Bæjarbót - 23.10.1987, Blaðsíða 6

6 Bæjarbót, óháð fréttablað
Slysavarnarsveitin Þorbjörn 40 ára:
Hefur bjargað á þríðja hundrað
manns úr sjávarháska auk annara
björgunarstarfa
— annaðist fyrstu björgun úr sjávarháska með fluglínutækjum á íslandi
Saga skipulagðra slysavarna í
Grindavík er orðin alllöng. Árið
1930, þann 2. nóvember var
slysavarnardeildin Þorbjörn
stofnuð. Stofnfélagar voru 56
og hafa vafalaust haft hugsjónir
og áhugamál séra Odds V.
Gíslasonar að leiðarljósi.
Fljótlega reyndi á hina nýju
slysavarnardeild. Hinn 24. mars
1931 strandaði franski togarinn
Cap Fagnet á Hraunsfjöru með
38 manna áhöfn. Forystumenn
deildarinnar brugðu skjótt við
og nægur mannafli fylgdi þeim
á strandstað. Haldið var af stað
með þau björgunartæki, sem
búið var að koma fyrir í Grinda-
vík, svokölluð fluglínutæki, og
er ekki að orðlengja það að
giftusamlega tókst að bjarga öll-
um skipverjum á tiltölulega
skömmum tíma þrátt fyrir erfið-
ar aðstæður. Þetta var söguleg-
ur atburður. Fyrsta björgun
manna úr sjávarháska hér við
land með fluglínutækjum.
Árið 1933 strandaði Skúli
fógeti frá Reykjavík skammt frá
Ræningjatanga austan við Stað-
arberg. Strandið bar að með lág-
um sjó í veltubrimi, roki og byl.
Við hin erfiðustu skilyrði tókst
slysavarnardeildarmönnum að
bjarga 24 af áhöfn skipsins, en
13 drukknuðu.
Hinn 6. september 1936
strandaði línuveiðarinn Troca-
dero frá Grimsby við Hestaklett
á Jarngerðarstaðafjöru með 14
manna áhöfn. Skipið strandaði
alllangt frá landi. Utfiri er þarna
mikið, miklar flúðir, sem brýtur
nær alltaf á, jafnvel í sæmilegu
veðri. Öllum skipverjum var
bjargað.
Nú varð nokkurt hlé á skip-
ströndum við Grindavík og
starfsemi deildarinnar í nokk-
urri lægð. Ætíð var þess þó gætt
að hafa tækjabúnað í lagi, ef á
þyrfti að halda. Merkinu var
haldið á lofti. Árið 1946 hreyfði
Ingibjörg í Garðhúsum hug-
myndinni um stofnum björg-
unarsveitar. Hún bar þá tillögu
formlega upp á næsta ári og var
björgunarsveitin þá formlega
stofnuð. Fyrst var hún skipuð 10
mönnum. Tómasi Þorvaldssyni
var falið að velja mennina og
veita sveitinni forystu. Hún var
upphaflega skipuð þessum
mönnum auk Tómasar: Sigurð-
ur Þorleifsson, varaformaður,
Guðmundur Þorsteinsson, Árni
Magnússon, Magnús Guð-
mundsson, Reginbaldur Vil-
hjálmsson, Jón A. Jónsson, Sig-
urður Gíslason, Vilbergur Aðal-
geirsson og Hermann Kristins-
son. Eftir því sem best er vitað er
þetta fyrsta björgunarsveitin,
sem stofnað er til með þessum
hætti.
Allur þungi slysavarnarstarfs-
ins hefur síðan hvílt á björg-
unarsveitinni, en deildin sem slík
er þó ómetanleg og ómissandi
bakhjarl með fjárstuðningi sín-
um og starfi yfirleitt. í dag eru
um 420 félagar í Slysavarnar-
deildinni Þorbirni. Formenn
hennar til þessa dags hafa verið:
Einar Einarsson, Marel Eiríks-
son, Eiríkur Alexandersson,
Tómas Þorvaldsson og Gunnar
Tómasson núverandi formaður.
Hinn 6. janúar árið 1947
strandaði enski togarinn Louis
frá Fleetwood skammt frá
Hrólfsvík á Hraunsfjöru.
