Bændablaðið - 15.12.2016, Síða 61

61Bændablaðið | Fimmtudagur 15. desember 2016
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins
Guðmundur Jóhannesson
ráðunautur
í nautgriparækt
mundi@rml.is
Breytingar á skýrsluhaldi í nautgriparækt:
Skýrsluhald skilyrði fyrir greiðslum
Í grein 2.2. í samningi um starfs-
skilyrði nautgriparæktar sem
undirritaður var 19. feb. á þessu
ári segir að skilyrði fyrir greiðslum
sé þátttaka í afurðaskýrsluhaldi
Bændasamtaka Íslands og full-
nægjandi skil á skýrslum.
Samningurinn tekur til stuðn-
ingsgreiðslna í nautgriparækt,
s.s. greiðslna út á greiðslumark,
greiðslna út á innvegna mjólk (bein-
greiðslna), gripagreiðslna, greiðslna
vegna nautakjötsframleiðslu auk
fjárfestingastuðnings. Samkvæmt
þessu munu þeir sem ekki stand-
ast kröfur varðandi afurðaskýrslu-
hald ekki njóta þess stuðnings sem
samningurinn kveður á um og áður
er talinn.
Í drögum að reglugerð um stuðn-
ing í nautgriparækt segir að skilyrði
fyrir greiðslum til nautgripabænda
sé þátttaka í afurðaskýrsluhaldi
Bændasamtaka Íslands og full-
nægjandi skil auk fullnægjandi
skila á haustskýrslu í Bústofn sam-
kvæmt 10. gr. laga um búfjárhald
nr. 38/2013.
Í reglugerðinni kemur fram að til
þess að þátttaka í afurðaskýrsluhaldi
í nautgriparækt sé metin fullnægj-
andi skulu ákveðin skilyrði vera
uppfyllt, en miðað er við að unnt sé
að rekja uppruna og afdrif allra gripa
í hjörðinni á einfaldan og öruggan
hátt, sem og safna áreiðanlegum
upplýsingum um afurðir búsins.
Standa þarf að fullnægjandi
skilum á hjarðbók og heilsukorti og
tryggja rétta framkvæmd á merk-
ingum nautgripa, í samræmi við
reglugerð um merkingar búfjár nr.
916/2012 með síðari breytingum.
Allur nautgripabústofn fram-
leiðanda skal skráður í Huppu.
Framleiðandi ber ábyrgð á skráningu
á afurðum, magn og gæði mjólkur og
kjöts, sem gripir búsins gefa af sér.
Eftirfarandi skal skrá eða vera
til staðar auk upplýsinga sem eru
skráðar í hjarðbók búsins (lágmarks-
kröfur):
1. Fangafdrif allra kúa.
2. Burðardagsetning kúa, fjöldi
fæddra kálfa og afdrif þeirra.
3. Fallþunga allra sláturgripa, sem
byggir á innlesnum sláturgögn-
um frá sláturhúsum.
4. Ástæðu afsetningar kúa og
kvígna og fylgja tímamörkum
um skráningar sem tilgreind
eru í reglugerð nr. 916/2012
um merkingar búfjár.
5. Nyt allra mjólkandi kúa (mjólk-
urskýrsla) í hverjum mánuði
fyrir 11. næsta mánaðar eftir
mælingarmánuð.
6. Mjólkurframleiðendur skulu
taka kýrsýni úr öllum mjólkandi
kúm tvisvar sinnum í hverjum
ársfjórðungi og þarf niðurstaða
þeirra að hafa borist innan 15
daga frá lokum sýnatökumánað-
ar.
Framleiðendur skulu staðfesta skýr-
sluhaldsupplýsingar í síðasta lagi
10. hvers mánaðar fyrir næstliðinn
mánuð og á það jafnt við um mjólk-
urframleiðendur sem og þá sem ein-
göngu stunda kjötframleiðslu.
Hvaða þýðingu hefur þetta fyrir
bændur?
Í stuttu máli sagt leggur þetta þá kvöð
á bændur sem stunda nautgriparækt,
hvort heldur til framleiðslu mjólk-
ur eða kjöts, að skila skýrslum eða
m.ö.o. taka þátt í skýrsluhaldi. Fyrir
yfirgnæfandi meirihluta bænda er
þetta nákvæmlega engin breyting,
þ.e.a.s. þá sem hafa tekið þátt í
skýrsluhaldi eða haldið hjarðbók
og staðið skil á skráningum innan
tilskilinna tímamarka sem m.a. eru
tilgreind í reglugerð um merkingar
búfjár.
Hvað þarf að skrá og hvenær?
1. Skrá þarf alla burði og gera
grein fyrir afdrifum kálfa innan
tilskilinna tímamarka sem eru
20 dagar frá burði.
2. Skrá þarf ástæðu afsetningar/
förgunar kúa og kvígna.
