Lögmannablaðið - 2018, Síða 13

LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 02/18 13
í skilgreiningu hugtaks þegar miðað er við gildandi hugtak
EES-tilskipunar.
Páll lagði að lokum áherslu á mikilvægi þess að taka upp
hugtök og skilgreiningar EES-tilskipana orðrétt. Með öðru
móti náist ekki að túlka þau með sjálfstæðri og samræmdri
skýringu að EES-rétti sbr. 3. gr. laga nr. 2/1993 um Evrópska
efnahagssvæðið og tryggja þannig samræmda framkvæmd
reglnanna.
Lög og áhrif þeirra á háttsemi
Víðir Smári Petersen ræddi notkun hagfræði og atferlis-
fræði við mat á áhrifum laga. Sterkasta tæki hagfræð innar
sé kostnaðarábatagreining en með henni sé hægt að setja
kerfisbundið „verðmiða“ á kosti og galla. Mat á áhrifum
stjórnarfrumvarpa sbr. 66. gr. laga um opinber fjármál sé
orðið ítarlegra nú en áður en þó mætti nota hagfræðina
í meira mæli við matið. Megintilgangur þess að nota
hagfræðileg tæki við lagasetningu sé að greina áhrif laga-
setningar á háttsemi fólks. Nefndi hann sem dæmi að ef
meta ætti hvort skipta ætti sakarreglunni út fyrir hlutlæga
ábyrgð drægjum við sjálfsagt þá ályktun að með hlutlægri
ábyrgð yrði frekar gætt varkárni. Það hafi hagfræðin hins
vegar sýnt fram á að sé rangt. Varkárnisstigið haldist eins
en aðilar sem verði ábyrgir eftir hlutlægri ábyrgðarreglu
dragi heldur úr háttsemi sinni.
Því næst vék hann að atferlisréttarhagfræði sem snýr
að rannsóknum á hegðun neytenda og almennings við
tilteknar aðstæður. Sagði hann mun á því hverju klassísk
hagfræði gengi út frá og því sem empirískar rannsóknir
sýndu fram á. Klassíska hagfræðin gengi þannig út frá því
að fólk hugsi rökrétt en empirískar rannsóknir sýndi fram
á að fólk sé með takmarkaða rökhugsun. Takmörkuð rök-
hugsun sé markaðsbrestur og þar af leiðandi þurfi jafnvel
að beita óhefðbundnum aðferðum við lagasetningu. Oft
sé hægt að leiðrétta markaðsbrestinn með upplýsingum en
þær megi þó ekki vera of ítarlegar samkvæmt atferlisréttar-
hagfræðinni þar sem hætt sé við því að fólk afvegaleiðist.
Því sé best að veita takmarkaðar upplýsingar á aðgengilegu
formi. Að lokum vakti hann athygli á Nudge nálguninni
og að í Bretlandi hafi verið starfandi Nudge Unit frá árinu
2010 sem notar atferlisfræði við lagasetningu.
Pallborðsumræður
Steingrímur J. Sigfússon tók fyrstur til máls og sagði
skipta miklu máli að fara rétt af stað við lagasetningu.
Undirbúningur skuli vera faglegur og vandaður og stefnt
sé að ákveðnu markmiði. Huga verði að því hvort eigi
að fara í heildarendurskoðun laga í stað þess að fara í
viðamiklar breytingar. Hann kvað okkur standa veikara
að vígi hvað varðar undirbúningsvinnu vegna frumvarpa
en nágrannalönd okkar en tilkoma samráðsgáttarinnar
sé mikil bót og við séum því á réttri leið. Til stæði að efla
nefndarsvið Alþingis með því að ráða þrjá nýja sérfræðinga
og mikilvægt væri að dreifa málum yfir þingtímann. Í
umræðunni hafi einnig verið að breyta því að þingmál
þurfi að flytja að nýju hvert haust.
Bergþóra Halldórsdóttir taldi mikilvægt að taka umræðuna
um mistök við lagasetningu og það hversu þröngar skorður
smæðin setur okkur. Við þyrftum að vera meðvituð um
afleiðingar þess að ein og sama manneskjan sinni mörgum
málaflokkum líkt og tíðkist víða hér á landi. Hún fagnaði
því þó að það væri markviss vilji til að gera betur en lagði
áherslu á mikilvægi þess að samráð hefist snemma í ferlinu.
Gunnar Helgi Kristinsson sagði að meginþungi opinberrar
stefnumótunar ætti að liggja hjá Stjórnarráðinu þar sem
þekkingin væri. Þegar mál komi til þingsins þurfi hins vegar
að vera búið að ræða við hagsmunaaðila, rannsaka málið
og ljúka samráði. Nefndi hann að 20% stjórnarfrumvarpa
sé að meðaltali breytt í þinginu hér en 5% í Danmörku og
2% í Noregi. Vandinn við þessar tíðu breytingar sé m.a.
sá að það vanti greinargerðina og það geti gert túlkun
laganna vandasama.
Að lokum
Tilgangur þessarar málstofu var að skapa umræður um
þær áskoranir og umbætur sem huga þarf að við gerð
lagasetningar og gott var að sjá hversu margir láta sig
málefnið varða. Erindi framsögumanna voru vönduð og
áhugaverð og pallborðsumræðurnar fróðlegar og bein-
skeyttar. Þó nokkrar fyrirspurnir bárust úr sal í lok málstofu
og sköpuðust við það líflegar umræður sem Páll Þórhallsson
stjórnaði af röggsemi. Ljóst er að samhljómur er um það að
gera megi betur til að tryggja gæði lagasetningar. Efla þurfi
undirbúning og samráð við gerð lagafrumvarpa ásamt því
að huga að því að hafa undirbúningsvinnuna þverfaglega.
Samráðsgátt Stjórnarráðsins ber vott um að við séum á réttri
leið en vel má vanda það sem lengi skal standa.
Elísabet Anna Jónsdóttir, lögfræðingur.