Feykir - 02.10.2019, Síða 8

8 37/2019
Í síðustu grein minni hér í blaðinu
sagði m.a. frá merkilegum
kappreiðum í Bolabás; hinum
svokölluðu konungskappreiðum
sem fram fóru sem hluti af dagskrá
Alþingishátíðarinnar á Þingvöllum
1930. Hestamannafélagið Fákur í
Reykjavík stóð fyrir kappreiðunum
þar sem bæði var keppt í stökki og
skeiði. Mikill stórhugur ríkti við
undirbúninginn. Heildarupphæð
verðlaunafjár var sú hæsta sem
þekkst hafði á Íslandi eða kr. 3.700,-
sem er að núvirði rétt rúm ein
milljón króna. Útmældur var 400 m
langur og 25 m breiður skeiðvöllur
og veðbanki starfaði. Margt kom þó
upp á við framkvæmd
kappreiðanna – sumt svo innilega
íslenskt ef svo má segja.

Nafnið konungskappreiðar á þá skýr-
ingu að þáverandi þjóðhöfðingi
Íslands, Kristján konungur X sem var
mikill hestamaður, var heiðursgestur á
kappreiðunum og gaf forláta silfur-
bikar sem veittur var sem verðlaun.
Keppt var bæði í stökki og skeiði
allt frá upphafi skipulegra kappreiða
hér á landi en ekki er sú saga löng í
alþjóðlegum samanburði. Skeiðkapp-
reiðar, eins og þær eru stundaðar hér á
landi, er séríslensk keppnisgrein og sú
elsta. Þetta er auðlind sem við þurfum
að hlúa mun betur að en við höfum
gert og kem ég betur að því aftur síðar
í greinaflokknum.
Þróun keppnisgreina
á kappreiðum landsmótanna
Fyrsta landsmótið var haldið á Þing-
völlum 1950. Keppt var í 250 m skeiði
og 350 m stökki. Sigurhesturinn í
hvorri grein fékk á núvirði verðlaun að
upphæð rétt um 170 þúsund. Alls voru
veitt fimm verðlaun, auk flokkaverð-
launa. Veðbanki starfaði.
Annað landsmótið var haldið á
Þveráreyrum í Eyjafirði 1954, keppnis-
flokkar voru hinir sömu og á mótinu
1950 nema að bætt var við 300 m
stökki. Verðlaunaféð var svipað og á
Þingvöllum.
Þriðja landsmótið var haldið við
Skógarhóla í Þingvallsveit 1958, fór
það fram með mjög sambærilegum
hætti og fyrstu tvö mótin varðar.
Keppt var í 250 m skeiði, 300 og 400 m
stökki. Veitt voru verðlaun í öllum
flokkum fyrir fimm efstu sætin en
settar kröfur um lágmarkstíma,
metverðlaunum var heitið að auki.
Hæstu verðlaunin voru fyrir 250 m
skeiðið og námu þau rúmum 160
þúsundum að núvirði.
Fjórða landsmótið fór einnig fram við
Skógarhóla 1962. Þar var keppt í 250
m skeiði og 300 og 800 m stökki.
Hæstu verðlaunin voru þar veitt í 800
m stökkinu að núvirði rétt tæp 274
þúsund, alls voru veitt verðlaun fyrir
fimm efstu sætin eftir tímum, einnig
voru veitt aukalega verðlaun að sömu
upphæð fyrir fyrsta hest í úrslita-
hlaupi. Þannig gat sami hestur nælt sér
í rúma hálfa milljón í einni og sömu
keppninni.
Fimmta landsmótið fór fram á
Hólum í Hjaltadal 1966. Keppt var í
sömu greinum og áður; 250 m skeiði
og 300 og 800 m stökki. Til marks og
vegsemd kappreiðanna er að úrslitin
voru lokaatriði mótsins. Verðlaun
voru umtalsverð eins og fyrr þó ekki
eins há, reiknað á núvirði, eins og á
mótinu á undan þó krónutalan væri
söm og jöfn. Verðbólgudraugurinn
var nú vaknaður og raunar fyrir
nokkru.
Sjötta landsmótið var haldið að
Skógarhólum 1970. Kappreiðarnar
héldu sessi sínum og á þessu móti var
auk 250 m skeiðs og 300 og 800 m
stökks, keppt í brokki í fyrsta sinn, var
það 1500 m sprettur. Peningaverðlaun
voru veitt fyrir þrjú efstu sætin í öllum
flokkum, hæstu verðlaunin voru í
skeiðinu og 800 m stökki rétt tæp 263
þúsund.
