Morgunblaðið - 12.06.2020, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. JÚNÍ 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Morðið áOlofPalme,
forsætisráðherra
Svíþjóðar, var
hörmulegur at-
burður og eftir-
minnilegur.
Oft er nefnt við
upprifjun þessa tilræðis, sem
kom öllum í opna skjöldu, að
Palme hafi verið umdeildur
forystumaður. Það hljóta allir
stjórnmálaleiðtogar að vera
sem eitthvað er spunnið í, þótt
sjálfsagt muni nokkru hversu
miklu umróti stjórnmálafor-
ingjar valda í huga andstæð-
inga sinna.
Hitt er hins vegar rétt að
Palme náði sér í aukna athygli
með því að vera hávær um mál
sem voru ofarlega í umræðu í
veröldinni þá og dró hann þá
jafnan taum þeirra sem áttu
upp á pallborðið í hópum sem
voru yst á vinstri kanti stjórn-
mála.
Stundum var bent á að
Palme hefði með áberandi „af-
skiptum“ sínum af málum sem
áttu sér stað fjarri ströndum
Svíþjóðar og hann hafði engin
áhrif á skapað sér skjól til að
skipta sér lítt af stórfyrir-
tækjum Svíþjóðar, sem sum
hver voru öflug í framleiðslu
vopna til útflutnings.
En Svíþjóð taldist á þessum
árum til friðsömustu þjóð-
félaga veraldar, sem er mikið
breytt.
Forsætisráðherrann bjó
með fjölskyldu sinni í látlausu
raðhúsi, þótt hann væri kom-
inn af velfjáðum iðjuhöldum.
Hann naut lágmarks öryggis-
gæslu og kaus iðulega að
koma sér undan henni til að
njóta persónufrelsis síns og
það hafði hann einmitt gert
hið örlagaríka kvöld.
Eins og fyrr sagði var
morðárásin á Palme rothögg á
sænskt þjóðfélag og vakti
heitar tilfinningar í norrænu
bræðraþjóðunum.
Kannski varð þetta mikla
tilfinningaumrót til þess að
sænsk lögregluyfirvöld fip-
uðust og misstigu sig illa í
upphafi rannsóknar málsins,
sem ýmsir telja að hafi skaðað
möguleika hennar til að upp-
lýsa málið fljótt og vel.
Ekkert vantaði þó upp á að
fljótlega væri settur mikill
mannskapur í að rannsaka
þetta frægasta glæpaverk í
síðari tíma sögu Svíþjóðar.
En óneitanlega virtist held-
ur óhönduglega vera staðið að
rannsókninni. Kannski var
það einnig til að afvegaleiða
rannsakendur að almennt var
talið í fyrstu að vandlega
skipulagt samsæri hefði þurft
til að fella forsætisráðherrann
í miðbæ Stokkhólms. En
þangað hafði hann
farið til að njóta
kvikmyndar með
konu og syni og
þar í kring var
fjöldi fólks á ferð
og mátti því ætla
að allmörg vitni
yrðu að atburð-
inum.
Eftir umfangsmikla rann-
sókn var „drykkfelldur
smáglæpon“ handtekinn fyrir
morðið og öllu afli hins opin-
bera svo beitt um hríð til að
sanna að sá væri banamaður
Palmes.
Eiginkona og sonur Palmes
staðfestu við sakbendingu það
mat sitt að hinn grunaði væri
sá sem þau höfðu séð á morð-
staðnum. Hinn ákærði var í
fyllingu tímans sakfelldur í
undirrétti en æðri dómstóll
hafnaði því að sök ákærða
hefði verið sönnuð með full-
nægjandi hætti. Það var eins
gott að rétturinn stóð í fæt-
urna undir þeirri miklu
pressu sem ríkti og undir-
liggjandi kröfu um að til að
skapa ró og sátt á ný yrðu
yfirvöld að finna og refsa hin-
um seka.
Á dálítið sérstökum blaða-
mannafundi ákæruvaldsins og
rannsakenda nú í vikunni var
tilkynnt að „morðinginn“ teld-
ist fundinn og var hann nafn-
greindur. Sá maður hefur ver-
ið dáinn í tvo áratugi og er
dæmdur nú án þess að fá með
nokkrum hætti varið æru sína
eða sakleysi.
Þetta hefði hugsanlega get-
að gengið ef fyrir hefðu legið
eindregin og ný sönnunar-
gögn, svo ekki sé rætt um
skriflega játningu mannsins
eða yfirlýsingar í þá átt frá
hans nánustu.
Ekkert slíkt liggur fyrir.
Eftirlifandi eiginkona manns-
ins telur algjörlega útilokað
að maður hennar hafi framið
þennan glæp og færir fram
ástæður fyrir því. Morðtólið
hefur ekki fundist í fórum
mannsins eða sönnunarmerki
um að hann hafi átt það skot-
vopn. Fjölmörg atriði sem
hefðu getað leitt til afgerandi
rannsóknar á manninum eru
nefnd til sögunnar og er fæst
af því nýtt enda var maðurinn
rannsakaður og yfirheyrður
ítarlega á fyrstu stigum
málsins.
