Feykir - 27.08.2017, Blaðsíða 8

Réttað á ný í máli Agnesar og Friðriks
Agnes hlaut fjórtán
ára fangelsisdóm
Sigríður Friðjónsdóttir ríkis-
saksóknari sótti málið fyrir
hönd ákæruvaldsins og þau
Gestur Jónsson og Guðrún
Sesselja Arnardóttir voru verj-
endur hinna ákærðu. Dómarar
í málinu voru þau Ingibjörg
Benediktsdóttir, Kolbrún
Sævarsdóttir og Davíð Þór
Björgvinsson.
Niðurstaða dómsins á
Hvammstanga var á þá leið
að Agnes hlaut fjórtán ára
fangelsisdóm í stað dauða-
dóms, Friðrik Sigurðsson fékk
sjö ára fangelsi og Sigríður
Guðmundsdóttir fimm ár.
Fjöldi fólks tók þátt í
athöfninni nú og var farið um
söguslóðir atburðanna áður
en réttarhöldin voru sett á
svið á Hvammstanga. Magnús
Ólafsson, fyrrum bóndi á
Sveinsstöðum, var fenginn til
að upplýsa viðstadda um það
sem fram fór á sínum tíma og
eftirleiknum, þ.e. beiðni að
handan um uppgröft beinanna.
Feykir fékk góðfúslegt leyfi
Magnúsar til að birta það sem
hann flutti sem og myndir sem
Vigdís Hauksdóttir tók.
Verið velkomin
öll á Þrístapa
Það var annað upplit á mönn-
unum sem hingað voru boðaðir
12. janúar 1830, en er á ykkur
í dag. Þá var öllum bændum
frá Vatnsskarði í austri að
Miðfirði í vestri skipað að
mæta auk fjölmargra vinnu- og
lausamanna.
Hingað komu margir nauð-
ugir til að horfa á, hryllingurinn
hafði áhrif á alla. Ungur
maður frá Guðlaugsstöðum í
Blöndudal sagði svo frá síðar
að hans mesta lán í lífinu hefði
verið að hestur hans datt á
leið til aftökunnar, maðurinn
lærbrotnaði og komst ekki á
aftökustaðinn. Telja það lán að
lærbrotna árið 1830 þegar lítið
var um lækna og lækningar.
Það sýnir vel hve það tók á
menn að vera boðaðir hingað.
Það má enginn
undan líta
Björn Blöndal sýslumaður
hafði lagt það fyrir hreppstjóra
í hverri sveit á þessu svæði
að þeir sæju til þess að menn
mættu, hver hreppstjóri átti að
sjá til þess að enginn liti undan
þá höfuð fykju. Hann stóð hér
sjálfur á þessum stað, leit eftir
að allt færi samkvæmt því sem
hann vildi.
Hvar ert þú Holtastaða
Jóhann kallaði hann yfir
hópinn, en þar sem hann var
í öftustu röð skipaði hann
honum að koma í fremstu röð
þannig að ekkert færi fram hjá
honum.
Einum viðstaddra varð
undir athöfn það á að líta
aðeins af þessum miðpunkti,
sýslumaður laust hann
kinnhest með hanska sínum.
„Það má enginn undan líta.“
Friðrik var fyrst leiddur
hingað upp. Sýslumaður
las honum dómsorð, og að
loknum öðrum formsatriðum
reiddi böðullinn exi, haus féll
frá búk, blóð spýttist, rann á
eftir höfði, sem rúllaði í átt að
mönnunum sem hnípnir stóðu
hjá, lífvana augu störðu úr
blóðugu höfði. .... Þegar menn
sem til höfðu verið skikkaðir
höfðu fjarlægt líkama, höfuð
og blóðugt klæði, sem breitt
hafði verið yfir höggstokkinn
var Agnes leidd hingað upp.
Hennar gæslumenn höfðu
beðið með hana bak við hól
í nágrenninu. Hugsanlega
þennan, hugsanlega hól í meiri
fjarlægð.
Agnes bað að sleppt yrði
að lesa dómsorð, athöfn flýtt
sem mest. Hún lagði höfuð á
höggstokk, endurtekin athöfn,
höfuð flaug, blóð rann.
Að þessari athöfn lokinni
tóku þeir menn sem til verka
höfðu verið skikkaðir höfuðin,
settu á stjaka, andlit átti að snúa
að alfaraleið samkvæmt lögum
þess tíma. Líkamar settir í
kistur og þær grafnar hér í
nágrenni við höggstokkinn.
