Morgunblaðið - 02.06.2020, Side 17

UMRÆÐAN 17
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 2. JÚNÍ 2020
FRÁBÆR
TILBOÐ
Verð frá
990 ISK
HAPPY HOUR
15 to 18.00
VEGAN- OG GRÆNMETISRET
TIR
Í B
OÐ
I
Hádegistilboð kr. 990 - 1.990
Kl. 11:00 - 14:30
Kvöldtilboð kr. 1.990 - 2.990
Kl. 18:00 - 21:00
B A N K A S T RÆ T I 7 A | 1 0 1 R E Y K J AV Í K | ( + 3 5 4 ) 5 6 2 - 3 2 3 2 | S O L O N . I S
544 5151tímapantanir
Allar almennar BÍLAVIÐGERÐIR
Bíljöfur ehf er stoltur aðili að kynna aðgerðir
ríkisstjórnarinnar ALLIR VINNA sem felur í sér
endurgreiðslu á VSK af vinnulið einkabifreiða
Smiðjuvegi 34 • gul gata Kópavogi • biljofur@biljofur.is
Þarftu að láta
gera við?
FINNA.is
Síðustu fimm ár
hafa Íslendingar of-
fjárfest í ýmsum
greinum ferðaþjónust-
unnar, vanfjárfest í
flugþjónustu [Ice-
landair, WOW Air] og
almennt vanfjárfest í
nýsköpun. Það hefði
þurft að skapa 10.000
ný störf á árinu 2019
eftir fall WOW Air. Þá
þarf að skapa 20.000 ný störf á ár-
unum 2020 til 2022 til að mæta
fólksfjölgun og sjá til þess að at-
vinnuleysi verði ekki meira en það
var 2018, en þá var það um 5.000
manns. Í febrúar 2020 var atvinnu-
leysi komið í 15.000 og í apríl voru
yfir 55.000 manns á atvinnuleysis-
skrá [atvinnulausir og hlutabóta-
starf]. Mikið atvinnuleysi verður að
minnsta kosti fram á sumarið 2021,
en þá mun líklega 30.000 manns
vanta störf. Það mun líklega taka að
minnsta kosti fjögur til fimm ár fyr-
ir ferða- og flugþjónustuna að ná
sama umfangi og á árinu 2018.
Þetta þýðir að við þurfum að skapa
að minnsta kosti 10.000 ný störf í
henni og 10.000 ný störf í öðrum
geirum. Hvert starf kostar að lág-
marki 20 milljónir, samtals gerir
það fjárfestingarþörf upp á 200
milljarða í öðrum greinum en í
ferða- og flugþjónustu. Hvernig
væri að við tækjum okkur saman
um að útfæra það?
Ferðaþjónustan
Íslenska þjóðin er rík, hún getur
sætt sig við minna, en aðlögun að
lægri þjóðartekjum og að 30.000
manns séu atvinnulausir verður
mjög erfitt, enginn vill að slíkt sé
varanlegt ástand. Ein af þeim lexí-
um sem hægt er að læra af þessum
COVID-faraldri er að byggja at-
vinnulífið á fleiri stoðum. Það var
frábært að sjá þann árangur sem
ferðaþjónustan hafði skilað 2018,
gott væri að sjá hana ná þeim ár-
angri aftur til að nýta þá fjárfest-
ingu sem búið er að leggja í og
endurheimta störf. Nú er gott tæki-
færi til að bæta þá innviði sem
ferðaþjónustan hefur kallað eftir;
vegi, þjóðgarða, aðstöðu á ferða-
mannastöðum, við höf-
um ekki staðið okkur
þar. Er ekki frábært
tækifæri núna, þegar
ferðamenn eru fáir, að
laga til hjá okkur?
Flugþjónustan
Iceland Express og
síðar WOW Air voru
dæmi um vel heppnaða
íslenska nýsköpun,
sem féll svo vegna
skorts á nægu eiginfé
og stuðningi ríkisins.