Fimmtán manns var bjargað, en
einum skolaði fyrir borð og
drukknaði hann.
Hinn 28. febrúar 1950 strand-
aði olíuflutningaskipið Clam
undir klettabelti við Reykjanes.
Það var hörmulegt sjóslys.
Fimmtíu manna áhöfn var á
skipinu, 23 tókst að bjarga en 27
drukknuðu við að fara um borð
í skipsbátana sem brotsjóirnir
brutu í spón og drukknaðu flest-
ir þeirra.
Hinn 15. apríl 1950 strandaði
enski togarinn Preston North
End frá Grimsby á svokölluðum
Syðstaboða skammt frá Geir-
fuglaskeri, 40 mílur úti í hafi.
Strand hans mun hafa borið að
með lágum sjó. Lenti skipið á
blindskeri. Við aðfallið munu
flestir skipverjar hafa farið frá
borði á skipsbátum. Var þeim
síðar bjargað af nærstöddum
skipum. Eftir um borð voru 6
menn. Beiðni barst frá Slysa-
varnarfélagi íslands um að
freista þess að hjálpa til. Allir
bátar voru í landi. Þungur sjór
og ekki sjóveður. Fróði frá
Njarðvík var fenginn til þess að
fara með björgunarmenn. Skip-
stjóri var Egill Jónsson, en hann
var öllum hnútum kunnugur á
þessum slóðum. Ferðin á
strandstað tók 5 klukkustundir.
Aðkoman var þannig, að komið
var nær flóði og stóð ekkert upp
úr af skipinu nema handrið á
stjórnborðsvæng brúarinnar. Á
því héngu 6 menn. Brotsjóir
gengu stöðugt yfir skipið og
færðu skipið og mennina í kaf.
Undrun sætti, að þeim tókst að
halda sér. Milli ólaga og brot-
sjóa sást í brúarhornið og hand-
rið stjórnborðsmegin á hvalbak.
Egill hafði ekki langa um-
hugsun heldur ákvað að sigla
hlémegin upp á skerið. Dýpi var
3 faðmar. Það var kastað akkeri
nokkuð frá skipsflakinu. Línu
var skotið yfir til mannanna.
Viðbrögð þeirra urðu þau, að
þeir gripu í línuna og hentu sér í
sjóinn og reyndu að -svamla til
okkar.
Fjórum mönnum tókst að ná
með sæmilegu móti með því að
kasta út bjarghringum og línu
og með því að krækja í þá. Þeim
fimmta var bjargað með svipuð-
um hætti, en við illan leik. Þeim
sjötta fipaðist sundið og barst
hann í áttina að soginu aftan við
bátinn. Tókst að krækja í erm-
ina á stakknum, en hún stóð þá
ein upp úr. Maðurinn komst
fyrst til meðvitundar eftir 5
klukkustundir.
Hinn 30. mars 1953 strandaði
togarinn Jón Baldvinsson undir
Hrafnkelsstaðabjargi á Reykja-
nesi með 42 manna áhöfn.
Strandið bar að með lágum sjó.
Leiðin út á strandstað var löng
og erfið eins og vegurinn var þá.
Þó tókst að komast að strand-
stað á tiltölulega skömmum
tíma og tókst að bjarga allri
skipshöfninni, en undir það
síðasta gekk yfir allt skipið,
enda þá mjög aðfallið.
Hinn 7. febrúar 1962 strand-
aði vélbáturinn Auðbjörg frá
Reykjavík við Hópsnes. Sex
manna áhöfn var bjargað í land.
Hinn 27. febrúar 1973 hlekkt-
ist m/b Gjafari frá Vestmanna-
eyjum á í brimi og stórsjó á leið
út víkina. Lágsjávað var og tók
skipið niðri svo að gat kom á
það. Þegar komið var á strand-
stað var komið hörkuaðfall.
Skotið var línu út í bátinn og
tókst að bjarga öllum frá borði.
Sjóirnir gengu yfir skipið meðan
þeim síðustu var bjargað og
hálftíma síðar var skipið komið
alveg á kaf í brotsjóina.
Hinn 4. ágúst 1974 strandaði
m/b Hópsnes á Gerðatöngum.
Tveimur mönnum var bjargað í
land.
