Bændablaðið - 15.12.2016, Síða 18

18 Bændablaðið | fimmtudagur 22 mars 2016
Íslensk hrossarækt í 100 ár:
Stefnumótun hrossaræktarinnar
HROSS&HESTAMENNSKA
Laugardaginn 3. desember sl.
var haldin ráðstefna í hrossarækt
sem bar yfirskriftina Íslensk
hrossarækt í 100 ár og fór hún fram
í reiðhöll hestamannafélagsins
Spretts í Kópavogi.
Markmið ráðstefnunnar var í raun
tvíþætt; annars vegar að fara yfir
sögu og þróun hrossaræktarinnar
og stöðuna í dag og hins vegar
að líta fram á veginn; ræða þróun
ræktunarmarkmiðsins og dómstarfa
á kynbótasýningum. Ráðstefnan
samanstóð af fyrirlestrum sem
tengdust markmiðum dagsins og
hópavinnu þar sem fundarfólk var
virkjað til þátttöku. Það voru Félag
hrossabænda, Háskólinn á Hólum,
Matvælastofnun, Ráðgjafarmiðstöð
landbúnaðarins og Sögusetur
íslenska hestsins sem stóðu að
ráðstefnunni.
Í ár eru tímamót í íslenskri
hrossarækt í ýmsum skilningi.
Það eru 110 ár frá því að fyrsta
kynbótasýningin var haldin,
100 ár frá fæðingu Sörla 71
frá Svaðastöðum sem er einn
helsti ættfaðir íslenska hestsins
í dag, 30 ár frá upptöku BLUP-
kerfisins, 25 ára afmæli nútíma
skýrsluhalds og í ár er 100 ára
afmælisár Gunnars Bjarnasonar,
fyrrv. hrossaræktarráðunautar,
brautryðjanda sýningarhalds
og markaðssetningar á íslenska
hestinum. Það var því vel við hæfi
að halda upp á þessi tímamót.
Dagurinn byrjaði með fyrirlestrum
sem þóttust takast afar vel.
Kristinn Hugason, forstöðumaður
Söguseturs íslenska hestsins, var
fyrstur á mælendaskrá og fór
yfir sögu íslenskrar hrossaræktar
og notkunar hestsins í 100 ár
í yfirgripsmiklum fyrirlestri.
Þá steig Sveinn Ragnarsson,
deildarstjóri hestafræðideildar
Hólaskóla, á svið en yfirskriftin á
hans fyrirlestri var Þekking í þágu
hestsins. Hann fór yfir verðmæti
rannsókna fyrir allt kynbótastarf og
í raun hestamennskuna í heild sinni.
Kynnti hann nýjustu rannsóknir í
hrossarækt og vakti fundarfólk til
umhugsunar um þá vegferð sem við
viljum halda hvað velferð og ímynd
íslenska hestsins varðar. Það er afar
mikilvægt að við höfum velferð
íslenska hestsins að leiðarljósi í
öllu starfi í kringum hann og að
fegurðarmat okkar sé byggt á því
sem er hestvænt og uppbyggilegt
fyrir líkamlega og andlega heilsu
hans og endingu.
Miklar framfarir
Þá hélt Þorvaldur Árnason
kynbótafræðingur fyrirlestur og
fór yfir þróun stofnsins hvað
erfðaframfarir og næstu skref í
þekkingaröflun varðar. Ljóst er að
miklar erfðaframfarir hafa átt sér
stað á síðastliðnum árum. Mestar
erfðaframfarir hafa verið í þeim
eiginleikum sem hafa hæst vægi
í kynbótadómi eins og við er að
búast, s.s. hálsi, herðum og bógum
og tölti en einnig í aðaleinkunn.
Spennandi tímar eru í vændum hvað
varðar nýtingu á erfðamengisúrvali
í hrossarækt en það getur hraðað
mjög erfðaframförum. Sú hröðun
mun byggjast á meira öryggi
í úrvali á undaneldisgripum,
auknum úrvalsstyrkleika og styttra
ættliðabili. Hvað það síðastnefnda
varðar þá verður hægt með þessari
aðferð að meta kynbótagildi
gripa strax við fæðingu. Síðasta
fyrirlestur fyrir hádegishlé flutti
Anton Páll Níelsson, reiðkennari
og hrossaræktandi, en hann velti
fyrir sér þróun í notkun hestsins
og keppnisgreinum. Einnig ræddi
hann um þá eiginleika hestsins sem
verðmætastir eru og hvernig mat á
hrossum í kynbótadómi getur þróast
til framtíðar.
