Ljósmæðrablaðið - ágú. 2020, Blaðsíða 14

14 LJÓSMÆÐRABLAÐIÐ - ÁGÚST 2020
tryggð með því að sama ljósmóðir sinnir konunni í meðgönguvernd
alla meðgönguna, bæði í hinu hefðbundna formi og einnig með því að
leiða umræður í hópnum. Í rannsókninni sem hér er lýst var markmiðið
að kanna upplifun íslenskra kvenna og maka þeirra af foreldrahópum
(eða hópmeðgönguvernd) sem boðið var upp á í meðgönguvernd á
þremur heilsugæslustöðvum á höfuðborgarsvæðinu.
Framkvæmd rannsóknarinnar og söfnun upplýsinga: Konum
sem höfðu tekið þátt í hópmeðgönguvernd og mökum þeirra voru
sendir tölvupóstar með boði um þátttöku í rannsókninni. Úrtakið var
því sjálfboðaliðaúrtak. Áminning var send í tölvupósti um viku síðar
og því fylgt eftir með símtali þar til 18 þátttakendur fengust eða þar til
mettun gagna var náð (23). Í heild voru tekin sex viðtöl við 14 konur og 4
karlmenn. Þátttakendur höfðu val um stað fyrir viðtölin en flest viðtölin
fóru fram í húsnæði Bjarkarinnar við Síðumúla 10, en eitt viðtalið fór
fram í heimahúsi þar sem tvær konur komu saman. Viðtölin fóru fram á
tímabilinu mars 2018 til mars 2019 og voru tekin af tveimur ljósmæðrum
sem ekki höfðu tekið þátt í að veita hópmeðgönguvernd. Áður en viðtöl
hófust var farið yfir tilgang rannsóknarinnar, þátttakendur hvattir til
að deila sinni reynslu og upplifun og svo skrifuðu þátttakendur undir
upplýst samþykki fyrir þátttöku í rannsókninni.
Þátttakendur: Konurnar voru á aldrinum 22-34 ára, flestar voru
með háskólapróf og allar höfðu eignast sitt fyrsta barn. Þrettán þeirra
voru í sambúð með barnsföður. Þær komu úr fimm mismunandi
hópum frá öllum þátttökustöðvum. Karlmennirnir voru á aldrinum 30-
36 ára, þrír voru í sambúð með barnsmóður sinni en einn var það ekki.
Þeir voru allir með háskólamenntun og höfðu jafnframt eignast sitt
fyrsta barn. Allir þátttakendur voru með íslenskt ríkisfang. Börn allra
þátttakenda nema einnar konu fæddust eftir eðlilega meðgöngulengd
á Landspítala Háskólasjúkrahúsi og heilsaðist öllum börnunum vel
þegar viðtöl voru tekin. Börnin voru á aldrinum 3 vikna til 6 mánaða
þegar viðtölin voru tekin.
Gagnasöfnun: Viðtölin voru hálf-opin en slík viðtöl henta vel
til að kanna reynsluheim fólks og leitast við að skilja fyrirbæri í
þeirra tilveru (24). Þá er umræðuefnið fyrirframákveðið en innihald
samræðnanna ræðst af áhuga viðmælanda og hlutum er skipta þá
máli. Bakgrunnsupplýsingum þátttakenda var safnað áður en viðtalið
hófst. Í upphafi viðtalsins voru spurningar opnar en eftir því sem leið
á viðtalið var spurt út í einstök atriði sem komu upp en slíkt hentar
vel til að ná fram ólíkum sjónarhornum og blæbrigðum í frásögninni
(24). Á meðan á viðtölunum stóð voru konurnar gjarnan beðnar um að
lýsa ýmsum atriðum betur til að fá betri útskýringu á þeirra upplifun.
Í lokin var farið yfir helstu atriði viðtalsins til að kanna hvort þær
væru sammála túlkun rannsakandans á því sem kom fram. Það er gert
í þeim tilgangi að tryggja réttmæti niðurstaðnanna (24). Viðtölin tóku
41-50 mínútur.
Gagnagreining: Viðtölin voru hljóðrituð og afrituð orðrétt. Því
næst voru þau greind með innihaldsgreiningu (e. content analysis) af
tveimur rannsakendum, fyrst í sitthvoru lagi og svo báru þeir saman
gagnagreiningu sína. Sú aðferð felur í sér að greina innihald texta og
hentar þessi greiningaraðferð vel þegar rannsakandi hefur umtalsvert
magn af texta til að vinna úr (20, 25). Aðferðina er hægt að tengja
bæði við eigindlega og megindlega rannsóknarhefð en í megindlegum
rannsóknum þar sem innihaldsgreiningu er beitt er áhersla á að flokka
og telja hugtök og fyrirbæri í stórum gagnasöfnum (26). Í þessari
rannsókn var aðferðin nýtt til greiningar á texta úr viðtölum og var
fyrsta skrefið að lesa viðtölin yfir og finna hvað var sameiginlegt í
svörum þátttakenda. Því næst voru gögnin greind með kóðun sem
miðar að því að finna hvaða þættir koma endurtekið fram og lýsa
innihaldi viðtalanna. Þessir þættir eru síðan flokkaðir niður og bornir
saman. Að lokum er þeim fléttað í þemu sem lýsa boðskap efnisins
(20). Nöfnum þátttakenda var breytt til þess að tryggja nafnleynd.
Aðeins rannsakendur höfðu aðgang að upptökum.
