Morgunblaðið - 15.01.2020, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 15. JANÚAR 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Viðurkenningíranskrastjórnvalda
um helgina, um að
þau bæru í réttri
raun ábyrgð á því
að farþegavél Ukrainian Int-
ernational Airlines var skotin
niður í síðustu viku, hefur vakið
réttláta reiði innan Írans.
Einkar vandræðalegt var að
horfa upp á klerkastjórnina
hafna ítrekað ábyrgð sinni á
verknaðinum, þrátt fyrir að
snemma kæmu fram mjög
sterkar vísbendingar, þeirra á
meðal myndbandsupptökur og
ljósmyndir, sem sýndu að far-
þegavélin hefði verið skotin nið-
ur.
Enginn efaðist um að þarna
hefði einungis verið um hræði-
legt slys að ræða en ekki illan
ásetning. Þetta hlyti að hafa
verið misgjörð sem stafaði af
mannlegum mistökum en ekki
vilja til að valda ógn og ófriði
eins og iðulega þegar írönsk
stjórnvöld eiga í hlut. Engu að
síður ákvað klerkastjórnin að
varpa af sér ábyrgð, og ætlaði
raunar í fyrstu að reyna að
koma í veg fyrir að flugritar vél-
arinnar yrðu rannsakaðir. Nú
er augljóst orðið hvers vegna
klerkastjórnin reyndi að þvæl-
ast fyrir rannsókn.
Svo virðist sem stjórnvöld í
Teheran hafi séð að sér þegar
ljóst var orðið að rannsókn
Úkraínumanna á tildrögum
slyssins hlyti að leiða fram
sannleikann. Var þá af tvennu
illu skárra að viðurkenna mis-
tökin og reyna að lágmarka
þann skaða sem framferðið dag-
ana á undan hafði valdið því litla
sem eftir var af orðspori Írans-
stjórnar.
Atvikið, og þá fyrst og fremst
ósannindin, hefur veikt stöðu
Írana í deilum þeirra við Banda-
ríkjastjórn til mikilla muna, sér
í lagi þar sem mótmælin sem
sprottið hafa upp vegna ósann-
inda stjórnvalda hafa alla burði
til þess að verða jafnfjölmenn
og fjöldamótmælin sem kvikn-
uðu í nóvember síðastliðnum.
Þá ákváðu stjórnvöld að beita
mikilli hörku til að leysa mót-
mælin upp og hefur verið áætl-
að að hundruð manna og jafnvel
meira hafi látist í þeim aðförum.
Klerkastjórnin hafnar því, en
hafi einhver trúað henni áður
gerir það enginn nú.
Harkan hefur að því er virðist
verið minni að þessu sinni, en
næg samt. Stjórnvöld þverneita
reyndar nú að hafa beitt
gúmmíkúlum til þess að dreifa
mannfjölda sem safnaðist sam-
an á mánudagskvöld til að
minnast fórnarlamba flugslyss-
ins og mótmæla ósannindum
stjórnvalda. Spurning er hvor-
um sé betur treystandi til að
fara rétt með; fólk-
inu sem segist hafa
orðið fyrir gúmmí-
kúlnahríð eða
stjórnvöldum sem
vildu ekki einu
sinni viðurkenna ábyrgð sína á
hinum hræðilega atburði vikuna
áður. Varla leikur nokkur vafi á
því.
Þá verður að líta til þess að
stjórnvöld í Íran létu sig jafnvel
hafa það, sem teljast verður af-
ar óvenjulegt og gróft brot á
samningum ríkja, að handtaka
sendiherra Breta og saka hann
um að hafa ýtt undir mótmælin.
Sú framganga sýnir vel hve al-
varlegt ástandið er orðið í land-
inu og hve varasamt er að
treysta stjórnvöldum.
Sannleikurinn er jafnan einn
versti óvinur einræðisríkja, og
því gera þau allt til að forðast að
hann komi í ljós. En slíkt hefur
afleiðingar. Mótmælin nú eru
einungis ein birtingarmynd
þess, að risavaxin gjá hefur
myndast milli valdhafanna og
almennings.