Hinn 15. september 1977
strandaði Pétursey með einum
manni og var honum bjargað
með tækjum björgunarsveitar-
innar.
Síðasta verk sveitarinnar við
björgun var svo þegar Skúmur
GK 22 strandaði í vor.
Þá er lokið þessari upptaln-
ingu. Hins vegar er starf slysa-
varnardeildarinnar og björg-
unarsveitarinnar fólgið í fleiru
en björgun manna úr sjávar-
háska. Mörg eru þau skiptin,
sem sveitin hefur verið kölluð út
til ýmissa aðstoðar og björg-
unarstarfa við sjávarsíðuna. Til
leitar að týndu fólki og vegna
náttúruhamfara, t.d. meðan á
gosinu stóð í Vestmannaeyjum,
en það yrði of langt upp að telja.
Aldrei hefur staðið á neinum
hér í Grindavík að bjóða sig
fram til björgunarstarfa. Á það
jafnt við karla sem konur. En
vissulega hefur fólk skipt með
sér verkum. Sumir hafa staðið í
svokallaðri fremstu víglínu, aðr-
ir við aðstoð í landi og flutning á
mönnum og hjúkrun í heima-
húsum.
Formenn björgunarsveitar-
innar á 40 ára starfstíma hafa
verið þessir: Tómas Þorvaldsson
1947-1976, Guðmundur Þor-
steinsson 1976-1977, Gunnar
Tómasson 1977-1987 og núver-
andi formaður er Sigmar
Eðvarðsson.
Á síðast liðnu ári var annað
stórafmæli félagsskapar á skyld-
um vettvangi. Þá varð slysa-
varnardeildin Þórkatla 10 ára,
en í henni eru um 120 konur sem
vinna ötullega að málefnum fél-
ags síns. Formaður Þórkötlu er
nú Jóhanna Sigurðardóttir, en
aðrar hafa gengt formennsku
þær Helga Jóhannsdóttir,
Guðrún Jónsdóttir og Ingeburg
Guðmundsson.
Nú eru aðalbækistöðvar
slysavarnardeildarinnar Þor-
björns í þeim húsum, sem nefnast
einu nafni ,,Hrafnbjörg“. Þar
eru haldnir fundir og aðgerðum
stjórnað þegar svo ber undir.
Slysavarnasveitin er vel ak-
andi, t.d. á hún 3 vel búna bíla,
hvern ágætan til síns brúks. Þá á
sveitin hinn ágætasta björgunar-
bát Odd V. Gíslason.
Nýlega eignaðist sveitin stórt
og gott bátaskýli fyrir Odd og
Feðgarnir Tómas Þorvaldsson
og Gunnar Tómasson hafa verið
formenn slysavarnasveitarinnar
samtals í 39 ár af 40 ára starfs-
tíma hennar.
stóra MAN bílinn, ásamt sjó-
setningarrennu, sem Hafnar-
sjóður stóð straum af kostnaði
við og er hún vel þegin. Það
voru þeir Jón Guðmundsson og
Gunnar Jóhannesson sem veittu
byggingarnefnd Oddsbúðar for-
mennsku og afhenti Gunnar
húsið formlega á 40 ára
afmælinu.
Það hefur ætið verið gott að
manna Slysavarnasveitina
áhugasömum og traustum
mönnum og frekar þurft að tak-
marka fjöldann en hitt. Nú eru í
sveitinni 60 menn, þar af ein
kona, og mættu þær vera fleiri
að mati karlmannanna.
Samantekt: Björn Birgisson
Heimildarmenn:
Tómas Þorvaldsson
Gunnar Tómasson
íslandslax hf.:
Rafvirki óskast
Okkur bráðvantar rafvirkja. Mikil vinna og
góðir tekjumöguleikar. Frítt fæði á vinnu-
stað og akstur til og frá vinnu.
Upplýsingar gefur Ástvaldur Erlingsson í síma 68790.
Vantar
góðan mann!
Rauða kross deildin í Grindavík óskar eftir að ráða
mann til sjúkraflutninga hið fyrsta.
Vinnutilhögun eftir samkomulagi, t.d. koma
helgarvaktir til greina.
Nánari uppl. í síma 68504.