Augljóst virðist að lögregl-
unni hefur þótt erfitt að
kynna lok rannsóknar á sögu-
frægasta máli sínu án þess að
komast eitthvað lengra en
áður. En niðurstaðan virðist
því miður vera sú að málinu
ljúki með sams konar vand-
ræðabrag og einkenndi það í
upphafi.
Það er miður.
Sænsk yfirvöld
reyndu í vikunni
að ljúka rannsókn
á morðárásinni á
Olof Palme en
tókst það ekki }
Lok Palme-rannsóknar
A
feitrunardeild fyrir ólögráða ung-
menni á Landspítala var opnuð
þriðjudaginn 2. júní. Afeitrunar-
deildin heyrir undir fíknigeðdeild
Landspítala og mun veita fjöl-
skyldumiðaða þjónustu fyrir ungmenni með al-
varlegan vímuefnavanda. Tilkoma deildarinnar
er langþráð og mikilvægt framfaraskref í þjón-
ustu við þennan afar viðkvæma hóp. Um er að
ræða tvö meðferðarrými þar sem ungmenni
með alvarlegan vímuefnavanda koma til inn-
lagnar í 1-3 sólarhringa, en eftir það taka önnur
úrræði við. Þverfaglegt meðferðarteymi mun
sinna ungmennum og aðstandendum þeirra á
meðan á dvöl stendur í samvinnu við barna- og
unglingageðdeild, BUGL. Þá er náið samstarf
við Barnaverndarstofu og bráðamóttökur
Landspítala.
Verkefnið hefur verið undirbúið og unnið í samvinnu
margra sviða Landspítala og þvert á stofnanir heilbrigðis-
þjónustunnar og félagsþjónustunnar. Við undirbúning
verkefnisins var einnig leitað til einstaklinga sem hafa
reynslu af vímuefnaneyslu en hafa náð bata, til þess að fá
ráðleggingar og aðstoð við það að koma deildinni á lagg-
irnar.
Vandi þess hóps sem hér um ræðir er fjölþættur og
krefst fjölbreyttra og gagnreyndra úrræða. Engin ein að-
ferð hentar öllum og mikilvægt er að greina vandann og
sérsníða lausnir að hverjum einstaklingi í samstarfi heil-
brigðisþjónustu, félagsþjónustu og skólaþjónustu.
Algengt er að börnin og ungmenni glími einnig
við geðheilbrigðisvanda, auk vímuefnavanda,
sem og félagslega erfiðleika og því gefur auga
leið að við þurfum að horfa á málin heildrænt.
Tækifærin til þess að grípa sterkt inn með
heildstæðum forvörnum, geðrækt og snemm-
tækum íhlutunum sem ná til barna, foreldra,
heilbrigðisþjónustu, félagsþjónustu og skóla-
þjónustu eru til staðar en það þarf að grípa
þau. Við vitum að helmingur þeirra sem glíma
við geðrænan vanda upplifir hamlandi geðræn
einkenni við 14 ára aldur, það er, þeim líður
það illa að það kemur niður á daglegu lífi
þeirra, s.s. hvernig þeim líður heima, hvernig
þeim gengur í skólanum, hvernig þeim gengur
félagslega og hvernig þeim tekst að takast á
við áskoranir daglegs lífs.
Einmitt þess vegna hefur ríkisstjórnin sam-
þykkt að innleiða geðrækt, forvarnir og stuðning við börn
og ungmenni í leik-, grunn- og framhaldsskólum landsins.
Einnig vinnur stýrihópur stjórnarráðsins í málefnum
barna að því að samhæfa og efla alla þjónustu við börn.
Með opnun afeitrunardeildarinnar fyrir ólögráða ung-
menni á Landspítala ryðjum við braut fyrir nýja og betri
þjónustu fyrir börn og ungmenni með neyslu- og fíkni-
vanda. Okkar sameiginlega leiðarljós í þessu verkefni er
farsæld barna og bætt þjónusta við þennan viðkvæma
hóp.
Svandís
Svavarsdóttir
Pistill
Afeitrunardeild fyrir ólögráða ungmenni
Höfundur er heilbrigðisráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Ragnhildur Þrastardóttir
ragnhildur@mbl.is
Reykjavíkurborg hefur ósk-að eftir því við umhverfis-og samgöngunefnd Al-þingis að sveitarfélög fái
sjálf að ákveða hvort hreyfihamlaðir
fái að aka um göngugötur.