Allt þetta þarf að hafa í huga,
þegar horft er til rótarinnar að
þeim árekstrum sem nú eru á
milli Bandaríkjanna og Írans,
kjarnorkusamkomulagsins frá
2015. Samkomulagið hefur
hangið á bláþræði síðan Trump
Bandaríkjaforseti ákvað árið
2018 að draga Bandaríkin úr
því, ekki síst þar sem viðbrögð
Írans hafa til þessa verið þau að
brjóta samkomulagið enn frek-
ar en áður.
Bent hefur verið á ýmsa galla
á því samkomulagi, meðal ann-
ars að í því eru Írönum einungis
settar hömlur á framleiðslu úr-
ans til ársins 2030, og eftir þann
tíma yrði að treysta á eftirlit
alþjóðakjarnorkumála-
stofnunarinnar, sem aftur velt-
ur á samstarfsvilja yfirvalda á
hverjum stað.
Samkomulagið, sem og þróun
kjarnorkumála Írans eftir að
gildistíma þess lýkur, veltur því
á að hægt sé að treysta Íran til
að standa við orð sín. Miðað við
þau undanbrögð sem stjórnvöld
í Teheran hafa beitt í máli far-
þegaþotunnar er ekki ástæða til
að treysta nokkru sem þau hafa
að segja. Vilji þau láta taka sig
alvarlega og stíga aftur inn í
samfélag siðaðra ríkja verða
þau að sýna iðrun og yfirbót.
Þau verða að láta af því að vera
uppspretta ólgu og ófriðar í
Mið-Austurlöndum og vinna
með trúverðugum hætti að friði
og stöðugleika á svæðinu. Íran á
sér merkilega sögu og íbúar
landsins hafa alla burði til að
komast út úr þeim ógöngum
sem klerkastjórnin hefur leitt
þá í. Það gerist þó ekki nema
með raunverulegri stefnubreyt-
ingu stjórnvalda.
Samningar við
ósannindamenn eru
almennt lítils virði}
Írönsk stjórnvöld hafa
glatað öllu trausti
L
oftslagsmálin eru mikilvæg og
nauðsynlegt að finna lausnir á
því hvernig við bregðumst við
aukinni losun og hvort hægt er
að hafa áhrif á náttúrulega losun.
Ekki kann ég svör við hinu síðarnefnda en los-
un af mannavöldum má t.d. reyna að tak-
marka með nýrri tækni, fjárfestingum og já-
kvæðum hvötum. Fyrir okkur Íslendinga
skiptir heilsufar hafsins í kringum Ísland
miklu. Að súrnun sjávar og breytt hitastig sé
sem minnst af mannavöldum. Erfiðara getur
verið að ráða við náttúruna.
Árni Finnsson ritar í Morgunblaðið sl.
mánudag grein mér til heiðurs þar sem hann
rifjar upp pistil sem ég skrifaði um hrópin í
loftslagsumræðunni líkt og Gréta Thunberg
o.fl. viðhafa og svo rifjar Árni upp eina af mín-
um góðu ræðum.
Ræðan sem Árna er hugleikin var flutt á Parísar-
ráðstefnunni 2015. Árni segir að ræða þessi hafi aldrei
verið birt, er það miður því hún var nokkuð góð. Fyrir
Árna skal ég reyna að finna ræðuna og setja á fésbókina.
Árni tekur síðan við að gera mér upp skoðanaskipti í
loftslagsmálum og segir m.a. að eitt sinn hafi ég verið
Gréta T. Ekki fallega gert gagnvart Grétu. En það er
stundum þannig með þá sem daðra við öfgar í umhverfis-
málum að ef einhverjir eru ekki alveg sammála þeirra
skoðunum þá eru þeir orðnir „afneitunarsinnar“ o.s.frv.