3. Skrá þarf slátrun heima á búinu
og/eða vanhöld gripa.
4. Mæla þarf og skrá nyt allra
mjólkandi kúa á búinu mánað-
arlega, ef viðkomandi stundar
mjólkurframleiðslu.
5. Skila þarf kýrsýnum úr öllum
mjólkandi kúm á búinu tvisvar
sinnum í hverjum ársfjórðungi,
ef viðkomandi stundar mjólkur-
framleiðslu.
6. Skrá þarf kaup og sölu gripa
innan 7 daga frá flutningi grips.
Sláturfærslur úr sláturhúsum eru
lesnar inn á sjálfvirkan hátt en
mönum bent á að fylgjast grannt
með hvort þær skili sér ekki áreið-
anlega og rétt. Þá er rétt að ítreka þá
breytingu sem varð í sumar að nú er
skylt að merkja alla kálfa sem fara í
sláturhús, ekki bara þá sem eru settir
á til lífs. Misbrestur á því getur leitt
til missis greiðslna.
Allir þeir sem njóta munu stuðn-
ingsgreiðslna verða að gera skil
mánaðarlega og skiptir þá engu
hvort eitthvað hefur gerst í mánuðin-
um eða ekki. Hafi engin kýr borið,
enginn gripur farið í sláturhús né
drepist þarf samt sem áður að gera
skil, þ.e. skila núll-skýrslu. Fyrir
mjólkurframleiðendur er heldur ekki
annar kostur í stöðunni en að skila
mælingum mánaðarlega vilji menn
njóta stuðningsgeiðslna. Síðasti
skiladagur er 10. hvers mánaðar
fyrir næstliðinn mánuð, þ.e. skila
skal afurðaskýrslu fyrir janúar í síð-
asta lagi 10. febrúar o.s.frv.
Hvað þarf að gera?
Bændur sem nú þegar eru í skýr-
sluhaldi munu ekki verða neinna
breytinga varir. Um 10% þeirra þurfa
aðeins að taka sig eilítið á varðandi
skýrsluskil og skráningar innan til-
skilinna tímamarka. Nokkur hluti
hefur ekki haldið uppi reglulegu
skilum á kýrsýnum og þar þurfa
viðkomandi að taka sér örlítið tak.
Þeir sem ekki hafa verið í skýr-
sluhaldi þurfa hins vegar að byrja
að mæla úr kúnum og standa skil
á mjólkurskýrslum og kýrsýnum.
Mælt er með því að byrja sem fyrst,
útvega sér búnað til mælinga, panta
sýnaglös fyrir kýrsýni o.s.frv.
Þeir sem stunda kjötframleiðslu
þurfa allmargir að taka sig á varð-
andi skráningar og skil á upplýs-
ingum. Þar hefur víða pottur verið
brotinn.
Þá þurfa þeir mjólkurframleið-
endur sem ekki hafa verið í skýr-
sluhaldi og allir nautakjötsframleið-
endur að tilkynna þáttöku í afurða-
skýrsluhaldi til Matvælastofnunar
(Búnaðarstofu) fyrir 27. desember
n.k. á þar til gerðu eyðublaði sem
hægt er nálgast á þjónustugátt
MAST. Þeir sem ekki hafa aðgang
að henni geta nálgast eyðublaðið á
heimasíðu RML eða fengið það sent.
Hugum tímanlega að hlutunum
Það liggur fyrir að fyrsti skila-
dagur á afurðaskýrslum samkvæmt
þessu nýja fyrirkomulagi verður 10.
febrúar n.k. Að fenginni reynslu er
mælt með því að menn hugi að skil-
um fyrr en það. Ávallt getur eithvað
óvænt komið upp og óþægilegt
að eiga eftir að ganga frá öllum
skráningum 15 mínútur í miðnætti,
nettengingin óvirk og góð ráð dýr.
Þeir sem skila skýrslum á papp-
ír til skráningar hjá RML þurfa að
senda skýrslur frá sér með nokkurra
daga fyrirvara til þess að tryggt sé
að skráningu sé lokið á tilskyldum
tíma. Póstleggja verður skýrslu í
síðasta lagi 3ja hvers mánaðar svo
tryggt sé að skýrslur hafi borist og
náðst að skrá þær í tíma. Einnig má
skila skýrslum á starfsstöðvar RML
ef það hentar betur. RML hefur ekki
heimild til þess að gefa neinn frest á
skilum og gengur þar eitt yfir alla.
Við getum aðstoðað
Starfsfólk RML er reiðubúið til
aðstoðar varðandi skýrsluhaldið nú
sem endranær. Þá er verið að endur-
skipuleggja alla vinnu við skýrslu-
hald innan RML með það að leiðar-
ljósi að bæta þjónustuna, gera hana
skilvirkari og halda niðri kostnaði
svo sem hægt er.