NIÐURSTÖÐUR
Í viðtölum við þátttakendur kom í ljós að margt var sameiginlegt í
reynslu þeirra af hópmeðgönguvernd. Þeim þótti mikilvægt að tilheyra
hópnum og finna sameiginlega upplifun varðandi ýmislegt sem
tengdist meðgöngunni jafnframt því sem þátttakendum fannst koma
betur fram að parið væri að taka þátt saman í meðgönguverndinni.
Þessu lýsir fyrsta þemað saman í þessu. Annað þema var tilfinning um
öryggi sem einkenndist af því að tilfinningu um kvíða eða áhyggjur
sem þau upplifðu af samfélagslegri umræðu var svarað með umræðu
um eðlilegt barneignarferli í hópmeðgönguverndinni og þetta veitti
þeim öryggistilfinningu. Þriðja þemað jákvæð breyting- gott jafnvægi
varpar ljósi á þá sameiginlegu reynslu þeirra að hópmeðgönguverndin
kom þeim skemmtilega á óvart. Þrátt fyrir að hafa ekki haft sérstakar
væntingar í upphafi, voru þau sammála um að þetta fyrirkomulag
hefði gagnast þeim mjög vel, væri jákvæð breyting og að með henni
fengju verðandi foreldrar frekar væntingar uppfylltar varðandi fræðslu
og stuðning.
SAMAN Í ÞESSU
Þemað Saman í þessu getur vísað bæði til þess að tilheyra hópi
verðandi foreldra en líka til þess að parið sé saman í að takast á við
meðgönguna og nýtt hlutverk. Í frásögnum kvennanna kom glögglega
fram að þær töldu mikinn ávinning af því að tjá sig í hópi annarra
barnshafandi kvenna. Þær voru að velta fyrir sér sömu hlutum og
fannst hughreystandi að heyra að aðrar í hópnum upplifðu það sama.
Þannig fengu þær stuðning hver frá annarri: „Það var samkoman sem
mér fannst skipta svo miklu máli, að fá að spjalla um akkúrat þetta,
þetta er orðið svo stór partur af lífinu, allt sem er í gangi“ (Elín). Þær
ræddu einnig gjarnan um meðgöngukvilla og fengu þá ráð hver hjá
annarri. Með því að heyra frá öðrum að þetta væri krefjandi og um
leið átta sig á því að aðrar konur ganga í gegnum svipaðar áskoranir
litu þær á hina ýmsu meðgöngukvilla öðrum augum og í raun frekar
sem eðlilegan hluta af meðgöngunni eða eins og Hildur orðaði það:
„Ég fékk staðfestingu, hinum fannst þetta líka svona erfitt, ég er ekki
að ímynda mér“.
Feðurnir fundu einnig fyrir því að barnsmæður þeirra fengju
stuðning frá hópnum. Þeir fengu þarna einstakt tækifæri til að hlusta á
barnsmæður sínar deila sameiginlegri reynslu og fengu þannig innsýn
inn í samfélag kvenna á meðgöngunni. Sindri lýsti þessu svona:
„Maður lifir svolítið í gegnum konuna sína [hlær] í þessu öllu saman
sko… maður hefur eiginlega áhyggjur af því sem hún hefur áhyggjur
Tafla 1. Yfirlit yfir heilsufarsmat og umræðuefni í foreldrahópum eftir meðgöngulengd
sem barnshafandi konur fengu við upphaf meðgöngu. Byggt á leiðbeiningum um
meðgönguvernd heilbrigðra kvenna í eðlilegri meðgöngu (17) og fræðsluefni frá
CenteringPregnancy©.
Vika Heilsufarsmat Umræðuefni í foreldrahóp
28 Mæla legbotnshæð, blóðþrýsting
og skima þvag. Bjóða skimun fyrir
blóðleysi. Boðin skimun fyrir rauð-
kornamótefnum ef þú ert í RhD
neikvæðum blóðflokki
• Hreyfingar fósturs í móðurkviði
• Lífeðlisfræði fæðingar. Hvað
gerist á fyrsta, öðru og þriðja stigi
fæðingar?
31 Mæla legbotnshæð, blóðþrýsting og
skima þvag
• Val á fæðingarstað
• Brjóstagjöf
• Heimaþjónusta ljósmæðra og
þjónusta brjóstagjafaráðgjafa
• Óþægindi í lok meðgöngu
• Hvernig veit ég að fæðing er hafin?
34 Mæla legbotnshæð, blóðþrýsting og
skima þvag
• K vítamín og ungbarnaeftirlit
• Bjargráð í fæðingu og verkja-
meðferðir
• Keisaraskurður, áhaldafæðingar
og önnur inngrip í fæðingu
• Fæðingarsögur
• Fæðingarplan
36 Mæla legbotnshæð, blóðþrýsting
og skima þvag. Athuga fósturstöðu,
ef barn er í sitjandi stöðu er boðin
tilraun til vendingar. Boðin skimun
fyrir rauðkornamótefnum ef þú ert í
RhD neikvæðum blóðflokki
• Fyrstu dagarnir eftir fæðingu
(heimaþjónusta ljósmæðra, brjósta-
gjöf, heimsóknir og stuðningur)
• Fyrstu vikurnar eftir fæðingu
(foreldrahlutverkið, svefn, næring,
ungbarnavernd, bólusetn-
ingar, félagslegt stuðningsnet,
foreldramorgnar)
• Fæðingarþunglyndi
• Getnaðarvarnir