Hver fór til síns heima.
Það fór enginn ósnortinn
frá þessari athöfn.
Höfuðin hurfu
af stjökunum
Lýst er í sögnum að Sigfús
Bergmann, hreppstjóri á Þor-
kelshóli, kom heim að lokinni
aftöku og gekk beint til afhýsis
síns inn af baðstofunni án þess
að taka af sér vettlingana eða
sleppa svipunni. Hann leit
hvorki til hægri né vinstri og
kastaði ekki kveðju á nokkurn
mann en heimilisfólki virtist
sem hragl hryti af augum hans
og enginn þorði að varpa á
hann orði, sátu agndofa. Hann
var þó ekki blautgeðja maður,
eins og segir í sögum frá þeim
tíma.
Þegar menn vöknuðu næsta
morgun sáu þeir sem hér
áttu leið um, að höfuðin voru
horfin af stjökunum. Auðvitað
var það rán, ýmsum hefur
þótt furðulegt að sýslumaður
virðist ekkert hafa gert í því að
rannsaka það mál. Hugsanlega
hefur þessi málarekstur tekið
svo á þennan unga sýslumann
að hann hafi ekki haft þrek
að halda málinu áfram.
Hugsanlega hafði það áhrif að
fljótt komst sú saga á kreik að
húsfrúin á Þingeyrum hefði
Þann 9. september sl. stóð Lögfræðingafélag Íslands fyrir vett-
vangsferð á slóðir síðustu aftökunnar á Íslandi og réttaði á ný í máli
Friðriks Sigurðssonar og Agnesar Magnúsdóttur sem dæmd voru til
dauða fyrir að myrða Natan Ketilsson, bónda á Illugastöðum á
Vatnsnesi, og Pétur Jónsson, vinnumann, þann 13. mars 1928.
Sigríður Guðmundsdóttir, 16 ára vinnukona, var einnig dæmd til
dauða en var náðuð af kónginum og dæmd í lífstíðarfangelsi.
Réttarhöldin voru að sjálfsögðu sett á svið í Félagsheimilinu á
Hvammstanga, bæði til gamans og fróðleiks.
SAMANTEKT
Páll Friðriksson
sent vinnumann sinn í skjóli
nætur til að taka höfuðin og
færa í Þingeyrakirkjugarð.
Þau Þingeyrahjón, Guðrún
og Björn Ólsen voru vinafólk
sýslumanns. Árin liðu, gras
greri yfir gröfina og flest
ummerki hurfu, nema þessi
upphleðsla sem enn stendur
hér á hólnum.
Skilaboð að handan
104 árum síðar, vorið 1934,
kemur maður að nafni Guð-
mundur Hofdal í Sveinsstaði
og spyr eftir Magnúsi gamla.
Það var afi minn. Segir honum
að hann sé kominn eftir beiðni
frá Agnesi til að biðja hann
að hjálpa til við að leita að
gröfinni. Leyfi væri fengið frá
yfirvöldum til að grafa þau upp
og flytja í Tjarnarkirkjugarð.
Afi sagðist ekkert vita hvar
beinin væru, það gæti verið
mikið verk að finna þau
einhvers staðar í nágrenni við
aftökustaðinn.
Við eldhúsborðið á Sveins-
stöðum, í húsinu þar sem ég
ólst upp í og við borðið, sem var
í eldhúsinu langt fram á minn
búskap, sagði Guðmundur
afa og öðru heimilisfólki frá
þessari beiðni Agnesar. Beiðnin
kom gegnum síendurtekna
ósjálfráða skrift miðils. Sá
miðill reyndi lengi vel að hunsa
þessa síendurteknu beiðni um
aðstoð. Að lokum lét hún undan
og ræddi málið við nána vini.
Þess vegna var Guðmundur
kominn í Sveinsstaði. Nafn
miðilsins kom hins vegar ekki
fram, hún vildi halda sig til
hlés í þessu máli, en síðar var
upplýst hver hún var.
Þrennt er það sem skiptir að
mínu mati sérstöku máli í
þessari frásögn.
1. Agnes sagði í hvaða átt frá
aftökupallinum gröfin væri,
m.a. með þeim orðum að það
væri í hásumar sólsetursátt
frá honum séð.
2. Hún sagði að vinnu-
Réttur settur á Hvammstanga MYNDIR: VIGDÍS HAUKS
Magnús Ólafsson fór á kostum með erindi sitt.
Efnismikil dagskrá. Gröf Friðriks.
Fjöldi fólks tók þátt í atburðinum.
8 36/2017