Bændablaðið - 15.12.2016, Blaðsíða 32

32 Bændablaðið | Fimmtudagur 15. desember 2016
Ingebjørg Helkås var fyrst til þess að flytja íslenska hesta til Noregs á seinni tímum:
Brautryðjandi í búskap með
íslenska hesta í Noregi
Ingebjørg Helkås Vaa fæddist
í Noregi 14. júlí 1933, yngst
fimm systkina. Hún var mikill
Íslandsvinur og hestakona og átti
hér fjölmarga vini og kunningja,
ekki síst meðal hestafólks.
Foreldrar hennar voru Knut
Helkås, fæddur og uppalinn á Hørte
í Sauheradsveit, og Hilda Wærstad,
fædd og uppalin í sveitinni Helgja,
einnig nefnd Helgen, í Telemark.
Knut var bóndi en Hilda tók kennara-
próf og kenndi lengi í barnaskólan-
um í Helgja.
Þau hjón keyptu bæinn Storebø
í Helgja árið 1928 og þar ólst
Ingebjørg upp með systrum sínum,
Aslaugu og Signe, en tvö systkina
hennar létust í æsku. Á Storebø
voru brúkunarhestar og Ingebjørg
hóf ung að fást við aktygi og hesta
og taka í tauma við hin ýmsu verk á
bænum. Það var ýmist við heyskap
eða þreskingu korns og tilheyrandi
verk, ásamt flutningum aðfanga heim
og heiman og stöku fólksflutningum.
Svo skrapp hún ein í reiðtúr á sunnu-
dögum ef færi gafst, í gömlum láns-
hnakki eða bara berbakt. Neistinn
var vakinn.
Ingebjørg flutti í heimavist í Bø
í Telemark þar sem hún lauk gagn-
fræðaprófi. Síðar gekk hún í Valle
hagebruksskole í Lena og vann nokk-
ur ár á Dømmesmoen við Grimstad.
Ingebjørg lést á Sjukheimen í
Vinje, Telemark, hinn 22. september
2016. Þar höfðu þau hjón, hún og Jon
Vaa, dvalið nokkur ár eftir að heilsan
brást. Árið 1974 fæddist einkadóttir
þeirra sem hlaut nafn móðurömmu
sinnar, Hilda.
Var fyrst til þess að flytja íslenska
hesta til Noregs á seinni tímum
Ingebjørg Helkås var, eins og fyrr
segir, mikill Íslandsvinur og hesta-
kona og átti hér fjölmarga vini og
kunningja, ekki síst meðal hesta-
fólks. Hún varð fyrst til þess að flytja
íslenska hesta til Noregs á seinni
tímum, og eru til af því skemmti-
legar sögur í norskum blöðum og
tímaritum.
Áhugi hennar á Íslandi var vakinn
þegar hún var í barnaskóla, eins og
hún segir sjálf frá:
„Ég var ekki neinn afburðanem-
andi sem barn. En ein mynd, úr
Landafræði barnaskóla eftir Horn,
sat í mér. Hún var af íslenskum
hestum á opnu svæði með eldfjall-
ið Heklu í baksýn. Kannski tekin á
Kirkjubæ í Rangárvallasýslu?“
Vera má að þessi mynd hafi
markað upphafið að hestadellu
Ingebjargar og Íslandsdraumi.
Hún kom hingað til lands í fyrsta
sinn 1952 nítján ára gömul; þá sem
sjálfboðaliði í skógræktarvinnu. Hún
komst á hestbak og þar með varð
ekki aftur snúið.
Árið 1958 kom hún aftur og
vann nokkra mánuði í garðyrkj-
unni hjá Ásgeiri Bjarnasyni og
Titiu Bjarnason, konu hans, á Suður-
Reykjum 2 í Mosfellssveit. Síðar
flutti hún sig um set á lóðinni og hóf
störf hjá frænda Ásgeirs að Suður-
Reykjum 1, Jóni M. Guðmundssyni,
og konu hans, Málfríði Bjarnadóttur.
Þar var meiri möguleiki á að sinna
aðaláhugamálinu; hestamennsku.
Hún vann sem fjósamaður og
hænsnahirðir þann vetur ásamt
dönsku vinnufólki, sem urðu góðir
vinir hennar.
Keypti tvær skjóttar hryssur
Ingebjørg keypti 2 skjóttar hryss ur,
Skjónu frá Hofsstöðum og Skjónu
frá Valdastöðum í Kjós – sem hún gaf
nafnið Trinsa. Hjónin á Blikastöðum,
Helga og Sigsteinn, veittu hryssun-
um ókeypis vist hjá stóðhesti og þær
voru báðar fylfullar þegar Ingebjørg
áformaði að flytja þær á skipi til
Noregs.
Erfiðlega tókst henni þó að fá
pláss fyrir hrossin. Það var ekki fyrr
en nafna hennar og velgjörðarkona,
Ingibjörg Pétursdóttir, móðir Jóns á
Reykjum, klæddi sig upp á íslenskan
búning, eins og hún var vön þegar
hún fór í kaupstaðinn, mætti hjá
skipafyrirtækinu og lét sig ekki fyrr
en samningar höfðu tekist. Eða eins
og Ingebjørg segir í viðtali:
Það var eiginlega ómögulegt
að koma þeim [hestunum] heim.
Ekkert flug var og engin skip vildu
taka hesta til flutnings, nema til
Þýskalands. Að lokum tókst gamla
frúin á bænum á hendur ferðalag til
skipafyrirtækisins í Reykjavík og þar
sat hún þar til þeir lofuðu að taka
hestana mína með. Hún var ákveðin
kona. Þannig komu fyrstu íslensku
hestarnir til Noregs eftir stríð, árið
1959.
Með Heklunni til Noregs
Strandferðaskipið Hekla lagði af stað
13. júní með fylfullar hryssurnar um
borð ásamt eigandanum; Ingebjørg
Helkås. 55 árum síðar eru rúmlega
10.000 íslenskir hestar í Noregi og
umfangsmikil starfsemi kringum
þá; hestamannafélög um allt landið,
ræktun, tamningar og mót.
Hekla kom að landi í Bergen. Þar
voru gerðar kröfur um tollgreiðsl-
ur og sóttkví. Hestarnir voru því
fluttir á bát til Stavanger og voru í
sóttkví á prestssetrinu Sola, en þar
átti Ingibjørg ættingja. Hún fékk
gistingu og vinnu hjá ráðsmanninum
á meðan hún beið. Þegar dýralæknar
gáfu grænt ljós reið hún einsömul
Ingebjørg Helkås á Reykjum (Suður-Reykjum í Mosfellssveit) haustið 1958. Hún situr hest Jóns M. Guðmundssonar, Kirkjubæjar-Blesa, og er með í taumi Glámu, fyrsta hestinn sem hún keypti.
Gláma var langt frá því að vera gæðingur og var ekki lengi í eigu Ingibjargar.
Hryssur Ingibjargar komnar „heim“ til Storebø í Helgja 1959. Trinsa til vinstri, Skjóna til hægri.
Á tröppunum að Kåsa