Í pistli mínum sem Árni vitnar til gagnrýndi ég hrópin,
köllin og neikvæðu hvatana sem virðast ráða för hjá
vinstrimönnum og þá hjá hinni sósíalísku ríkisstjórn sem
stýrir Íslandi þessa stundina. Slík gagnrýni
breytir engu um áhyggjur mínar eða margra
annarra af aukinni losun, hlýnun og súrnun
sjávar o.s.frv.
Ég hef reyndar talað fyrir því að lækka
þær gríðarlegu niðurgreiðslur á jarðefnaelds-
neyti sem ríki heims stunda og setja hluta af
þeim fjármunum í fjárfestingar og þróun á
umhverfisvænum orkugjöfum á borð við jarð-
hita. Það að hækka kolefnisskatt á Íslandi er
óþarfi. Nær væri að verðlauna þá sem nýta
umhverfisvænar lausnir t.d. í sínum rekstri.
Skiptu út bensínbílnum og fáðu skattaafslátt
eða eitthvað þess háttar. Setjum aukna fjár-
muni í rannsóknir á framleiðslu á innlendu
eldsneyti, getum við nýtt þörunga til áburðar-
framleiðslu, getum við bundið meira af kol-
tvísýringi í jörðinni? Endurvinnum sorpið á
Íslandi í stað þess að flytja það út, virkjum meira af fall-
vötnum til að fá hreinustu orkuna, lærum af sjávarútveg-
inum sem sýnt hefur mikið frumkvæði o.s.frv.
Áhyggjuefnin eru þau sömu í dag og voru 2015.
Öfgarnar í umræðunni og hjá þeim sem hafa atvinnu af
því af fóstra öfgarnar skemma fyrir raunverulegum
lausnum. Við eigum að draga úr útblæstri því það er
skynsamlegt og nauðsynlegt en við eigum ekki að gera
það með upphrópunum, heimsendaspám, bönnum og
sköttum sem leiða til stöðnunar efnahagslífs.
Því verð ég aldrei Árni.
Gunnar Bragi
Sveinsson
Pistill
Aldrei verð ég Árni
Höfundur er þingmaður Suðvesturkjördæmis og vara-
formaður Miðflokksins. gunnarbragi@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Höskuldur Daði Magnússon
hdm@mbl.is
Þetta er búinn að vera krefj-andi tími og sveitarfélöginhér eiga hrós skilið. Þauhafa staðið sig mjög vel í því
sem að þeim snýr. Við þurfum hins
vegar að fá fleiri með okkur í lið til að
bregðast við þessum aðstæðum – þar
með talið ríkið,“ segir Berglind
Kristinsdóttir, framkvæmdastjóri
Sambands sveitarfélaga á Suður-
nesjum (SSS).
Aukinnar óþolinmæði gætir nú
meðal sveitarstjórnarmanna á Suður-
nesjum með það afskiptaleysi sem þeir
telja sig mæta af hálfu ríkisvaldsins.
Fordæmalausri fólksfjölgun á svæðinu
undanfarin ár hafi ekki verið mætt
með auknum fjárveitingum ríkisins til
að styðja við innviði samfélagsins. Er
þar einkum og sér í lagi horft til heil-
brigðismála en einnig samgangna og
menntamála, svo dæmi séu tekin.
Sveitarstjórnarmenn sem Morgun-
blaðið hefur rætt við telja sig finna fyr-
ir skilningi en fögur fyrirheit skili litlu
þegar þeim fylgi engir fjármunir.
„Við höfum undanfarin þrjú ár
heimsótt öll fagráðuneytin sem þessar
ríkisstofnanir lúta, farið fyrir fjárlaga-
nefnd Alþingis, hitt Bjarna Benedikts-
son og hans fólk og kynnt okkar sam-
antekt á þessum málum. Það virðist
ekki skila miklu og maður er óneitan-
lega orðinn pirraður. Við sitjum bara
uppi með snjóbolta sem stækkar og
stækkar,“ segir Berglind.
