Ljósmæðrablaðið - aug. 2020, Blaðsíða 16

16 LJÓSMÆÐRABLAÐIÐ - ÁGÚST 2020
að heyra hversu svipaðar vangaveltur þeirra voru. Þessu svipar til
niðurstaðna í kanadískri viðtalsrannsókn þar sem þemað „ekki ein í
þessari upplifun“ var lýsandi fyrir upplifun kvenna sem tóku þátt í
hópmeðgönguvernd (27). Þessi samkennd getur veitt konum innra
öryggi, minnkað kvíða og aukið trú þeirra á eigin getu. Í samræðum
við aðrar barnshafandi konur finna þær að allar ganga þær í gegnum
líkamlegar og andlegar breytingar af einhverju tagi og fást við
einhverja fylgikvilla meðgöngunnar (27-29). Á sama hátt greindu
McDonald og félagar (2014) frá niðurstöðum rannsóknar sinnar að
samtöl við aðrar konur í hópmeðgönguvernd um algeng óþægindi eða
meðgöngutengda kvilla hefði hjálpað þeim að skynja upplifun þeirra
af því að vera barnshafandi sem eðlilegt ástand. Sömuleiðis áttuðu
konurnar í rannsókninni sig á því að sumar í hópnum voru að upplifa
enn erfiðari aðstæður en þær sjálfar sem hjálpaði þeim að setja sínar
aðstæður í betra samhengi. Þær lýstu því hvernig umræðurnar hefðu
endurskilgreint fyrir þeim hvað þeim hafði áður fundist eðlilegt á
meðgöngu, og hefði þetta minnkað kvíða og óöryggi á meðgöngunni.
Niðurstöður okkar sýna að nálgunin í hópmeðgönguverndinni
höfðaði jafnframt vel til feðranna í rýnihópnum. Þeim fannst
hópmeðgönguvernd vera góður vettvangur til þess að spyrja, fá svör
og hlusta á reynslu og vangaveltur annarra. Feðurnir upplifðu sig
velkomna í foreldrahópana og að ljósmæðurnar væru meðvitað að
reyna að fá þeim hlutverk og hafa þá með í ráðum. Vegna reynslu
feðranna af hefðbundinni meðgönguvernd fyrr á meðgöngunni
töldu tveir þeirra hins vegar óvíst í fyrstu hvort þeir ættu erindi í
foreldrahópana. Þeir sammæltust þó fljótlega um að það væri þess
virði að mæta. Það er áhugavert að feðrunum þótti þeir frekar tilheyra
og hafa hlutverk í hópunum en í hefðbundinni meðgönguvernd og
kemur það í raun fram undir öllum þemunum. Það undirstrikar þörf
verðandi feðra fyrir að tilheyra og vera viðurkenndur partur af ferlinu.
Í áðurnefndri rannsókn Andersson og félaga (2012) fannst feðrunum
hins vegar ljósmæðurnar frekar miða fræðslu og upplýsingagjöf að
konunum en margar rannsóknir sýna að það sé reynsla verðandi feðra
(14, 15).
Foreldrunum fannst fræðslan mjög gagnleg og framsetning hennar
veitti þeim öryggi og var valdeflandi. Þeim fannst kostur að nægur
tími væri til umræðna en þannig var hægt að ræða málin út frá fleiri
sjónarhornum en í hefðbundinni meðgönguvernd. Konurnar voru
sammála um að sú þekking sem þær öðluðust í hópmeðgönguvernd
veitti þeim trú á eigin getu og undirbjó þær, bæði fyrir fæðinguna
og móðurhlutverkið. Það er í samræmi við niðurstöður annarra
rannsókna en konum finnst mikilvægt að fá nægan tíma til að fá
svör við spurningum sínum og kunna að meta allan þann tíma sem
þær fá með ljósmóður (2, 29, 30).
Þátttakendur af báðum kynjum nutu góðs af því að hlusta
á vangaveltur og spurningar annarra. Feðurnir nefndu að í
hópmeðgönguvernd hafi verið ræddir mjög persónulegir hlutir sem
þeir efuðust um að þeir hefðu rætt og spurt um á öðrum vettvangi.
Því er hægt að álykta að þátttakendur í hópmeðgönguvernd í
þessari rannsókn hafi fengið góða fræðslu og átt innihaldsríkar
samræður. Rennir það stoðum undir fyrri rannsóknir um efnið
sem hafa sýnt fram á að foreldrar telja sig fá meiri upplýsingar í
hópmeðgönguvernd en á námskeiðum sem voru boðin meðfram
hefðbundinni meðgönguvernd (31). Finni konur fyrir meira öryggi
innan hópsins en í hefðbundinni meðgönguvernd eru jafnframt
vísbendingar um að það hafi áhrif á andlega líðan þeirra til hins
betra en niðurstöður kanadískrar rannsóknar sýndu að streita, kvíði
og þunglyndiseinkenni voru marktækt lægri hjá konum sem voru í
hópmeðgönguvernd (32).