Þegar WOW Air féll hafði það mjög
neikvæð áhrif á hag almennings;
færri flugferðir, verð á flug-
farseðlum, atvinnu og komu ferða-
manna til landsins. Líklega voru
flestir af þeim 10.000 sem fóru á at-
vinnuleysisskrá 2019 vegna afleið-
inga af falli WOW Air. Í kjölfar falls
WOW Air taldi Isavia að skipti-
farþegum til BNA myndi fækka um
52% og samdráttur í gjaldeyris-
tekjum yrði yfir 100 milljarðar, sem
myndi kosta ríkissjóð 40 milljarða
árið 2019. Íslensk stjórnvöld hefðu
átt að vera ákveðnari í að gæta
hagsmuna Íslands og sjá til þess að
starfsemi WOW Air héldi áfram.
Það var mikill skaði að það félag fór
á hausinn.
Atvinnusköpun
Það kostar að skapa störf, eitt
hótelherbergi kostar 25 milljónir,
trilla með kvóta 100 milljónir, starf í
álveri og öðrum slíkum framleiðslu-
fyrirtækjum kostar svipaðar upp-
hæðir. Við höfum mörg góð dæmi
um nýsköpun; Marel, CCP Games,
Oz, íslensku bankana fyrir hrun,
sjávarútveg [nú síðast makríl-
veiðar], Iceland Air og WOW Air,
tæknifyrirtæki og mörg félög í
ferðaþjónustunni. Því miður eru
líka mörg dæmi um fyrirtæki sem
fóru úr landi þar sem ekki fékkst
fjármagn fyrir þau til að vaxa, eða
þau voru seld allt of snemma, oftast
vegna skorts á fjármagni.
Nýsköpunarsjóður, Rannís,
Tækniþróunarsjóður, Frumtak og
ýmsir fjárfestingarsjóðir, áhættu-
fjárfestar, einstaklingar og fjöl-
skyldur þeirra hafa ásamt við-
skiptabönkunum allir tekið þátt í að
fjármagna íslenska nýsköpun. Það
er þekkt vandamál allra þessara
aðila að þeir hafa ekki haft eða get-
að tryggt fjármögnun íslenskra ný-
sköpunarfélaga. Kemur það meðal
annars til vegna þess að hver og
einn þeirra hefur oftast haft of lítið
fé til að fylgja eftir fjárfestingum,
meðal annars vegna reglna um
áhættudreifingu, og mörg dæmi eru
um að nýsköpunarfyrirtæki hafi
hætt rekstri eftir að hafa verið
komin af stað, oft þegar þarf að
ráða nokkra starfsmenn hér á landi
eða þegar kemur að því að það þarf
að fjármagna kostnaðarsama sölu-
starfsemi erlendis.
Vandamálið er þekkt, lausnin er
þekkt en það hefur gengið erfiðlega
að fá alla þá aðila sem þurfa að
koma að nýsköpun til að stilla sam-
an strengi og líka að tryggja meira
fjármagn. Það eru holur og hindr-
anir í vegi atvinnusköpunar. Það
kostar líklega um 20 milljónir að
skapa eitt nýtt starf í nýsköpunar-
fyrirtæki. Þeir peningar koma frá
frumkvöðlum, fjölskyldum þeirra,
starfsmönnum, fjárfestum, sprota-
og frumtakssjóðum og rannsóknar-
sjóðum og sem styrkir frá ríkinu.
Það sem ríkið getur gert betur er
að koma skattaumhverfi nýsköp-
unar í sama horf og í þeim löndum
sem við miðum okkur við. Gengur
það út á að minnka áhættu þeirra
sem fjárfesta og að hægt sé að fjár-
festa hærri upphæðir en gert er í
dag. Annað sem ríkið getur gert er
að leggja meðframlög þegar fjárfest
er í fyrirtækjum til að hækka þær
fjárfestingar.
Atvinnuleysi næstu þrjú ár mun
kosta líklega 10 milljónir á hvern
langtímaatvinnulausan, atvinnuleysi
skapar engin verðmæti. Atvinnu- og
nýsköpun skapa verðmæti fyrir
samfélagið, nýsköpun er að mestu
leyti launakostnaður.
Eftir Holberg
Másson » Síðustu fimm ár hafa
Íslendingar offjár-
fest í ýmsum greinum
ferðaþjónustunnar, van-
fjárfest í flugþjónustu
og almennt vanfjárfest
í nýsköpun.
Holberg Másson
Höfundur er framkvæmdastjóri.