Íbúum hefur fjölgað um 30%
Í nýrri samantekt og greiningu
SSS kemur fram að frá árinu 2013 til
október 2019 hefur íbúum á Suður-
nesjum fjölgað um 30,8%. Alls nemur
fjölgunin um 6.500 manns en til
samanburðar er nefnt að íbúar á Vest-
fjörðum voru ríflega sjö þúsund í októ-
ber og Eyjamenn voru 4.330.
„Án þess að ætlast til þess að
teknir séu fjármunir frá öðrum er
staðreyndin samt sú að þetta er alltaf
sama kakan. Önnur landsvæði hafa
verið að glíma við fólksfækkun en fá þó
alltaf hækkun framlaga,“ segir Berg-
lind og nefnir ýmislegt sem að auki
skapi Suðurnesjum sérstöðu. Til að
mynda að samsetning íbúa sé frá-
brugðin því sem víðast hvar þekkist,
hlutfall erlendra íbúa sé mjög hátt,
hlutfall fólks á aldrinum 21-45 sé
hærra en annars staðar á landinu og
karlar séu fleiri en konur. Þessu þurfi
að gefa gaum. Þá bendir hún á að at-
vinnuleysi hafi aukist mun meira á
Suðurnesjum en á landinu öllu und-
anfarin misseri.
Vantar fé til heilsugæslu
Stærsta gagnrýnin snýr eins og
áður segir að framlögum til heil-
brigðismála. Segir Berglind að
lýðheilsuvísar Embættis landlæknis
sýni að hvergi á landinu sé meiri þörf
fyrir heilsugæsluþjónustu en á Suður-
nesjum. Þar sem fjárveitingar til
heilsugæslu hafi ekki verið auknar
samfara fólksfjölgun sé staðan þó sú
núna að Suðurnes fái lægsta framlag á
hvern íbúa til heilsugæslu. Á sama
tíma hafi farþegum á Keflavíkur-
flugvelli fjölgað mikið, sem leitt hafi af
sér aukin umsvif. Þannig sé bráða-
móttaka HSS nú orðin sú þriðja
stærsta á landinu. Komur þangað árið
2018 voru litlu færri en á bráða-
móttökuna á Akureyri.
Berglind segir að barátta síðustu
þriggja ára fyrir auknum fjárveit-
ingum hafi engu skilað í fjárlögum
þessa árs. Hún segir að í kjölfar frum-
varps Oddnýjar Harðardóttur hafi
nefnd verið skipuð til að gera úttekt á
stöðu Suðurnesja. Sú nefnd sé nú að
störfum. „Þar á að greina samfélags-
leg áhrif fólksfjölgunar á svæðinu og
samsetningu íbúa hér. Við bindum
helst vonir við að þegar sú nefnd hefur
skilað af sér verði tekið tillit til þessa í
næstu fjárlagagerð.“
Þriggja ára þrauta-
ganga suður með sjó
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Reykjanesbær Suðurnesjamenn telja að ríkið þurfi að styrkja innviði þar.
„Það hefur
orðið gífur-
leg breyting
á samfélag-
inu okkar.
Árið 1998
bjuggu hér
300 manns
sem voru af
erlendu
bergi brotnir.
Árið 2019
voru þeir orðnir 4.900,“ segir
Berglind Kristinsdóttir hjá SSS.
„Við höfum dæmi þess að um
sextíu tungumál hafi verið töluð
hér í einum grunnskóla. Þetta
eru aðstæður sem þekkjast ekki
annars staðar á Íslandi. Ég leyfi
mér reyndar að fullyrða að þetta
sé ekki bara einstakt á lands-
vísu, þetta sé einstakt á heims-
vísu,“ segir Berglind sem minnir
á að Suðurnes hafi alltaf verið
vertíðarsamfélag. „Svæðið held-
ur alltaf sínum sérkennum með-
an þeir sem koma hingað og
sækja vinnu, þeir þróast og
breytast.“
60 tungumál
í einum skóla
FJÖLBREYTT SAMFÉLAG
Berglind
Kristinsdóttir