Framvegis munu allar nautgripa-
skýrslur verða skráðar á Akureyri og
Selfossi. Skil og útsending munu
einnig fara fram á þessum starfs-
stöðvum RML. Þeir sem ekki skila
rafrænt þurfa að skila skýrslum með
pósti eða á starfsstöð RML en ekki
mjólkurbílum eins og sums staðar
hefur tíðkast fram að þessu.
Þeir sem ekki eru í skýrsluhaldi
ættu að hafa samband sem allra fyrst
og fara yfir stöðu sinna mála. Hafið
samband, sími RML er 516 5000.
Í drögum að reglugerð um stuðning í nautgriparækt segir að skilyrði fyrir greiðslum til nautgripabænda sé þátttaka
í afurðaskýrsluhaldi Bændasamtaka Íslands og fullnægjandi skil auk fullnægjandi skila á haustskýrslu í Bústofn
samkvæmt 10. gr. laga um búfjárhald nr. 38/2013.
Á faglegum nótum
Vísindagrein um uppgræðsluaðferðir og búsvæði mófugla:
Endurheimt mólendis vænleg til lengri tíma
– þótt uppgræðsla með lúpínu geti verið skjótvirk fyrir ákveðnar fuglategundir
Nýverið var vísindagrein birt í
Icelandic Agricultural Sciences
sem fjallar um tengsl uppgræðslu-
aðferða og dýralífs. Þar er meðal
annars komið inn á hlutverk
bænda við uppgræðslu. Ein af
niðurstöðunum greinarinnar er að
ef lúpína er notuð við uppgræðslu,
flýtir það því að fuglategundir
fái þrifist á þeim svæðum sem er
verið að græða upp.
Vísindagreinin byggir á meist-
araverkefni Brynju Davíðsdóttur
við Landbúnaðarháskóla Íslands
sem unnið var í samstarfi
við Landgræðslu ríkisins og
Rannsóknasetur Háskóla Íslands á
Suðurlandi. Verkefni hennar fólst í að
bera saman tvær uppgræðsluaðferðir
og áhrifin á fugla- og smádýralíf;
annars vegar endurheimt mólend-
is og hins vegar uppgræðslu með
lúpínu.
Lúpínan fjölgar fuglum
Einn leiðbeinenda Brynju – og einn
meðhöfunda vísindagreinarinn-
ar – er Tómas Grétar Gunnarsson,
forstöðumaður Rannsóknarseturs
Háskóla Íslands á Suðurlandi. „Við
sjáum að uppgræðsluaðferðirnar hafa
mismunandi áhrif. Það er ekki svo ein-
falt að lúpína sé góð fyrir fugla og þar
með sé málið útrætt. Það er í sjálfu
sér alveg rétt ef við miðum við ógró-
ið land, lúpínan fjölgar fuglum. En
áhugaverðari samanburður er við hina
uppgræðsluaðferðina að endurheimta
mólendi því auðvitað fjölgar fuglum
ef við græðum upp eyðimörk – nánast
sama hvaða aðferð er notuð.“
Hófleg beit vænleg til viðhalds
„Samanburðurinn á þessum tveim-
ur aðferðum sýnir að lúpína myndar
einsleitara
samfélag og
af algengari
tegundum.
Tegundirnar
sem upp-
b y g g i n g
m ó l e n d i s
styður við
standa mun
verr á heims-
vísu. Við höfum ýmsar alþjóðlegar
skuldbindingar á sviði náttúru-
verndar sem erfiðlega hefur geng-
ið að fara eftir. Það sést til dæmis
í skýrslu Ríkisendurskoðunar um
framfylgd Ríó-samningsins og í
álitum sendinefnda sem koma hing-
að til að meta áhrif skógræktar á
skuldbindingar Íslendinga í náttúru-
vernd. Mólendisendurheimt myndi
styðja við það að við gætum staðið
við skuldbindingarnar, mun frekar
en uppgræðsla með lúpínu. Þessar
tegundir sem eiga undir högg að sækja
eru tegundir eins og lóa, spói og lóu-
þræll. Þær þurfa opið snögglendi og
slíkt land er víða á undanhaldi. Þar
kemur að bændum því að landnotkun,
til dæmis hófleg beit, er besta leiðin
til að viðhalda landi á hentugu fram-
vindustigi fyrir þessar tegundir. Það er
í raun viðhald og endurheimt búset-
ulandslagsins sem styður við þessar
tegundir,“ segir Tómas.
Auk Brynju og Tómasar eru
þeir Guðmundur Halldórsson, frá
Landgræðslu ríkisins, og Bjarni D.
Sigurðsson, frá Landbúnaðarháskóla
Íslands, höfundar greinarinnar sem ber
heitið Avian abundance and comm-
unities in areas revegetated with exotic
versus native plant species. /smh
Tómas G. Gunnarsson.
Heiðlóa og lúpína.