég geti gefið út ljóðabók
á næsta ári.“
Spurður um viðtökur við ljóða-
bókunum þremur á sínum tíma
segir Jón Kalman: „Þær fengu fína
dóma, það voru allir voða góðir við
mig. Þetta voru sumpart dýrðar-
tímar til að gefa út, sex blöð starf-
andi og dómar birtust í þeim öllum.
Þeir voru allir jákvæðir, þótt að
sjálfsögðu væri sett út á sitthvað.
Þótt þetta væri seint á 20. öldinni þá
kvartaði ritdómari Tímans undan
því að lítið væri væri um rím og
stuðla hjá mér.“
„Af hverju þessi sóun á pappír?“
var setning sem Jón Kalman fékk
að heyra þegar hann sýndi sam-
starfskonu sinni fyrstu ljóðabók-
ina, Með byssuleyfi á eilífðina. „Ég
gaf þá bók út sjálfur og var svo von-
laus sölumaður að ég þurfti að fara
aftur að vinna í saltfiski og skreið í
Sandgerði til að geta borgað prent-
kostnaðinn. Gömul samstarfskona
mín sem vann þar enn þá f letti
bókinni, fannst lítið vera á síðunum
og spurði: „Af hverju þessi sóun á
pappír?“ Orðin voru sett fram af
umhyggju. Hún vildi að ég nýtti
síðurnar betur.“
MIG LANGAÐI AÐ
BREYTA HEIMINUM OG
FANNST LJÓÐIÐ PRÝÐIS VOPN
TIL ÞESS.
Ljóðið hefur aldrei
yfirgefið mig
Ljóðasafn Jóns Kalmans er komið út.
Vonast eftir að gefa út ljóðabók á næsta
ári. Skáldsaga kemur líklega í haust.
Mín meginveröld var alltaf í bókum, segir Jón Kalman. FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI
Kolbrún
Bergþórsdóttir
kolbrunb@frettabladid.is
Þor g r í mu r Þ r á i n s s on og aðstandandi raf bókaveit-unnar emma.is færa þjóðinni
að gjöf átta raf bækur eftir Þorgrím
sem þeim er frjálst að sækja og lesa.
Bækurnar átta höfða til breiðs hóps
lesenda allt frá 1. til 10.bekkjar og
jafnvel til þeirra eldri sem vilja rifja
upp góðar lestrarstundir.
Með þessi er verið að hvetja börn
og unglinga til aukins yndislesturs.
Þá er kjörið að nýta raf bækurnar
í takt við lestrarverkefnið Tími til
að lesa sem stjórnarráðið hleypti af
stokkunum í vikunni á timitilad-
lesa.is.
Bækurnar sem Þorgrímur og
Emma.is gefa lestrarhestum þjóðar-
innar eru:
Með fiðring í tánum 1998
Bak við bláu augun 1992
Lalli ljósastaur 1992
Spor í myrkri 1993
Sex augnablik 1995
Svalasta 7an 2003
Undir 4 augu 2004
Litla rauða músin 2008
Átta rafbækur til þjóðarinnar
Þorgrímur Þráinsson og emma.is
gefa 8 rafbækur. FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR
Nýverið var heimildarmyndin
Latínbóndinn gerð aðgengileg á
YouTube í tveimur gerðum: Latín-
bóndinn / Latin Viking, íslenskri
útgáfu, sem textuð er á ensku og
svo spænskri útgáfu: El Vikingo
Latino.
Íslenska útgáfan var sýnd á
Skjaldborg 2015, RUV og í Bíói
Paradís en spænska útgáfan er ný
af nálinni.
Myndin fjallar um tónlistarferil
Tómasar R. Einarssonar, einkum
þá latíntónlist sem hann er kunnur
fyrir. Ramminn utan um frásögn-
ina eru tónleikar Tómasar í Dala-
búð í Búðardal í júní 2014 með níu
manna hljómsveit.
Heimildarmynd um
Tómas R. á YouTube
Gróska, félag myndlistarmanna í
Garðabæ, fagnaði fyrir skemmstu
10 ára afmæli sínu en hefur síðan
eins og aðrir þurft að fresta allri
dagskrá fram á sumar og haust. Til
að bæta fyrir þetta hefur Gróska
hins vegar tekið upp á þeirri
nýbreytni að sýna list félagsmanna
á netinu og efnt til sýningarraðar-
innar Listaverk dagsins. Á hverjum
degi fram til 1. maí að minnsta kosti
birtist nú eitt verk eftir félagsmenn
á síðum Grósku á Facebook og
Instagram.
Upplýsingar um höfund, stærð
verka og miðil fylgir með hverju
verki og stundum birtist líka hug-
leiðing listamannsins um verkið.
Gróska í myndlist
í Garðabæ á netinu
M E N N I N G ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð 17M Á N U D A G U R 6 . A P R Í L 2 0 2 0