Eftir hádegi voru fluttir þrír
fyrirlestrar. Sigríður Björnsdóttir,
dýralæknir hrossasjúkdóma hjá
Matvælastofnun, fjallaði um
velferð hestsins, heilsu, endingu og
frjósemi. Mikilvægt er að ná vel
utan um þessa verðmætu eiginleika
sem eru innifaldir í hinu almenna
ræktunarmarkmiði og þá helst í
gegnum aukna upplýsingaöflun eins
og í tilviki frjóseminnar. Lykilatriði
er fyrir framtíð hrossakynsins að
ræktunin varðveiti og stuðli að
heilsu þess. Þá kom Sigríður
inn á áhugvert atriði en það er
líkamsbeiting hestsins í reið og
nauðsyn þess að rannsaka hana í
íslenska hestinum, t.d. á tölti. Það
er eitt mikilvægasta atriðið í þróun
dóma á hrossum að horfa meira til
og verðlauna rétta líkamsbeitingu
og hestvæna framsetningu. Rétt
líkamsbeiting hestsins undir manni
hefur mikil áhrif á velferð hans og
endingu. Þá fjallaði Olil Amble,
hrossaræktandi og reiðkennari,
um hrossaræktina og markaðinn
í afar fróðlegum fyrirlestri. Hún
ræddi tengsl keppniseiginleika við
matið eins og það er framkvæmt og
stöðu klárhestsins í kynbótakerfinu
í dag. Hún vill auka veg bestu
klárhrossanna; þetta séu afar
verðmætar hestgerðir í sölu og
ræktun. Einnig ræddi hún ýmis
verkefni sem hægt væri að setja
inn í kynbótadóminn til að gefa
ræktendum auknar upplýsingar
og stuðla að uppbyggilegum og
hestvænum sýningum.
Þróun ræktunarmarkmiðsins
Að lokum fjallaði Þorvaldur
Kristjánsson um þróun
ræktunarmarkmiðsins. Fyrir
dyrum stendur vinna hjá
fagráði í hrossarækt að fara yfir
ræktunarmarkmiðið í hrossarækt,
uppfæra dómskalann sem unnið er
með í kynbótadómum og aðferðir
við matið. Mikil þekking á hestinum
hefur bæst við á síðastliðnum árum
og kröfur markaðarins hafa breyst
frá því dómsskalinn var síðast
uppfærður og því nauðsynlegt að
leggja í þessa vinnu.
Að fyrirlestrunum loknum fór
fram hópavinna þar sem fundarfólk
var virkjað til þátttöku til að ræða
ræktunarmarkmiðið og þróun þess,
dómskalann og matsaðferðir á
hrossum í kynbótadómi. Tókst þessi
vinna vel, margt áhugavert tekið til
skoðunar og verðmæt sjónarmið
reifuð. Hópstjórar voru í hverjum
vinnuhópi sem héldu utan um
vinnuna og kynntu umræðu hvers
hóps í lok ráðstefnunnar. Ljóst var
að fagráð fékk mikið og gott fóður
frá fundarfólki inn í sína vinnu við
þróun dómskalans og markmiðum
dagsins því náð.
Miklar framfarir hafa átt
sér stað í ræktun íslenska
hestsins á undanförnum árum.
Samhljómur er á milli hins
opinbera ræktunarmarkmiðs fyrir
hestakynið og markmiðs ræktenda
í aðalatriðum og endurspeglast
það í þeirri erfðaframför sem
náðst hefur. Íslenski hesturinn
sinnir fjölmörgum verðmætum
hlutverkum eins og staðan er og
þau þurfa að finna sér stað í hinu
opinbera ræktunarmarkmiði.
Ræktunarstarf síðastliðinna áratuga
hefur stuðlað að miklum breytingum
á hestinum, t.d. stærð, útliti og
ganglagi. Markvisst ræktunarstarf
getur lagað það búfé sem unnið er
með mjög hratt að því markmiði
sem stefnt er að. Þess vegna er
ekki síður mikilvægt að ígrunda
ræktunarmarkmiðið reglulega,
tryggja að ræktunin skili unnendum
hestsins verðmætum hestgerðum og
stilla miðið vel.
Vel var mætt á ráðstefnuna en
um 120 manns voru á staðnum
þegar mest var enda margir sem
hafa áhuga á málefninu. Það var
mál manna að dagurinn hefði
verið skemmtilegur og gagnlegur
og nauðsynlegt að halda málþing
sem þetta oftar, fræðast, skiptast
á skoðunum og fá fram sjónarmið
fólks á hverjum tíma.
Fyrirlesarar á ráðstefnunni (frá vinstri): Þorvaldur Kristjánsson, Þorvaldur Árnason, Kristinn Hugason, Sigríður Björnsdóttir, Anton Páll Níelsson, Sveinn
Ragnarsson, Olil Amble og Ágúst Sigurðsson, sem var ráðstefnustjóri.
Sörli 71 frá Svaðastöðum var fæddur 1916 og því 100 ár frá fæðingu hans.
Sörli er einn helsti ættfaðir íslenska hestakynsins og nánast öll hross rekja
ættir sínar til hans í dag.
Þorvaldur Árnason kynbótafræðingur hélt fyrirlestur sem hét Þróun kynbóta
Sveinn Ragnarsson, deildarstjóri við hestafræðideild Hólaskóla, hélt
fyrirlestur sem hét Þekking í þágu hestsins.