Sjöunda landsmótið var haldið á
Vindheimamelum í Skagafirði 1974,
var þetta fyrsta landsmótið sem haldið
var á Vindheimamelum. Kappreiðarn-
ar stóðu í blóma og voru úrslita-
sprettirnir lokaatriði mótsins. Keppt
var í sömu greinum og á mótinu á
undan. Veitt voru peningaverðlaun
fyrir þrjú efstu hrossin í öllum kapp-
reiðaflokkunum. Hæst voru verðlaun-
in í skeiðinu; rúm 308 þúsund á nú-
virði.
Áttunda landsmótið var haldið við
Skógarhóla 1978 og var síðasta mótið
sem haldið var þar. Nú voru hesta-
íþróttir í fyrsta sinn á dagskrá land-
móts, þ.e. töltkeppni og gæðingaskeið.
Kappreiðar voru með miklum blóma á
góðum stað á dagskránni. Keppt var í
250 m skeiði, 250, 350 og 800 m stökki
og 1500 m brokki. Peningaverðlaun
voru veitt fyrir þrjú efstu sætin í
hverjum flokki. Hæstu verðlaunin
voru fyrir sigur í skeiðinu, námu þau
rúmum 170 þúsundum á núvirði.
Heildarupphæð verðlaunafjár á mót-
inu nam um 1,2 milljónum á núvirði.
Níunda landsmótið var haldið á
Vindheimamelum 1982. Kappreið-
arnar voru enn í sókn, bætt var við
nýrri grein í skeiðið; 150 m skeið sem
átti mikla framtíð fyrir sér en lengi
höfðu hugsjónamenn barist fyrir að fá
þessa grein inn eða allt frá því fyrir
1950. Í stökki var keppt í þremur
vegalengdum: 250, 350 og 800 m og í
300 m brokki. Lokaatriði mótsins voru
seinni sprettirnir í skeiði og brokki og
úrslitasprettir í öðrum hlaupagrein-
um. Peningaverðlaun voru fyrir þrjú
efstu sætin í öllum greinum. Á núvirði
nemur heildarupphæð verðlaunafjár
um 2,6 milljónum, hæstu sigurlaunin
voru sem jafnan í 250 m skeiðinu og
námu þau á núvirði rétt um 286
þúsundum.
Tíunda landsmótið fór fram á
Gaddstaðaflötum við Hellu 1986.
Kappreiðarnar voru öflugar (sex
keppnisflokkar; í skeiði 150 og 250 m,
í stökki 250, 350 og 800 m og 300 m
brokk). Seinni hluti kappreiðanna var
lokaatriði mótsins. Veitt voru peninga-
verðlaun fyrir þrjú efstu sætin í öllum
flokkum, í heild sinni á núvirði rétt
um 1,4 milljónir, hæstu sigurlaunin
voru sem fyrr í 250 m skeiði, að núvirði
202 þúsund rúmlega.
Ellefta landsmótið var haldið á
Vindheimamelum í Skagafirði 1990.
Peningaverðlaun héldust inni í kapp-
reiðunum og heitið var sérstökum
metverðlaunum með tvöföldun sigur-
upphæðarinnar að því tilskildu að
metið stæði að móti loknu. Peninga-
verðlaun fyrir árangur í kynbótum
voru hins vegar ekki lengur veitt, (voru
síðast greidd út á landsmóti 1982).
Heildarverðlaunafjárhæðin nam tæp-
um 1,4 milljónum á núvirði. Eins og
áður voru hæstu verðlaunin fyrir sigur
í 250 m skeiði, rétt tæp 225 þúsund að
núvirði sem þýðir að sigur, og um leið
Íslandsmetsprettur, hefði gefið um 450
þúsund í aðra hönd.
Tólfta landsmótið var haldið á
Gaddstaðaflötum við Hellu 1994.
Kappreiðahlutinn hélt enn sjó hvað
fjölda keppnisgreina varðar. Heildar-
upphæð verðlaunafjár var að núvirði
rétt tæpar 1,3 milljónir kr., hæst sem
fyrr í 250 m skeiði 221 þúsund tæpar
með áheiti um tvöföldun yrði met sett
sem stæði að móti loknu.
Þrettánda landsmótið fór fram á
Melgerðismelum í Eyjafirði 1998.
Keppnisgreinum í stökki var fækkað
niður í eina, 300 m stökk og brokkið
fellt niður. Heildarupphæð verðlauna-
fjár var á núvirði rétt rúm 806 þúsund,
í 250 m skeiðinu gaf sigursætið í
HESTAR OG MENN
Kristinn Hugason forstöðumaður Söguseturs íslenska hestsins
Vefur keppnissögunnar ofinn
Frá Landsmóti á Vindheimamelum árið 2006. LJÓSMYND: ÁRNI GUNNARSSON