COVID og atvinnuleysi
Öll ættum við að
geta verið sammála
um að brýnasta verk-
efni okkar um þessar
mundir er að efla með
öllum ráðum verð-
mætasköpun í land-
inu.
Og þegar við tölum
um verðmætasköpun
hljótum við að vera að
tala um útflutning eða
gjaldeyrisöflun og í þeim efnum
erum við Íslendingar sem betur
fer sæmilega vopnum búnir til
sóknar, með alla þá orku, sjáv-
arafla og hreinan landbúnað sem
við eigum. Það er að segja ef við
hefðum við stjórnvölinn fólk sem
þorir að nota þau tækifæri sem við
höfum. Sala á raforku hefur gefið
okkur vaxandi gjaldeyristekjur
undanfarin ár í formi ál- og járn-
blendisframleiðslu og gætum við
gert mun betur í þeim efnum ef
ekki væri sífellt á ferðinni eitt-
hvert afturhaldslið sem virðist
halda að peningarnir vaxi á trján-
um og jafnvel að verðmætasköpun
sé fólgin í aukinni skattheimtu og
rís upp á endann með mótmæli ef
eitthvað á að gera til framfara fyr-
ir þjóð okkar.
Forsætisráðherra okkar leyfði
sér að lýsa þeirri von sinni að at-
vinnulíf á landinu yrði komið á
sæmilegt skrið með
vorinu, það varð til
þess að afturhaldslið á
stjórnarheimilinu
skammaði ráðherra
fyrir að leyfa sér slíkt.
Er yfirleitt nokkur
von til þess að svona
stjórnvöld komi ein-
hverju góðu til leiðar í
atvinnumálum okkar?
Nú verðum við að
gera þá skýlausu
kröfu til þingmanna
vorra að þeir taki
virkilega saman höndum og vinni
af fullum krafti og heilindum að
framgangi þeirra mála sem geta
orðið þjóð vorri til bjargar á þess-
um erfiðu og alvarlegu tímum.
Við verðum einfaldlega að selja
orkuna þeim sem tilbúnir eru að
kaupa og það vill bara svo til að í
heiminum hefur verið ágætur
markaður fyrir ál undanfarna ára-
tugi og það höfum við notfært okk-
ur, en sem betur fer virðast vera
að opnast fleiri möguleikar fyrir
okkur um þessar mundir og er það
mjög af hinu góða að fá fleiri stoð-
ir undir atvinnulíf okkar. Auk þess
búum við yfir þeim kostum að geta
framleitt ál með mun minni meng-
un en aðrar þjóðir og þar með lagt
okkar af mörkum í baráttunni við
gróðurhúsaáhrifin sem virðast
vera ein stærsta ógn við heims-
byggðina á okkar dögum. Varðandi
það sem reynt er að halda á lofti í
dag að við séum að rýra kosti
framtíðarinnar í virkjunarmálum –
hvað ef forfeður okkar hefðu hugs-
að þannig? Líklega værum við enn
þá með lýsislampann sem ljós-
gjafa. Á sextándu öld skrifaði
enskur hugsuður á þá leið að nú
væri búið að finna allt upp sem
hægt væri og tími uppfinninga
væri því liðinn, við getum verið
viss um að nýjar kynslóðir eigi eft-
ir að gera stórar og miklar um-
bætur á þeim aðferðum sem við
notum í dag við okkar framleiðslu
á rafmagni og eins getum við
reiknað með merkilegum uppgötv-
unum á nýjum orkugjöfum sem
okkur órar ekki fyrir. Við ættum
ekki að búast við því að það verði
einhver stöðnun í framförum á
plánetu okkar þegar okkar kynslóð
kveður þessa jörð. Við verðum að
gera okkur fulla grein fyrir alvöru
þess að uppbygging í dag er virki-
lega til að hlúa að lífvænlegri
framtíð barnanna í landinu okkar.
Eftir Hjálmar
Magnússon » Við ættum ekki að
búast við því að það
verði einhver stöðnun í
framförum á plánetu
okkar þegar okkar kyn-
slóð kveður þessa jörð.
Hjálmar Magnússon
Höfundur er fv. framkvæmdastjóri.
Atvinna eða ekki atvinna