Allir þátttakendur komu inn á hversu róandi þeim þótti að fá
fræðslu um eðlilegt ferli. Þau töldu umræðuna á jákvæðari nótum
en almennt í þeirra nærumhverfi, sem stuðlaði að innri ró og
öryggi. Foreldrarnir sögðu fyrirkomulag hópmeðgönguverndar
mjög gagnlegt og að hún hentaði betur en fyrirlestraformið sem
gjarnan er á fæðingarfræðslu¬námskeiðum, en þegar fræðsla er í
umræðuformi frekar en fyrirlestraformi er líklegra að þátttakendur
spyrji spurninga, taki þátt í umræðum og að fræðslan sé miðuð að
þeirra þörfum (1, 10, 11, 27).
Við lestur viðtalanna má finna ákveðinn samhljóm um að
hópmeðgönguverndin hafi komið foreldrum skemmtilega á
óvart og hafði meiri ávinning en þau bjuggust við og var þannig
jákvæð breyting. Niðurstöðurnar ríma við eigindlega rannsókn
McNeil og félaga (2012) á upplifun 12 kanadískra kvenna af
hópmeðgönguvernd en þar kom í ljós yfirþemað „að fá meira en
ég vissi að ég þyrfti“. Konurnar í þeirri rannsókn höfðu búist við
eftirliti með líkamlegri heilsu í meðgönguvernd en fengu svo miklu
meira en þær bjuggust við. Í rannsóknum Herrman og félaga (2012)
og Teate og félaga (2011) kom einnig fram að konur lýstu mikilli
tilhlökkun fyrir hópmeðgönguvernd.
Í niðurstöðum okkar kom fram að konurnar töldu tengslin við
ljósmóðurina hafa dýpkað á meðan á hópmeðgönguvernd stóð.
Það varð til þess að þær höfðu enn meira gagn af heimsóknum í
hefðbundna meðgönguvernd í lok meðgöngunnar þar sem þeim
fannst þær frekar þora að spjalla. Feðurnir tóku í sama streng,
þeim fannst þeir loksins vera hluti af ferlinu, mega viðra sínar
vangaveltur og spurningar. Niðurstöður McDonald og félaga
(2014) í Kanada voru af svipuðum toga. Athyglisvert var þó að
áður en hópmeðgönguverndin hófst höfðu bæði ljósmæður og
þátttakendur áhyggjur af því að fyrirkomulagið myndi hafa neikvæð
áhrif á samband ljósmóður og skjólstæðings, en allir þátttakendur
voru sammála um að, þvert á móti, hefði hópmeðgönguverndin
styrkt sambandið. Niðurstöður annarra rannsókna eru svipaðar en
aukinn tími með ljósmóður í afslöppuðu umhverfi virðist auðvelda
foreldrum að mynda meðferðarsamband (2, 27-29).
Markmið hópmeðgönguverndar er að sameina hlutverk
meðgönguverndar og fræðslunámskeiða og koma til móts við
þarfir kvenna fyrir fræðslu og stuðning á meðgöngunni. Slík
fræðslunámskeið eru ekki skilgreind sem hluti af grunnþjónustu og
oftast þarf að greiða sérstaklega fyrir þátttöku en mikilvægt er að
fæðingarfræðsla sé hluti af hefðbundinni meðgönguvernd (1, 11, 22,
33-35).
TAKMARKANIR RANNSÓKNARINNAR
Það fólst ákveðin áskorun í því að skipuleggja rýnihópaviðtöl við
nýja foreldra. Í tveimur tilvikum afboðuðu mæður sig með stuttum
fyrirvara eða gleymdu að mæta, því voru rýnihóparnir misstórir. Af
sömu ástæðu var einnig mislangt liðið frá fæðingu barns þeirra þegar
þær svo loks komust í viðtal. Fjórir feður tóku þátt í rýnihópnum, en
það hefði styrkt rannsóknina ef fleiri þátttakendur hefðu fengist.
FRAMTÍÐARRANNSÓKNIR
Vísbendingar eru um að hópmeðgönguvernd gæti hentað verðandi
foreldrum, en rannsóknina þarf að endurtaka með stærri hópi,
svo hægt sé að draga frekari ályktanir. Áhugavert væri að bjóða
hópmeðgönguvernd fyrir viðkvæma hópa, svo sem foreldra af
erlendum uppruna og konur með sérstaka áhættuþætti á meðgöngu,
svo sem sykursýki eða þær sem ganga með fjölbura.
LOKAORÐ
Niðurstöður okkar gefa vísbendingar um að hópmeðgönguvernd geti
komið betur til móts við þarfir verðandi foreldra á Íslandi hvað varðar
fræðslu og samtal um meðgöngu, fæðingu og foreldrahlutverkið.
Mikilvægt er því að halda áfram að þróa þessa hugmynd með það
að markmiði að gefa verðandi foreldrum aukið val um þjónustu á
meðgöngu, auka samtalið milli verðandi foreldra og ljósmóður og
beina ljósi að jákvæðum umræðum um eðlilegt barneignarferli á
Íslandi.
ÞAKKIR
Þakkir fá þær ljósmæður á heilsugæslustöðvunum þremur sem
tóku þátt í að veita hópmeðgönguvernd og verðandi foreldrar sem
með opnum huga mættu í hópmeðgönguverndina. Án þeirra hefði
þessi rannsókn ekki átt sér stað. Sérstakar þakkir fá þátttakendur
í rannsókninni sem gáfu af tíma sínum og deildu með okkur sinni
upplifun af hópmeðgönguvernd. Reynsla þeirra er mikilvægur þáttur
í áframhaldandi þróun á hópmeðgönguvernd á Íslandi.