Með breytingu á umferðar-
lögum sem tók gildi um áramótin
varð hreyfihömluðum heimilt að aka
um göngugötur en að mati borgar-
innar er „vandséð í hvaða tilgangi
hreyfihamlaðir eigi að aka um
göngugötur ef þar er ekki að finna
bílastæði fyrir hreyfihamlaða eða að-
stæður til aksturs“, að því er fram
kemur í minnisblaði frá umhverfis-
og skipulagssviði borgarinnar.
Bergur Þorri Benjamínsson,
formaður Sjálfsbjargar, segir að
borgin hafi ákveðið að fara „undir
radarinn“ með beiðni sína.
„Borgin hefur ekki leitað að víð-
tæku samráði við hagsmunasamtök
hreyfihamlaðs fólks um þetta mál,“
segir Bergur.
Skilaboðin að hreyfihamlaðir
eigi lítið erindi í borgina
Í minnisblaðinu kemur fram að
bílastæði séu almennt ekki á göngu-
götum og hætta sé á því að fleiri öku-
tæki fylgi í kjölfarið þegar hreyfi-
hamlaðir aki um göngugöturnar.
„Ég veit ekki betur en Lauga-
vegurinn og þetta svæði eigi eftir að
taka miklum breytingum og mér
finnst þessi rök ekki halda vatni fyrr
en við sjáum endanlega hvernig
Laugavegurinn og önnur svæði muni
líta út.
Aðalmálið er að ef það er ein-
dregin stefna borgarinnar að gera
þetta svæði að lokuðu svæði er borg-
in að gefa hreyfihömluðum þau skila-
boð að við eigum afskaplega lítið er-
indi í miðborgina,“ segir Bergur.
Spurður hvort borgin sé að
senda þau skilaboð með þessari ósk
sinni segir Bergur:
„Ég get ekki skilið þetta öðru
vísi. Borgin er að gera ágætis hluti á
mörgum öðrum sviðum en það er
náttúrulega erfitt þegar borgin kem-
ur ekki og á beinar viðræður við okk-
ur um svona mál. Það eru kjörnir
fulltrúar sem stýra þessari umræðu
og þeir verða bara að koma og
spjalla við okkur, sem þeir hafa ekki
gert í þessu máli.“
Öryrkjabandalag Íslands barð-
ist lengi fyrir því að hreyfihamlað
fólk fengi undanþágu frá aksturs-
banni um göngugötur og fékk
bandalagið þá ósk sína uppfyllta í
byrjun árs, eins og áður segir.
Í kjölfar breytingarinnar hefur
borgin átt í erfiðleikum með að beina
bílaumferð af göngugötum, þar sem
hún getur ekki lokað göngugötum
með hliðum eins og áður var þar sem
hreyfihamlaðir þurfa að geta ekið
inn á göturnar. Þannig hafa öku-
menn sem eru ekki hreyfihamlaðir
einnig ekið um göturnar og sektaði
lögreglan átta ökumenn vegna þess
síðustu helgi, eins og Morgunblaðið
hefur áður greint frá.
Egill Þór Jónsson, borgar-
fulltrúi Sjálfstæðisflokksins, tjáði
sig um ósk borgarinnar á fundi að-
gengis- og samráðsnefndar í mál-
efnum fatlaðs fólks síðastliðinn
þriðjudag.
„Verði Alþingi að óskum
Reykjavíkurborgar er um að ræða
afturför áralangrar baráttu fatl-
aðs fólks. Verði öllum áformum
um göngugötur að veruleika
verður vegarkaflinn frá
Hlemmi niður á Lækjartorgi
lokaður, ein lengsta göngu-
gata í Evrópu. Því er hætta á
að aðgengi hreyfihamlaðra
verði verulega skert í mið-
borg Reykjavíkur,“ sagði
Egill í bókun.
Vilja ráða akstri
hreyfihamlaðra
Á fundi skipulags- og sam-
gönguráðs síðastliðinn miðviku-
dag var samþykkt að ráðast í
framkvæmdir fyrir 9,5 milljónir
til að afmarka göngugötu á
gatnamótum Skólavörðustígs
og Bergstaðastrætis.
Eins og Morgunblaðið hefur
áður greint frá vinnur borgin nú
að því að koma upp meira áber-
andi skiltum og breyta yfirborði
gatna í kringum göngugötur svo
ökumenn villist síður þar inn.
Kolbrún Baldursdóttir,
áheyrnarfulltrúi Flokks
fólksins, lagði fram
bókun á fundinum
þar sem hún velti
fyrir sér hvort með
þessari aðgerð
væri verið að loka
fyrir möguleika á
að snúa ákvörðun
um lokun svæð-
isins fyrir bíla-
umferð við.
9,5 milljónir
í afmörkun
ERFITT AÐ HÆTTA VIÐ?
Kolbrún
Baldursdóttir
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Gata Yfirborðsmerkingum komið fyrir á Laugavegi. Þeim er ætlað að
vekja frekari athygli ökumanna á því að um göngugötu sé að ræða.