Íþróttablaðið - 01.06.1945, Blaðsíða 10

2
ÍÞRÓTTABLAÐIÐ
Þorsteinn Einarsson:
Þjóðskáldið Jónas Hallgrímsson og sundmennt íslendinga.
i.
Þann 28. maí s. 1. minntust
íslendingar 100 ára dánardægurs
þjóðskáldsins og brantryðjandans
Jónasar Hallgrímssonar.
Einn þátturinn í endurreisnar-
starfi Jónasar Hallgrímssonar og
félaga iians, Fjölnismanna, var
að örva landsmenn til sundiðk-
ana.
Jónas Hallgrímsson þýddi,
jók við og lagfærði danskar
sundreglur og lauk því verki 1.
raarz 1836 með þessuni einkunn-
arorðum: Öllum vöskum og efni-
legum unglingum á íslandi, sem
unna góðri menntun og íþrótt-
um feðra sinna, eignum við
þessi blöð vinsamlega. íslenzkir
íþróttamenn vilja því lieiðra Jón-
as á þessum minningardegi.
Hann var einn í hópi þeirra
ágætu námssveina frá Bessa-
staðaskóla, sem tömdu sér íþrótt-
ir feðra sinna, urðu syndir
sem selir, táglímnir og fimir til
stökkva.
Hann taldi iþróttirnar í hópi
menntagreinanna.
Hann samdi fyrstur ísl. kennslu-
bókina í íþróttum.
Fvrir þetta þrennt hljótum við
isl. íþróttamenn að lialda á loft
minningu Jónasar, auk þess, sem
við heiðrum hann sem skáld,
náttúrufræðing og brautryðj-
anda.
II.
Hvernig var sundmennt Is-
lendinga.á dögum Jónasar?
Jónas getur þess í formálan-
um fyrir sundreglunum (1836),
að varla sé ofhermt, að fyrir 14
eða 15 árum (1821—1822) hafi
ekki verið fleiri en svo sem
6 menn á öllu landinu, sem voru
sjálfbjarga, ef þeir lentu í polli,
sem þeir náðu ekki niðri í.
Það, að hann miðar við 14 eða
15 ár aftur í tímann, stafar af
því, að 1821 byrjar Jón Þorláks-
son Kjærnested frá Skriðu í
Hörgárdal að kenna sund. Fyr-
ir 1821 mun bvergi hafa farið
fram skipulag sundkennsla und-
ir stjórn og tilsögn vel sundlærðs
manns.
Frá því er byggð hófst á
Islandi eru frá öllum ölduni
til heimildir fyrir sundkunnáttu
íslendinga, þó að fjöldi sund-
færra íslendinga fari fækkandi
eftir því sem frá dregur Sögu-
öldinni og fram lil 1821, þá er
Nachtegall.
öruggt að á öllum öldum, frá
því að land byg'gist, hafa verið
liér á landi uppi góðir sund-
menn, sem lært hafa sund hér
heima. I Annálum 19. aldar I.
hefti, eftir séra Pétur Guðmunds-
son, er þess getið, að í lok 18.
aldar voru fremstir sundmenn
taldir: Jón Vídalín, bróðir Geirs
biskups, Sæmúndur prestur
Hólm, er nam sund erlendis og
Snorri prestur að Húsafelli, sem
bafði verið orðlagður sundmað-
ur. Tveir þessara manna eru lif-
andi 1821 og samkvæmt Annál-
um 19. aldar og endurminning-
um Páls Melsteðs, voru þeir Dr.
Hallgrímur Scheving, Björn
Gunnlaugsson, Árni Thorlacius
kaupmaður, dr. Gísli Brynjólfs-
son allir góðir sundmenn. Þessir
eru líkast til þeir 6 Islendingar,
sem Jónas telur vel sundfæra
1821.
I byrjun aldarinnar liinnar 19.
er vitað að nokkrir landsmanna
væru syndir, samanber bls. 11
i I. hefti Annála 19. aldar, þar
sem aðeins eru taldir fremstu
sundmenn landsins.
Um aldamótin eru biskups-
setraskólarnir fluttir til Reykja-
víkur. Vitað er um heimildir
fvrir sundiðkunum í Hólaskóla
og í Skálholtsskóla, en hvergi
verður séð að skólasveinar Hóla-
vallaskólans í Reykjavík hafi
iðkað sund, en þegar eftir flutn-
ing skólans að Bessastöðum 1805
hefja piltar sundiðkanir. Sá er
var einna sundhæfastur náms-
sveina á fyrstu starfsárum Bessa-
staðaskóla var dr. Gísli Brynjólfs-